بارها و بارها گفته شده که دیپلماتها در جهان به دلیل مواضع غیرصریح جزو افرادی بودند که نمیتوانستند روی آنها حساب ویژهای باز کرد اما مانند سیاستمدار بودن در نظام جمهوری اسلامی و دیگر نظامهای دنیا که تفاوتهای فاحشی به دلیل پایبندی به اخلاقیات دارد. دیپلماتها در جمهوری اسلامی ایران به جز هوشمندی و برخوداری از تخصصها، انقلابی نیز باید باشند و در مواردی که لازم است مواضعی صریح و درست اتخاذ کرده و اتفاقا بر خلاف دیپلماتهای جهان باید خوش قول بوده و بشود روی حرفشان حساب کرد.
در دیدار رهبری با وزیر خارجه و دیپلماتها دقیقا مقام معظم رهبری بر این اصل تاکید کردند و با اشاره به این نکته که میتوان با روحیه صحیح انقلابی و دیپلماسی هوشمندانه و هدفمند، روابط خارجی را گسترش داد و عناصر قدرت نظام را به پشتوانهای برای دستاوردهای سیاسی و دیپلماسی تبدیل کرد، بیان کردند: «حفظ سلامت دینی و طهارت روحی و معنوی خود و خانواده و پایبندی رفتاری و گفتاری به مسائل شرعی از مهمترین وظایف مسئولان و کارکنان وزارت امور خارجه بهویژه سفرا و اعضای نمایندگیهای ایران در خارج است.وزارت امور خارجه و بهویژه سفرا باید عمیقاً به ارزشهای اسلام و انقلاب پایبند باشند و رفتار و گفتار آنان، منعکسکننده این ارزشها باشد.»
اما مقام معظم رهبری به واژهای به نام «دیپلماسی ایدئولوژیک» اشاره و خاطرنشان کردند که «برخی به غلط، سخن از لزوم جدایی دیپلماسی از ایدئولوژی به میان میآوردند، در حالیکه دیپلماسی ایدئولوژیک هیچ اشکالی ندارد و القاء تقابل میان ایدئولوژی و منافع ملی، صحیح و منطقی نیست.» در واقع بر این اصل تاکید کردند که دیپلماتها بر خلاف نظر برخی از افراد که با پز روششنفکری میخواهند ایدئولوژی را از کار جدا کنند، نباید چنین نگرشی داشت چراکه دستاوردهای دیپلمات انقلابی از کسانی که بدون ایدئولوژی کارشان را پی میگیرند متفاوت و اتفاقا اخلاق آنها نیز تفاوتهای فاحشی خواهد داشت.
انقلابی ارجح به دیپلمات
رهبر انقلاب هم در سال ۹۱ برای اینکه ارجح بودن خسیسه انقلابی بودن را بر دیپلمات بودن نشان دهند، گفتند: «انقلابی هستند و سخنانشان را صریح میزنند» رهبر انقلاب در ۱۹ بهمن ۹۱ فرمودند: «من دیپلمات نیستم، من انقلابیام، حرف را صریح و صادقانه میگویم. دیپلمات یک کلمهای را میگوید، معنای دیگری را اراده میکند. ما صریح و صادقانه حرف خودمان را میزنیم؛ ما قاطع و جازم حرف خودمان را میزنیم. مذاکره آن وقتی معنا پیدا میکند که طرف، حُسن نیت خود را نشان بدهد؛ وقتی طرف، حُسن نیت نشان نمیدهد، خودتان میگویید فشار و مذاکره؛ این دوتا با هم سازگار نیست. شما میخواهید اسلحه را مقابل ملت ایران بگیرید، بگویید: یا مذاکره کن یا شلیک میکنم. برای اینکه ملت ایران را بترسانید، بدانید ملت ایران در مقابل این چیزها مرعوب نخواهد شد...»
انقلابیگری در دیپلماسی
کلیدواژه «انقلابیگری» و«انقلابی بودن» از همان روزهای مبارزات انقلابی در بین مردم رواج داشت و با بیانات امام خمینی(ره) در مقاطع و اجتماعهای مختلف در مورد عوامل پیروزی انقلاب اسلامی و به دنبال آن استخراج ویژگیهای شخصیت انقلابی از این بیانات، رنگ و بوی دیگری به خود گرفت تا نااهلان آن روزگار به نام انقلابیگری دایره جذب نظام را تنگتر نکنند؛ تهدیدی که بعضا نظام جمهوری اسلامی را بعد از گذشت ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی تهدید میکند.
امام(ره) در بیاناتی مولفههای پیروزی انقلاب اسلامی را مورد اشاره قرار میدهند، مولفههایی که میتوان استمرار وجودی آن را در این روزها به نام ویژگیهای انقلابی بودن تعبیر کرد که از جمله آن توکل به خدا، داشتن ایمان قوی و وحدت است. امام خمینی(ره) در این رابطه در دیدار با گروهی از مردم فلسطین، لیبی، عراق و مصر میفرمایند: «ما به قدرت طبیعی بر این مشاکل و بر این مصیبتهایی که وارد شده است فائق نیامدهایم برای اینکه قدرت ما به حسب طبیعتیم قدرت بسیار ناچیزی بود در مقابل قدرتهای بسیار بزرگ مثل قدرت آمریکا و قدرت شاه سابق با آن ابزاری که اینها در دست داشتند مابه اینها که غلبه کردیم، ملت ما که در این نهضت پیروز شد این فقط برای اتکا به خدا بود...» (صحیفه نور جلد ۵ ص ۲۶۲)
همچنین بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی در دیدار با جمعی از پاسداران انقلاب اسلامی در باب اهمیت وحدت کلمه میفرمایند: «... برادران من از یاد نبرید این رمز پیروزی را این وحدت کلمهای که در تمام اقشار ایران پیدا شد معجزه بود و کسی نمیتواند این را ایجاد کند ...» (صحیفه نور جلد ۵ ص۱۴۱)
یک دیگر از مولفههای انقلابیگری از دیدگاه امام(ره) را میتوان سادهزیستی و نفی اشرافیت دانست؛ ایشان در پیامی به مناسبت گشایش دومین دوره مجلس شورای اسلامی تاکید میکنند: «اگر بخواهید بیخوف و هراس در مقابل باطل بایستید و از حق دفاع کنید و ابرقدرتان و سلاحهای پیشرفته آنان و شیاطین و توطئههای آنان در روح شما اثر نگذارد و شما را ازمیدان به در نکند خود را به ساده زیستن عادت دهید و از تعلق قلب به مال و منال و جاه و مقام بپرهیزید...» (صحیفه نور جلد ۱۹ ص۱۱)
همچنین امام(ره) در دیدار با کارکنان صنایع نظامی داشتن باور و اعتماد به نفس و نفی خودباختگی از عوامل مهم دیگر در پیروزی انقلاب اسلامی دانستهاند و در مورد آن میفرمایند: «... این پیروزی که شما بدست آوردید برای اینکه باورتان آمده بود که میتوانید باورتان آمده بود که آمریکا نمیتواند به شما تحمیل بکند این باور اسباب این شد که آن کار بزرگ معجزه آسا را شماها انجام دادید...» (صحیفه نور جلد ۱۴ ص۱۹۴)
اما یکی از مهمترین ویژگیهای یک فردانقلابی را میتوان داشتن روحیه استقلالطلبی و نداشتن وابستگی به قدرتهای خارجی دانست موضوعی که در مصاحبه امام با خبرگزاری رویترز در سال ۵۷ در نوفل لوشاتو به خوبی مشهود است که ایشان میفرمایند: «... شاه استقلال سیاسی؛ نظامی،فرهنگی و اقتصادی ما را از بین برده است و ایران را در همه ابعاد وابسته به غرب و شرق کرده است...» (صحیفه نور جلد ۳ ص۱۶۴)
در واقع یک دیپلمات انقلابی هم شجاع است و هم مستقل و هم غیروابسته به ابرقدرتها و در مقابل زور دیگران ترس در دل راه نداده و مواضعش را صریح اعلام میکند.
در این زمینه نیز همچنین امام در پیامی به طلاب علوم دینی و دانشآموزان و دانشجویان میفرمایند: «در همه حال، شعار ما قطع ایادی اجانب راست و چپ از سر کشور است؛ زیرا رشد و استقلال و آزادی با وجود دخالت اجنبی از هر جنس و مسلک و مکتب، در هر امری از امور کشور، اعم از سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و نظامی خواب و خیالی بیش نیست؛ و هرکس در هر مقامی و به هر صورتی اجازۀ دخالت اجانب را در وطن عزیز ما، چه با صراحت و چه به وسیلۀ طرحهایی که لازمهاش ادامۀ تسلط اجنبی یا ایجاد تسلط تازهای باشد بدهد، خائن به اسلام و کشور است، و احتراز از او لازم است؛ زیرا اگر دخالت اجانب خصوصاً امریکا، شوروی، انگلیس وجود داشته باشد، هر رژیمی که روی کار بیاید تنها آلتی خواهد بود برای عقب نگهداشتن ملت و ادامۀ بدبختیها و محرومیتها از یک طرف، و چپاولگریها و قلدریها از طرف دیگر. عوض شدن مهرهها گرچه ممکن است موقتاً اوضاع را بهتر از حال حاضر کند، ولی تأثیری در سرنوشت ما ندارد، زیرا تمام بدبختیها و گرفتاریهای مسلمین از دخالت اجانب در مقدرات آنان است.» (صحیفه نور جلد ۲ ص۱۱۳)
مردمی بودن
مردمی بودن و خود را از مردم جدانکردن نیز از دیگر مولفههای مورد تاکید امام است که میتوان آن را نیز در زمره ویژگیهای یک فرد انقلابی و یا دیپلمات انقلابی دانست امام در این رابطه در دیدار با هیات بحرینی و پاسداران میفرمایند: «امروز روزی است که باید حفظ کنید شما اسلام را، اسلام را باید حفظ کنید. حفظ اسلام به این است که اعمالتان را تعدیل کنید، با مردم رفتار خوب بکنید، برادر باشید با مردم، مردم را اینطور حساب نکنید. رژیمهای سابق مردم را از خودشان جدا میدانستند. آنها در یک طرف بودند، مردم هم در یک طرف بودند. آنها مردم را میکوبیدند، مردم هم آنها را اگر میتوانستند. امروز که مردم جدا نیستند از پاسداران اسلام، حکومت اسلام که از مردم جدا نیست... از همین مردم و از همین جمعیت است شما هم از همین مردمید، از همین جمعیتید، شما کاری نکنید که مردم از شما بترسند، شما کاری بکنید که مردم به شما متوجه بشوند، کاری بکنید که مردم محبت به شما بکنند، پشتیبان شما باشند. اگر مردم پشتبیان یک حکومتی باشند، این حکومت سقوط ندارد، اگر یک ملت پشتیبان یک رژیمی باشند، آن رژیم از بین نخواهد رفت...» (صحیفه نور جلد ۷ ص۲۵۳)
بعد از رحلت امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری نیز در مقاطع مختلفی بر لزوم انقلابی بودن تاکید داشتند که از جمله آن بیاناتشان در جمع مسئولان جهاد دانشگاهی در تاریخ ۱/۴/۸۳ است که فرمودند: «انقلابی بمانید. روحیه انقلابی یعنی اسیر حدود تحمیلی نشدن؛ قانع به گیرندگی قطرهچکانی نشدن؛ با امید دنبال هدف حرکت کردن، و با انگیزه، با نشاط، با اصرار و پیگیری آن را به دست آوردن. این، انقلاب و حرکت انقلابی است.»
رهبر معظم انقلاب در ایام کارشکنیهای آمریکا در مذاکرات هستهای در دیدار فرماندهان و جمعی از کارکنان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۹/۱۱/۹۱ با صراحت انقلابی بودن خودشان را مورد اشاره قرار دادند و فرمودند: «من دیپلمات نیستم، من انقلابیام، حرف را صریح و صادقانه میگویم. دیپلمات یک کلمهای را میگوید، معنای دیگری را اراده میکند. ما صریح و صادقانه حرف خودمان را میزنیم؛ ما قاطع و جازم حرف خودمان را میزنیم.»
ایشان همچنین مولفههایی را به عنوان ویژگیهای انقلابیگری مطرح کردند که از جمله آن نیفتادن در دام افراط و تفریط است. رویکردی که این روزها به نام انقلابیگری به دیگران توهین میشود و این توهین با لفظ انقلابیگری توجیه میشود، در مقابل نیز افرادی وجود دارند که در مقابل هر حرکت و تغییری بیتفاوتند و انگار اصلا در این کشور زندگی نمیکنند.
رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیسجمهور و هیأت وزیران ۴/۶/۹۴ نیز نداشتن ترس را از مولفههای انقلابی بودن دانستند و در تببین آن فرمودند: «باید در هر شرایطی در اتخاذ مواضع انقلابی صراحت داشت و صریح و بدون رودربایستی، در مقابل دشمن مواضع انقلاب و مبانی امام بزرگوار را بدون ترس و خجالت بیان کرد...»
این تنها بخشی از صفتهای انقلابیگری بود و طبیعتا انقلابیگری از دیدگاه بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی و رهبر معظم انقلاب مولفهها و دایره گستردهای دارد؛ دایرهای که باید با رجوع به آن به افراد برچسب انقلابی بودن را زد نه آنکه اقشار مختلف و مسئولان را با برچسب نادرست انقلابی نبودن از نظام دور کرد؛ رویکردی که قطعا با منویات امام و رهبری فرسنگها فاصله دارد.
نویسنده: مائده شیرپور