آلودگی هوای تهران در سال‌های اخیر با مطرح شدن معضل ریزگردها که منشا اصلی آن بیابان‌های عراق و عربستان است به عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی نمایان شده است.
معضل ریزگردها در شهر تهران به عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی موضوع جدیدی نیست با پیشرفت تکنولوژی، اندازه‌گیری و سنجش آلاینده‌ها با قطر کمتراز ۱۰میکرون و آلودگی زیر ۵/۲ میکرون زنگ خطر آلودگی هوا بیش از پیش به صدا درآمد.
آلودگی هوا در دو دهه گذشته به دنبال توسعه ناموزون اقتصادی، سیاست‌های نادرست در مدیریت کشاورزی، زمین‌خواری و ساخت و ساز در اطراف شهرهای بزرگ به صورت گسترده‌ای افزایش یافت. البته این‌ها تنها عوامل مسبب آلودگی هوا در شهر تهران نیستند و موارد دیگری هم وجود دارند که موجب انتشار ذرات ریزگرد در هوای این کلان شهر می‌شوند.
سري به جنوب غرب تهران كه بزنيم با عميق‌ترين گودال تهران مواجه مي‌شويم كه به واسطه يك كارخانه شن و ماسه ايجاد شده است.
گودالي كه روز به روز نيز به عمق آن افزوده شده و نگاه ناظري براي مقابله با آن نيست و فرسایش هوای این روزهای تهران نشان می‌دهد که برخی از صنایع درون و اطراف شهر و معادن شن و ماسه جنوب غرب نقش بسزایی در آلودگی هوای پایتخت دارند.
با گزارش‌هايي كه مركز كنترل كيفيت هوا، اداره كل محيط‌زيست تهران، كميسيون سلامت، محيط‌زيست و خدمات شهري شوراي شهر و شهرداري منطقه۱۸ پايتخت طي مدت اخير ارائه كرده‌اند، مشخص شده است معادن شن و ماسه موجود در جنوب‌غرب تهران به وسعت ۴۰۰ هكتار نيز يكي از مهم‌ترين كانون‌هاي توليد ريزگرد به‌حساب مي‌آيند. در اين معادن، شن چال‌هايي بعضا با قطر بيش از يك كيلومتر و عمق ۱۵۰متر حفر شده‌اند و با يك وزش باد، شن‌هاي آنها به سمت شهر روانه مي‌شوند.
معادن شن و ماسه مقصر شماره دو آلودگی هوا
پیمان فقیه نوبری کارشناس محیط‌زیست با اشاره به خطرات آلودگی هوا برای زیست‌بوم‌های زمین گفت: طبق گزارش‌های کارشناسان محیط‌زیست کشور ما رتبه اول در زمینه فرسایش خاک، رتبه دوم در زمینه بیابان‌زایی و تخریب تنوع‌زیستی در دنیا را دارد.
این کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با برنا ادامه داد: آلودگی هوای شهر تهران نیز در سال‌های اخیر با مطرح شدن معضل ریزگردها در شهر تهران که منشا اصلی آن بیابان‌های عراق و عربستان دانسته شده به عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی نمود پیدا کرده و این در حالی است که این آلاینده موضوع جدی نبوده و ذرات ریز خاک خروجی فیلتر جاروبرقی نیز ریزگرد محسوب می‌شوند.
وی افزود: همزمان با این معضلات اجرای پروژه‌های عمرانی مانند راه‌سازی، سدسازی و تغییر بستر رودخانه‌ها برای جمع‌آوری و تامین آب شرب و کشاورزی گسترش یافت و نبود مدیریت ملی به جای مدیریت محلی تاثیرات سود بیشتری بر پیکر محیط‌زیست کشور وارد کرد.
فقیه نوبری اظهار داشت: علی‌رغم اینکه برخی افراد مسئول تمامی آلودگی هوا را به ریزگردهای عربی نسبت دادند در عمل افزایش توفان‌های ریزگرد محلی در کشور نشانگر بعد دیگری از عوامل و افزایش درصد تاثیر عوامل داخلی فرسایش خاک در کشور است.
فقیه نوبری ادامه داد: ایران در اقلیمی خشک و نیمه‌خشک قرار گرفته و به غیر از مناطق حاصلخیر، هوموس خاک فقیر بوده و میزان رطوبت آن در فصل تابستان به حداقل می‌رسد و قشر بیرونی خاک شکننده و چگالی آن کاهش می‌یابد. از سویی بیش از ۵۰ درصد خاک زمین از خاک رس تشکیل شده که دارای ذراتی با ابعاد حدود ۲ میکرون و در غالب بافت خاک مناطق کشور از نوع رسی یا سیلتی بوده که باکوچکترین تلنگر ذرات میکرونی از خاک جو و در هوا منتشر و با جریان باد به مناطق مسکونی و کشاورزی می‌رسد.
وی تصریح کرد: در وضعیت حاضر با توجه به شرایط خشکسالی اقلیم و خشک شدن بستر رودخانه‌ها، دریاچه‌های فصلی، باتلاق‌ها و تالاب‌ها عواملی مانند سنگ‌تراشی و نماسازی، واحدهای بچینک بتن و معادن شن و ماسه، معادن برداشت سنگ لاشه، آسفالت‌کنی و آسفالت‌سازی در داخل و اطراف شهرها از عوامل منفی در تثبیت خاک و ایجاد ذرات میکرونی در هوا بوده و از مسببین ثانویه آلودگی هوا محسوب می‌شوند.
گفتنی است بررسی عوامل آلاینده در کشور بررسی تهدیدات و راهکارهای اجرایی کاهش تاثیر منفی و مخرب آلاینده‌ها و حفظ منابع طبیعی و ذخایر اکولوژیک همچون خاک و آب باید سرآمد اولویت‌های ارتقاي شاخص‌های محیط‌زیست کشور قرار گیرد ودر تمام تصمیم‌گیری‌ها با درک درست از ظرفیت زیستی کشور مجوزهای عمرانی و معدنی صادر شود و نسبت به محدود کردن ساخت و سازها و کاهش راهسازیها اقدام شود.
سال ۹۴ شروع به كار مي‌كنيم!
اين قسمت گزارش را به قولي اختصاص مي‌دهيم كه چندي پيش از سوي كه يك عضو شوراي شهر رسانه‌اي شد و بايد منتظر ماند و ديد آيا اين نقل قول مكتوب شده اجرايي مي‌شود يا خير؟
رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شورای شهر تهران در رابطه با طرح‌هایی که قرار است به جای معادن شن و ماسه منطقه۱۸ در آینده به اجرا درآید، گفته بود: قرار است در دی۹۴ فاز نخست این طرح از لحاظ مطالعاتی و مجوزها به اتمام رسیده و پس از آن وارد فاز اجرایی شود كه یک‌میلیون و ۲۶۰هزار متر زیربنا برای این پروژه پیش‌بینی شده است.
به گفته حافظی ۷۰ درصد این منطقه تبدیل به فضای سبز می‌شود که از منظر اینکه به نوعی یکی از ورودی‌های تهران محسوب می‌شود می‌تواند جلوه مناسبی داشته باشد.
بر‌اساس آنچه اعلام شده است در این طرح ۱۸۴هزار مترمربع برای ساخت هتل و ۱۵ هزار مترمربع برای ساخت مجموعه‌های ورزشی پیش‌بینی شده است و همچنین ۱۴۰ هزار مترمربع طرح را دفاتر خدماتی تشکیل می‌دهد.
حال اينكه تا يك سال و سه ماه ديگر اين منبع عظيم آلودگي هوا چه بر سر تهران و تهرانيان مي‌آورد سوالي است كه بايد از كميسيون سلامت شورا و كميسيون بهداشت مجلس شوراي اسلامي پرسيد و خواستار پاسخ شد.
حرف آخر
بررسی عوامل آلاینده در کشور، بررسی تهدیدات و راهکارهای اجرایی کاهش تاثیر منفی و مخرب آلاینده‌ها و حفظ منابع طبیعی و ذخایر اکولوژیک همچون خاک و آب باید سرآمد اولویت‌های ارتقاي شاخص‌های محیط زیست کشور قرار گیرد ودر تمام تصمیم‌گیری‌ها با درک درست از ظرفیت زیستی کشور مجوزهای عمرانی و معدنی صادر شود و نسبت به محدود کردن ساخت و سازها و کاهش راهسازیها اقدام شود.
