مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی علیرغم ابراز خوشبینی درباره پیشرفتهای کنونی درباره مذاکرات هستهای ایران و ۱+۵، تأکید کرد: برای اطمینان از صلحآمیز بودن فعالیتهای ایران، اجرای پروتکل الحاقی الزامی است.
از زمان متهم شدن جمهوري اسلامي ايران به ادعاي واهي براي ساخت بمب هستهاي و ارجاع پرونده كشورمان به شوراي امنيت آژانس بينالمللي اتمي، آژانسي كه به شريكي قابل اطمينان براي برخي كشورهاي غربي از جمله امريكا به منظور پياده كردن اهداف ضد ايراني آنان تبديل شده است.
در اين يك دهه كه پرونده هستهاي كشورمان به خاطر فضاسازيهاي منفي دشمنان ملت، در زمره مهمترين مسائل جامعه بينالملل به شمار ميرود، رويكرد آژانس در تشديد اين فضاسازيها و مهر تاييد بر سناريوسازيهاي امريكاييها قابل تامل بوده و در واقع مديركل اين نهاد بينالمللي به مثابه تريبوني براي اجراي نقشههاي ضد ايراني امريكاييها تبديل شده است و به حق كه خوب از پس اين وظيفهاي كه دولتمردان امريكايي به اين نهاد واگذار كرده اند بر آمده است.
در ادامه اجراي اين نقش بار ديگر یوکیا آمانو در مصاحبه با شبکه «سیبیاس» علیرغم ابراز خوشبینی درباره پیشرفتهای کنونی در مذاکرات هستهای ایران و ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین بعلاوه آلمان) مدعی شد که ایران هنوز به نگرانیهای پیشین آژانس درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه هستهای خود در گذشته پاسخ نداده است. وی ادامه داد علیرغم آنکه طرفین مذاکره در آگوست ۲۰۱۳ به توافق رسیدند تا در زمینه این موضوعات شفافسازی کنند، «پیشرفتها در این زمینه از آن زمان تاکنون محدود بوده است».
آنطور كه تسنيم نوشته است مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی ابراز امیدواری کرد که با توافق جامع هستهای که هماکنون تحت بحث قرار دارد «ما بتوانیم شفافسازی در این زمینه را تسریع بخشیم. یکی از مشکلات یا دلایلی که ما نمیتوانیم اطمینان دهیم که همهچیز اهداف صلحآمیز دارد، این است که ما نمیتوانیم یک ابزار راستیآزمایی قدرتمند را اجرایی کنیم. اجرای پروتکل الحاقی برای اطمینان حاصل کردن از فعالیتهای هستهاي ایران، ضروری است.»
آمانو ادامه داد، بیانیه «مؤلفهها» (تفاهم لوزان) تأکید دارد که «ایران با اجرای پروتکل الحاقی آژانس بینالمللی انرژی اتمی که شامل تأسیسات اعلام شده و اعلام نشده میشود، موافقت کرده است.» آمانو درباره احتمال عدم همکاری ایران درباره ابعاد احتمالی نظامی برنامه هستهای در گذشته گفت: «نادیده گرفتن این موضوع یک گزینه نیست. آنها میدانند که من این موضوع را نادیده نمیگیرم. ما امیدواریم که ایران تا جای ممکن شفافسازی کند و ما به تلاشهای خود ادامه میدهیم.» مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت که آژانس بین ۴ تا ۱۰ بازرس دارد که بعد از نهایی شدن توافق در ایران مستقر خواهند شد.
بازهم در خواست براي بازديد از پارچين
آمانو ادامه داد که یکی از دشوارترین موضوعات، تأسیسات پارچین است و گفت: «ما درخواست دسترسی به پارچین را مطرح کردیم، زیرا بخشی از ابعاد احتمالی نظامی است. ما شروع به درخواست درباره دسترسی به پارچین کردیم، اما تاکنون ایران اجازه دسترسی نداده است. ما از طریق نظارت از راه دور یعنی نظارت از طریق ماهواره، فعالیتهای زیادی را مشاهده کردیم و نگرانیم که قابلیت راستیآزمایی ما تحت تأثیر منفی این اقدامات قرار گیرد. با این حال، همچنان میخواهیم به این سایت برویم و میخواهیم آن را بازدید کنیم.»
مديركل آژانس بينالمللي اتمي چند روز پس از تفاهم سياسي سوييس نيز مدعي شده بود كه آژانس هنوز نتوانسته به این جمعبندی برسد که همه مواد هستهاي استفاده شده در ایران برای اهداف صلحآمیز بوده است.
حتي وي گفته بود كه آژانس بینالمللی انرژی اتمی پیشرفت محدودی در تحقیقات خود درخصوص ابعاد احتمالی نظامی برنامه هستهای ایران داشته است. در خواست آژانس بينالمللي اتمي براي بازديد از پارچین در حالي مطرح ميشود كه، پارچين سایت نظامی است در جنوب شرقی تهران که از حدود ۱۱ سال پیش آژانس بینالمللی انرژی اتمی براساس اسناد نهادهای اطلاعاتی برخی کشورهای غربی مدعی برخی آزمایشهای هستهای در این سایت شده بود.
آژانس این ادعا را در سال ۲۰۰۳ میلادی بر پایه تصاویری که از وجود اتاقک و مخزنی که برای آزمایشهای هستهای به کار میرود مطرح کرده بود.
سال ۲۰۰۳، آژانس بینالمللی انرژی اتمی، اطلاعات خود را درباره این اتاقک هستهای این گونه گزارش داده بود: بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکسهای ماهوارهای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقکی ساخته که برای آزمایشهای شبیهسازی هستهای مناسب است. این آزمایشها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هستهای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایشها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاحهای هستهای است. در این آزمایشها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای بهکارگیری نوترون استفاده کرد».
در بند دیگر این گزارش درباره تولید نوترون که آژانس آن را هم مرتبط با پارچین دانسته بود، نوشته شده بود: «آژانس توسط یک دولت آگاهی پیدا کرد که ایران کار را برای ساخت یک کپسول مناسب برای جای دادن مواد هستهای انجام داده است. یک دولت عضو دیگر هم به آژانس گفت: ممکن است ایران آزمایشهایی در این زمینه درباره ارزیابی تولید نوترون مناسب برای انفجار هستهای انجام داده باشد و طراحی این کپسول مطابق است با آن طراحی که ادعا شود، توسط شبکه قاچاق به ایران برده شده است».
از سال ۲۰۰۳ آژانس به طور مکرر خواستار بازدید از سایت پارچین بوده است. با این حال این درخواست جز یکبار از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد اجابت قرار نگرفت.
بازرسان آژانس در چارچوب ادعای خود موفق شدند، سال ۲۰۰۵ یک بار از پارچین بازدید کردند، اما به ادعای یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، در آن زمان آژانس اطلاعات لازم برای شناسایی محل مورد نظر برای انجام تحقیقات را نداشت.
پس از آن هم ایران بر پایه این استدلال که پارچین نه یک سایت هستهای بلکه یک سایت نظامی است دیگر اجازه بازدید از آن را به بازرسان آژانس نداد.
درخواست بازدید از سایت پارچین در حالی مطرح شده است که براساس پیمان انپیتی، آژانس تنها مجاز به بازدید و بازرسی از تاسیسات هستهای اعلام شده از سوی کشورهای عضو است. در حالی که جمهوری اسلامی ایران این منطقه را به آژانس برای بازرسی معرفی نکرده است چراکه تاکید دارد در این سایت فعالیت هستهای صورت نمیگیرد.
با این حال آژانس از ایران انتظار دارد که نه تنها پیمان انپیتی بلکه الحاقیه این پیمان یا پروتکل الحاقی را به مرحله اجرا در آورد؛ براساس پروتکل الحاقی، بازرسان آژانس، این اختیار را پیدا خواهند کرد که حداکثر ظرف ۴۸ساعت از هر نقطهای چه اعلام شده و چه نشده از سوی کشور عضو انپیتی بازدید داشته باشند.
البته پيرامون اين درخواست دوباره آژانس بر بازديد از سايت نظامي پارچين بارها مقامات نظامی، سیاسی و حتی ائمه جمعه اعلام کردهاند که جمهوری اسلامی، اجازه بازرسي از سایت پارچین را نمیدهند.
چنانچه سرلشكر فيروزآبادي رئیس ستاد کل نیروهای مسلح در واکنش به اخباری مبنی بر بازدید از مراکز نظامی در مذاکرات گفت: نیروهای مسلح کسی را در خود راه نمیدهد.
سردار دهقان وزیر دفاع نيز چندي پيش با اشاره به طرح ادعاهای دروغین از سوی رسانههای بیگانه مبنی بر بازرسی از مراکز نظامی کشور بخشی از توافق لوزان است، گفت: چنین توافقی صورت نگرفته و اصولا بازدید از مراکز نظامی جزء خطوط قرمز و هیچگونه بازدیدی از این مراکز پذیرفته نخواهد شد.
پيرامون درخواست براي پذيرش پروتكل الحاقي نيز چند روز پيش علیاکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی، در گفتوگو با شبکه تلویزیونی سیسی تیوی چین عملا بر این امیدواری آژانس هم خط بطلان کشید و تلویحا تاکید کرد اجرای پروتکل الحاقی مجوزی برای بازدید از سایتهای نظامی از جمله پارچین نخواهد بود.
به گفته صالحی «در پروتکل الحاقی این فرصت و امکان وجود دارد که از برخی سایتها بازدید انجام شود اما این به تفاهم و توافق دوجانبه وابسته است.» او افزود: «برای مثال فرض کنید بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی میخواهند از یک مرکز یا تاسیسات غیرهستهای بازدید کنند ما مخالف این موضوع هستیم. مراکز و تاسیسات هستهای در چارچوب توافق تامین امنیت تحت نظر قرار دارند. ما درباره مراکز غیر هستهای صحبت میکنیم. بازرسان براساس پروتکل الحاقی میتوانند از مناطق اطراف مراکز غیرهستهای نمونهبرداری کنند.»
پيشتر نيز حميد بعيدينژاد، عضو تيم مذاکرهکننده ايران با ۱+۵ در گفتوگو با ايسنا در پاسخ به پذيرش ايران به پروتكل الحاقي تصريح کرد: آن چه که برخي از کشورهاي غربي به دنبال آن هستند پذيرش اجراي برخي تعهدات حقوقي فراتر از پروتکل الحاقي از سوي کشورمان هستند که در برخي ديگر از کشورها شروع به اجرا شده است.
وي در عين حال تاکيد کرد: ايران به طور قوي با پذيرش چنين تعهداتي مخالفت کرده است و اعتقاد راسخ دارد که اجراي مقررات پروتکل الحاقي که به صورت داوطلبانه صورت خواهد گرفت نيازهاي لازم براي تامين نظارت مورد نظر آژانس براي نظارت بر برنامه تاسيسات هستهاي ايران را فراهم ميکند.
با اين حال آژانس بينالمللي انرژی اتمی همچنان در خيال باطل خود در صورت توافق هستهای میان ایران و گروه ۱+۵ امیدوار است این امکان را پیدا کند تا از این سایت بازدید کند.