تنها پس از گذشت ۴ روز از سفر ظریف به هندوستان، دیروزوزیر امور خارجه در صدر هیاتی سیاسی و اقتصادی، به بغداد سفر کرد، اهداف و دلایل سفر آقای ظریف به دهلی نو و بغداد، صبغه سیاسی و دیپلماتیک دارد یا صبغه اقتصادی؟
اگرچه در ظاهر می‌توان نقاط مشترک بسیار زیادی برای سفر ظریف به هندوستان و عراق پیدا کرد اما، به واسطه اقتضائات خاص منطقه‌ای هر کدام از این کشورها، قطعا اهداف وزارت امور خارجه در سفر به این دو کشور قدری متفاوت از یکدیگر است. از این رو شاید بتوان گفت مناسبات اقتصادی و پیگیری روابط تجاری تهران و دهلی‌نو، کانون تلاش‌های دیپلماتیک و برنامه اصلی سفر ظریف به هندوستان بوده است، اما سفر رئیس دستگاه سیاست خارجی کشور به عراق در هر دو بُعد سیاسی - دیپلماتیک و اقتصادی - تجاری استوار است.
چون سفر ظریف به عراق، اولین سفر یک مقام ایرانی به عراق در دولت جدید است؛ لذا این سفر ابعاد مهم سیاسی و دیپلماتیک برای گسترش و تعمیق روابط تهران – بغداد در دولت آقای عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق دارد.
مضافا این که در این سفر، ظریف برنامه مهمی چون شرکت در همایش تجاری مشترک تجار دو کشور در کربلا و سلیمانیه برای خود تعریف کرده است. مضافا این که مناسبات تهران و بغداد قدری متفاوت از روابط ما با هندوستان است، چراکه ایران و عراق برنامه های جاری و مداومی را با هم دارند که از مسائل اقتصادی و تجاری تا مسائل سیاسی، دیپلماتیک و حتی امنیتی را شامل می‌شود که یقینا این میزان از گستردگی روابط با هندوستان وجود ندارد.
از طرف دیگر تلاش تهران برای افزایش نفوذ اقتصادی خود به خصوص در بازسازی عراق بعد از جنگ با داعش می‌تواند یکی دیگر از اهداف اقتصادی ظریف در این سفر تلقی شود. پس دو بال سیاسی واقتصادی در سفر ظریف به عراق به یک اندازه مهم هستند، اما در سفر به هندوستان، آن چه بیش از همه خودنمایی می‌کرد، پیگیری اهداف اقتصادی و تجاری تهران در دهلی نو بود.
تنها چهار روز پیش از سفر آقای ظریف شاهد حضور مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده در بغداد و اقلیم کردستان بودیم. آیا می‌توان عنوان داشت که سفر وزیر امور خارجه آمریکا برای تحت الشعاع قرار دادن سفر وزیر امور خارجه کشورمان به عراق در ابعاد سیاسی و اقتصادی بوده است؟
آمریکا و ایران اکنون در یک تقابل و رویارویی تمام عیار قراردارند. لذا آمریکا برای شکست دادن ایران از هیچ مسیر، ابزار، ظرفیت و پتانسیلی دریغ نمی‌کند. ما اخیرا شاهد بوده‌ایم که آمریکا به دنبال برگزاری نشست ضد ایرانی در لهستان است و این مضافا بر تمام فعالیت‌های دیپلماتیک و اقتصادی کاخ سفید برای تحریم و فشار بیشتر بر ایران است.
پس یقیناً سفر مایک پمپئو تنها چند روز پیش از سفر وزیر امور خارجه کشور به عراق می‌تواند در راستای تحت الشعاع قرار دادن اهداف تهران تلقی شود اما، مسئله اینجاست که یقیناً سطح مناسبات دو کشور ایران و عراق اجازه این سوء استفاده‌ها را به ایالات متحده آمریکا نخواهد داد.
آیا دستگاه سیاست خارجی کشور در سایه سفر خود به هندوستان و نیز سفر به کشور عراق به دنبال بدیل و آلترناتیوی برای ساز و کار ویژه مالی و اتحادیه اروپا است؟
چنان که پیشتر اشاره داشتم اکنون ما با ایالات متحده آمریکا در یک جنگ تمام عیار قرار داریم که از مسائل سیاسی و دیپلماتیک تا ابعاد گسترده اقتصادی و تجاری را شامل می شود. لذا همان طور که ایالات متحده آمریکا از هر گونه بستر و ظرفیتی برای مقابله با ایران استفاده می‌کند، تهران نیز باید تمام پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های خود را برای تقابل با فشارهای ظالمانه و یک جانبه ایالات متحده آمریکا به کار برد.
پس از تلاش برای عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی تا پررنگ کردن مناسبات اقتصادی با عراق، هند، روسیه، چین و دیگر مناطق باید در دستور کار قرار گیرد. از طرف دیگر در شرایط حساس کنونی اساساا به دور از هر منطق سیاسی و دیپلماتیک است که جمهوری اسلامی ایران همه تخم مرغ های خود را در یک سبد بگذارد.
لذا نباید تمام امید و آینده کشور، به خصوص در مسائل اقتصادی و معیشتی را به ساز و کار ویژه مالی مدنظر اتحادیه اروپا گره بزنیم. چرا که اگر به هر دلیلی قاره سبز موفق به انجام این مسئله نشود، یقیناً کشور دچار لطمات و خسارت‌های بسیاری خواهد شد. پس منطقی آن است که ما در کنار پیگیری عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی، به دنبال استفاده از دیگر ظرفیت‌های خود مانند عراق و هندوستان در خصوص پررنگ کردن مناسبات تجاری خود باشیم. اما در کل این که ما این طرز تلقی را داشته باشیم که سفر ظریف به هندوستان، عراق و دیگر کشورها را تلاشی برای ایجاد یک بدیل و آلترناتیوی برای ساز و کار ویژه مدنظر اتحادیه اروپا قرار دهیم، قدری دور از واقعیت است.
به عبارت دیگر تهران از یک سو به دنبال عملیاتی کردن سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپاست و از طرف دیگر تلاش‌های جدی خود را هم برای افزایش مناسبات اقتصادی با شرکای مهم تجاریش در دستور کار دارد. این دو مسئله نافی همدیگر نیستند.
البته در راستای این سوال مهم شما باید نکته ای را یادآور شوم که اکنون جمهوری اسلامی ایران تمام ظرفیت و پتانسیل خود را معطوف به آقای محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشور کرده است. این نوع نگاه ما بسیار اشتباه است و می‌تواند سبب ایجاد انتظارات نابه جایی در مسئولین و حتی جامعه شود. دبپلماسی ایرانی
