طرح گران شدن تهران به بهانه مهاجرت و پایتخت بودن توسط اغلب اصلاحاتی‌ها مبحثی است که هر زمان مطرح شد، با صداهای اعتراض‌آمیز مواجه شد.
چند سالی است که زندگی مردم ایران همراه با مشکلات اقتصادی سپری می‌شود. بدون شک سالی که روزهای پایانی آن را سپری می‌کنیم، لحظات سختی را در حوزه اقتصادی برای مردم رقم زد. بار سنگین این مشکلات بیشتر بر دوش مردم است و مسئولان به جای حل مسئله با اظهارات خود شرایط را دشوار می‌کنند. اظهارنظرهایی که در برابر آنها شاهد صداهای اعتراض‌آمیز هستیم. نمونه این اظهارنظرها، بحث پرداخت هزینه برای خدمات شهری در تهران است.
از صحبت‌های مسئولین به این نتیجه خواهیم رسید که از نظر آنها تهران شهر اغنیا است و فقرا وصله ناجور پایتخت هستند. دولت سازندگی را می‌توان آغازگر این گفتمان دانست. طرح گران شدن تهران از زبان مرحوم آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی که رئیس دولت سازندگی بود، در تاریخ ذکر شده است.
تفکری که از آن نام بردیم، نزدیکی بسیاری به نگاه نئولیبرالیستی دارد. نئولیبرالیستی که با انقلاب اسلامی مردم ایران فاصله بسیار دارد. برای روشن‌تر شدن مسائل مطرح شده، با موافقان و مخالفان طرح گران شدن تهران صحبت کرده‌ایم.
زندگی در تهران خرج دارد
زهرا صدراعظم نوری عضو شورای شهر تهران معتقد است که اداره شهر بزرگ تهران مستلزم تأمین منابع کافی برای پرداخت هزینه‌های خدمات است و پرداخت هزینه‌ها با توجه به وضعیت شهرداری تهران که مستقل از بودجه دولت و بودجه‌های عمومی عمل می‌کند، از طریق اخذ عوارض و پرداخت خدمات توسط شهروندان تأمین می‌شود.
وی افزود: بسیاری از خدمات که هزینه‌های آنها از شهروندان گرفته می‌شود، شهرداری سهم بیشتر آنها را متقبل می‌شود. به طور مثال بلیت مترو مبلغی از آن توسط شهروندان پرداخت می‌شود اما چند برابر آن را شهرداری تهران هزینه می‌کنند. این موارد باید بیان شود تا دولت و مردم مطلع شوند، چه هزینه‌هایی را مدیریت شهری پرداخت می‌کند. در نهایت باید تسهیلاتی نیز فراهم شود تا فشار کمتری به مردم وارد شود.
عضو کمیسیون خدمات شهری شورای تهران با اشاره به صحبت‌های مطرح شده در رسانه‌ها پیرامون اخذ عوارض از آزادراه‌ها و تونل‌های شهری خاطرنشان کرد: این امر موضوع جدیدی نیست، در گذشته هم در شورای چهارم مطرح شده است اما اقدامات لازم برای آن انجام نشد. هم‌اکنون نه پیشنهادی از سمت شهرداری مطرح شده است و نه در شورا این امر بیان شده است. مطرح‌کنندگان این موضوع را از منظر بیان کرده‌اند. در همه جای دنیا شهرهای بزرگ خصوصاً پایتخت‌ها امکاناتی را دارند که موجب بیشتر شدن هزینه‌ها می‌شود. درآمدهایی که در شهر تهران به دست می‌آید، قابل مقایسه با دیگر شهرها نیست. کسانی که مایل به زندگی در شهرهای بزرگ هستند تا از امکانات آن استفاده کند، طبیعتاً باید پذیرای هزینه‌های آن باشند.
نوری ادامه داد: در این رابطه نیازمند نگاه کلان هستیم. نگاه درآمد و هزینه باید در کنار هم باشد. این دقیقاً مانند زمانی که ما نیازمند خدمات در یک بیمارستان هستیم. بیمارستانی که خدمات و امکانات بهتری را به ما ارائه می‌دهد، مطمئناً هزینه بیشتری را از ما خواهد گرفت. زمانی که ما یک انتخاب بهتر را ترجیح می‌دهیم، باید هزینه‌هایش را هم بپردازیم.
عضو شورای شهر تهران با تأکید بر رویکرد کلان اضافه کرد: در گذشته مصوبه دولت درخصوص انتقال بسیاری از فعالیت‌ها به خارج از تهران مطرح شده است. در صورتی که شهرهای مختلف ایران از توسعه متوازن بهره‌مند شوند، عدالت در توسعه ایجاد خواهد شد و مطمئناً شاهد مهاجرت به شهرهای بزرگ نخواهیم بود. باید در سیاست‌گذاری‌های کلان تعادل و توازن توسعه‌ای را برقرار کنیم.
آسیب اجتماعی گران شدن تهران
ابوالفضل قناعتی عضو شورای شهر چهارم تهران در مخالفت با گران شدن تهران گفت: بسیاری از افراد سابقه ۱۰۰ ساله در تهران دارند و نباید قربانی این‌گونه طرح‌ها شوند. وضعیت شغلی و درآمدی آنها همانند سایر افراد در شهرهای دیگر است. کارمند وزارت نفت، وزارت کشاورزی و حوزه‌های مختلف براساس قانون وزارت کار میزان مشخص حقوق می‌گیرد. در نتیجه لزومی ندارد که هزینه‌ها در شهر تهران بالا برود. در صورتی که قصد ارائه سیاست‌هایی برای کنترل مهاجرت‌ها به تهران را دارند، باید به صورت دیگر راهکار را مطرح کنند.
وی افزود: درخصوص عوارض خدمات شهری که مطرح می‌شود، بسیاری از موارد قبلاً از مردم گرفته‌شده است. در صورتی که خوش‌بینانه نگاه کنیم و هدف مطرح‌کنندگان این طرح کنترل مهاجرت باشد، باید زیرساخت‌ها و بسترهایی موردنیاز در استان‌های دیگر ایجاد شود تا نیاز به مهاجرت به شهرهای بزرگ نباشد. درصد کمی از مهاجرین جامعه هدف هستند و بیش از ۸۰ درصد جامعه هدف ساکنین خود شهر تهران می‌شوند.اتفاق‌هایی که در شهر تهران رخ می‌دهد، با مرور زمان به صورت مدل در دیگر شهرها نیز به وقوع خواهد پیوست. طرح گران شدن تهران تنها به یک آسیب برای پایتخت تبدیل نخواهد شد بلکه این مشکل به دیگر شهرها نیز سرایت خواهد کرد.
قناعتی با اشاره به وظایف مدیریت شهری گفت: ابتدا باید بدانیم وظایف مدیریت شهری در قبال مردم چیست؟ آیا دولت به تعهدات خود عمل کرده است؟ اگر دولت به تعهدات خود عمل کرد و شاهد شرایط مطلوب نبودیم، می‌توانیم از مردم مطالبه گری کنیم. به طور مثال در بحث اتوبوس‌ها قرار بر این بود که یک‌سوم هزینه بلیت از مردم گرفته شود، یک‌سوم شهرداری پرداخت کند و یک‌سوم را دولت اما تا به امروز دولت سهم یک‌سوم خود را پرداخت نکرده است. زمانی که دولت سهم خود را پرداخت نمی‌کند نباید آن را از مردم اتخاذ کنیم. درخصوص اخذ عوارض از پل‌ها، تونل‌ها و آزادراه‌ها این مسائل در شرایطی مطرح می‌شود که مردم پیش از این عوارض ساخت آنها را پرداخت کرده‌اند. در نهایت رفتار به‌گونه‌ای می‌شود که اغنیا از خدمات استفاده می‌کنند و فقرا نباید از خدمات استفاده کنند. این‌گونه صحبت‌ها با شعار عدالت اجتماعی انقلاب اسلامی مغایرت دارد. پول ساختن تمامی این موارد را از غنی و فقیر گرفتیم ولی با این طرح‌ها فقط ثروتمندان قادر به استفاده خواهند بود. اخذ عوارض تنها تبعات اقتصادی ندارد بلکه رفته‌رفته با تبعات شدید اجتماعی نیز مواجه خواهیم شد و مطمئناً تبعات اجتماعی این‌گونه مسائل آسیب بیشتری خواهد زد.
کنترل مهاجرت بهانه‌ای برای گران کردن خدمات در تهران است
مهدی تقوی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: دولت‌ها درآمدهای مختلفی دارند و با وجود اخذ مالیات‌ها و عوارض، در شرایطی که حداقل افزایش حقوق را شاهد هستیم، نباید توقع از پرداخت هزینه‌های بیشتر داشته باشیم. بحث مهاجرت بیشتر یک بهانه است زیرا خیلی‌ها در شرایط فعلی با وجود آلودگی هوا بعد از بازنشستگی از تهران مهاجرت می‌کند. مهاجر از مناطقی که شرایط مناسب ندارد، طبیعی است و راهکار مقابله با آن مسائل مطرح شده نیست.
تقوی اضافه کرد: ما شاهد مهاجرت از تهران به شهرهای دیگر هم هستیم و این صحبت‌ها تنها به علت کنترل مهاجرت نیست. سیستم کاری با توجه به عرضه و تقاضا است و در صورت اجرایی شدن این مسائل و گران شدن تهران، مطمئناً اقتصاد در دیگر شهرها نیز دستخوش تغییر خواهد شد. این گرانی سرایت به اقتصاد کشور خواهد کرد.
در نهایت با توجه به مسائل مطرح شده باید به مسئولین یادآور شد که با وجود مشکلات مسکن، آلودگی هوا، ترافیک و ده‌ها مشکل دیگر، هزینه‌های زندگی در تهران در شرایط بحرانی است. طرح این‌گونه مسائل به زبان ساده نمک بر زخم مردم زدن است. مردمی که در نبرد اقتصادی با دشمن خارجی هستند، نباید از مسئولان داخلی که زمانی مورد اعتمادشان بودند، آزرده‌خاطر شوند.
نویسنده: رویا رئیسی
