برگزاری دوازدهمین دور انتخابات مجلس برای اصلاح طلبان واقعیتی را روشن کرد که از مدتها پیش توسط کارشناسان سیاسی پیش بینی شده بود. اگرچه خیلی ها تلاش کردند که این شرایط را ناشی از شیوع بیماری کرونا بدانند اما برای خود اصلاح طلبان هم روشن بود که سیاست‌های اجرایی آنها در چند سال اخیر به گونه‌ای بود که موجی از ناامیدی برای مردم به همراه داشته است.
حالا به نظر می رسد عدد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ ، یعنی سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز آنچنان که معروف است برای آنان خوش شانسی به دنبال نداشته باشد، اما واقعیت این است که کار برای اصلاح طلبان دیگر سخت تر از گذشته شده است. این سوال اکنون مطرح است که اصلاح طلبان مشغول به چه نوع برنامه ریزی برای جبران این شرایط هستند؟ در اردوگاه اصلاح طلبان چه می‌گذرد؟ برخی در درون اصلاحات می‌گویند آنها باید از مردم به دلیل تحقق نیافتن وعده‌هایشان عذرخواهی کنند و عده‌ای دیگر بر این باورند که بایستی در بدنه اصلاح طلبی، اصلاحات جدی ایجاد کرد و برخی دیگر نیز با چنین رویکردی مخالفند. در این میان برخی نیز معتقدند که دولت اصلی ترین مقصر در به وجود آمدن دیدگاه منفی به اصلاح طلبان است و آنها در این میان قربانی شده‌اند؟
اما با توجه به این دیدگاه‌ها آیا اصلاح طلبان برنامه‌ای برای آینده اصلاحات و بهبود شرایط کشور دارند؟
نامزدهایی در آستین
آنطور که از گوشه و کنار شنیده می‌شود احزاب اصلاح طلب پس از آنکه نتوانستند برای دستیابی به بدنه قدرت در مجلس موفق شوند، به این فکر افتادند که اگر نتوانند در انتخابات ریاست جمهوری موفقیتی کسب کنند، برای چند سال از بدنه قدرت در کشور دور خواهند ماند که این امر پسند آنها نیست.اصلاح طلبان از اردیبهشت ماه امسال شروع به برنامه ریزی برای این عرصه کردند و قرار است تا احتمالاً در بهمن ماه ۶ نفر نامزد اصلاحات را به مردم معرفی کنند. اما بعد از این معرفی دست به نظرسنجی در میان مردم زده تا فردی را که اقبال بیشتری دارد به عنوان کاندیدای خود برای انتخابات ریاست جمهوری به مردم معرفی کنند. افرادی که در زمره این ۶ نفر قرار دارند «سورنا ستاری»، «محمدجواد ظریف»، «محمدباقر نوبخت»، «محمدجواد آذری جهرمی»،«محسن هاشمی» و«صفایی فراهانی» هستند.
پروژه نه به انتخابات
در این میان برخی از رویکرد تعدادی از اصلاح طلبان تندرو برای انجام پروژه «نه» به انتخابات سخن می‌گویند.
این گروه با توجه به شرایط کنونی اصلاح طلبان سه روش را در مسیر خود دنبال می کنند، اولین آن کنار کشیدن و بازی کردن نقش تماشاچی در انتخابات ۱۴۰۰ است، دومین گزینه، همراهی با طیف معترض در جامعه و تلاش برای برطرف کردن چهره ضعیف پایگاه اصلاح طلبان و سومین روش انتخاب کاندیدا از طیف رقیب است تا به این ترتیب چهره‌ای جدید را در میان خود به نمایش بگذارند که معرفی لاریجانی به عنوان کاندیدای اصلاح طلبان از برنامه هایی است که در این چارچوب تعریف شده است.
چند دستگی حاکم بر اصلاح طلبان
همانگونه که در ابتدای این گزارش آمد نظرات مختلفی در میان اصلاح طلبان برای آمادگی برای انتخابات ۱۴۰۰ وجود دارد که این امر حکایت از چند دستگی حاکم بر احزاب اصلاح طلب دارد و اگر این چند دستگی ادامه یابد پیش بینی می‌شود که احزاب اصلاح طلب در آینده نمی‌توانند به کاندیدای مشترک برسند . پیش از نیز شاهد آثار این چند دستگی در میان اصلاح طلبان بودیم به شکلی که در انتخابات اخیر مجلس علیرغم تاکید شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان مبنی بر ارائه ندادن لیست از سوی اصلاح طلبان، اما چهار لیست مختلف از سوی آنان معرفی شد.
اصلاح طلبان چه می‌گویند؟
صادق زیبا کلام کارشناس مسائل سیاسی و استاد دانشگاه که گرایش اصلاح طلبی دارد در گفتگو با خبرنگار سیاست روز، در این باره معتقد است که اصلاح طلبان شانسی در انتخابات آتی ندارند و با تغییرات اساسی در نگاه خود و تغییر رابطه با مردم روبرو هستند. وی با اشاره به اینکه اصلاح طلبان در ۲۹ اردیبهشت ۹۶، آخرین زمان اقبال مردم به خود را داشتند و توانستند آرای حدود ۲۴ میلیون نفر را جذب کنند افزود: انتخاب روحانی نتیجه همین توجه بود اما متأسفانه در نتیجه عملکرد بد دولت روحانی این تصور در مردم به وجود آمد که رأی دادن به اصلاح طلبان هیچ چیز را عوض نمی کند.
زیبا کلام با یادآوری اینکه نتیجه این روند را در انتخابات اسفند ماه مجلس شاهد بودیم، اظهار داشت: در آن زمان کسی از این طرفداران پای صندوق رأی به اصلاح طلبان رأی نداد و انتظار نیز نمی رود که آنها در انتخابات ریاست جمهوری تغییر رویه دهند.
وی با اشاره به اینکه نظر مردم با تغییر کاندیداها نیز تغییر نمی یابد، خاطرنشان کرد: فرق نمی کند که کاندیدای اصلاح طلبان چه کسی باشد، محسن هاشمی یا ظریف و ...، حتی اگر محمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات هم این دور از انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا شود موضوع تغییری نخواهد کرد. این استاد دانشگاه در پاسخ به این سئوال که در حال حاضر اصلاح طلبان چه رویکرد و تلاشی را برای تغییر نظر مردم در انتخابات سال ۱۴۰۰ در پیش گرفته اند، گفت: آنها هم اکنون هیچ کار خاصی را نمی کنند البته بسیاری از آنها به این جمع بندی رسیده‌اند که مردم پای صندوق‌ها به آنها رأی نمی‌دهند. وی افزود: برخی از اصلاح طلبان نیز امیدوارند تا پایان سال ۱۴۰۰ تغییر و تحولاتی در انتخابات مانند سال ۹۲ و ۹۶ روی دهد و رأی‌های خاکستری به سمت آنها متمایل شود با این حال برگشت اصلاح طلبان به جایگاه سابق، کار سختی برای آنها خواهد بود. محمدعلی وکیلی عضو فراکسیون امید مجلس دهم نیز در تشریح وضعیت فعلی اردوگاه اصلاح طلبان ضمن تأکید بر این که اصلاح طلبان گرفتار انقراض نسل و فروپاشی گفتمان شده‌اند، اظهار داشت: جریان اصلاح‌طلبی در حال حاضر نمی‌داند که عناصر گفتمانی‌اش چیست؟ که بداند در بین مردم یا در میان قدرت می‌تواند بماند یا نه. به همین دلیل است که امروز در بین سران اصلاح‌طلب تشتت در گفتمان و راهبرد وجود دارد. وی با بیان این که اصلاح‌طلبان در درون خود سرمایه انسانی جدیدی ندارند، تصریح کرد: «در طول این سالیان در نتیجه غفلتی که اتفاق افتاد اصلاح‌طلبان نتوانستند تربیت نیروی‌انسانی داشته باشند تا امروز با اتکا به آن سرمایه انسانی بتوانند گفتمان را باز تولید کنند. متأسفانه اصلاح‌طلبان هم دچار تشویش در گفتمان هستند هم دچار فقر در نیروی انسانی». با این حال آذر منصوری، در گفتگو با ایلنا درباره حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو گفت: اصلاح‌طلبان همواره نسبت به انتخابات رویکرد ایجابی داشته و علی‌القاعده از این به بعد هم این نگاه نسبت به انتخابات وجود خواهد داشت.
قائم مقام حزب اتحاد ملت خاطرنشان کرد: ایجابی به این معنی که آنجا که احساس کنند حضورشان در انتخابات در تقویت منافع ملی، دور کردن تهدیدهای منطقه‌ای و بین‌المللی از کشور و نیز تامین نظر و خواست مردم اثرگذار است، با همه توان خود در انتخابات مشارکت می‌کنند.
در نهایت
در حال حاضر دولت روحانی که با حمایت همه جانبه اصلاح طلبان در سال ۹۲ و ۹۶ موفق به پیروزی در انتخابات شد کارنامه‌ای غیر قابل دفاع بر جای گذاشته و همچنین عملکرد ضعیف نیروهای اصلاح طلب در مجلس و شوراها، این جریان سیاسی را با وضعیت بغرنجی مواجه کرده است. آنها می دانند که نمی‌توانند حساب خود را از دولت جدا کنند و برای ادامه حیات سیاسی نیز بایستی از این وضعیت فعلی خارج شوند.
باید در نظر داشت که اگر اصلاح طلبان نتوانند استراتژی دقیق و روشنی برای تغییر وضع موجود خود در انتخابات ۱۴۰۰ پیدا کنند، شرایط فعلی و استفاده از روش‌های تکراری نمی‌تواند تأثیری بر روی مردم بگذارد و تنها فعالیت انتخاباتی آنها دستیابی برای کسب مناصب مدیریتی بدون هیچ برنامه‌ای تلقی می‌شود.
