تاریخ در خود نام مردان و زنانی را ثبت کرده که نه تنها برای ملتشان بلکه برای جهانی درسها و عبرتهای بسیاری به ارمغان گذاشتهاند. آنانی که در طول حیاتشان چنان زیستهاند که آزادی و آزادگی را برای کشورشان و سایر ملتها را در ذهن داشته و محقق ساختهاند.
یکی از این افراد کسی است که استقلال و آزادی آفریقای جنوبی را رقم زد. رولیهلاهلا ماندلا در ۱۸ ژوئیهی ۱۹۱۸ در موزو، روستای کوچکی در نزدیکی ناحیهی متاتا در منطقهی ترانسکی آفریقای جنوبی در خانوادهی نوسکنی فنی و گادلا هنری ماندلا متولد شد. پدر ماندلا رئیس قبیلهی تمبو بود. نام تعیین شده برای ماندلا یعنی رولیهلاهلا از نظر لغوی به معنای "کندن شاخههای یک درخت" است، ولی از نظر محاورهای "دلال شرور" تعبیر میشود، که با شخصیت نلسون ماندلای جوان در تناقض است. پس از این که نلسون ماندلا در جوانی پدر خود را از دست داد جانگینتابا دالیندایبو، فرمانده ارشد او را زیر پر و بال خود گرفت. ماندلا در حالی که به داستانهای الهام بخش درباره مبارزات طولانی اجداد خویش در جنگهای عشیرهای گوش میداد بزرگ شد و آرزو میکرد روزی در مبارزات کشورش برعلیه ظلم و جور نقش داشته باشد.
ماندلا یکی از اولین افراد در قبیله خود بود که به صورت رسمی به تحصیل پرداخت. او در مدرسهی مذهبی ثبت نام کرد و در آن جا نام انگلیسی نلسون بر وی نهاده شد. ماندلا در سال ۱۹۴۲ مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه آفریقای جنوبی دریافت کرد و شروع به تحصیل در رشتهی حقوق در دانشگاه ویتواترسرند کرد. او مدتها بود که نمیتوانست مانع از ورود خویش در سیاست گردد و سرانجام در سال ۱۹۴۳ عضوی از کنگرهی ملی آفریقا (ANC) شد.
آقای ماندلا در حدود سال ۱۹۴۴ با زنی آشنا شد که بعدها به همسری وی درآمد. اولین میس و نلسون ماندلا در سال ۱۹۴۴ ازدواج کرده و صاحب چهار فرزند شدند: دو پسر به نامهای تمبکیل (۱۹۴۶ – ۱۹۶۹) و ناکگاتو (۱۹۵۱ – ۲۰۰۵) و دو دختر با اسامی ماکازیوه (۱۹۴۷ – که در نه ماهگی از دنیا رفت) و پوملا ماکازیوه (۱۹۵۴ - )، که ماکی نیز نامیده میشود و به نام خواهر درگذشتهی خود نامگذاری شد. ازدواج طولانی مدت آنها برای همیشه دوام نیاورد که این امر عمدتاً به علت تعهد راسخ آقای ماندلا به مبارزه برای استقلال بود. آنها در نهایت در سال ۱۹۵۸ از یک دیگر جدا شدند. اولین میس در سال ۲۰۰۵ درگذشت.
او پس از طلاق با وینیفرد نومزامو زانیوه مادیکیزلا (وینه ماندلا) ازدواج کرد و این زوج صاحب دو دختر به نامهای زنانی و زیندزیسوا شدند. ازدواج آنها تحت فشارهای سیاسی متزلزل شده و در نهایت منجر به جدایی در سال ۱۹۹۶ شد.
آقای ماندلا در هشتادمین سالگرد تولد خود در سال ۱۹۹۸ با گراکا ماچل ازدواج کرد و در خانهای در شهر خود کونو به زندگی ادامه داد. پس از باز نشستگی سلامتی او به یک نگرانی بزرگ در میان علاقمندان او در سراسر جهان تبدیل شد تا جایی که حضور علنی او کاهش یافت. حضور او در مراسم اختتامیهی جام جهانی فیفا در آفریقای جنوبی که آخرین حضور رسمی او بود با تشویق بسیار بلند هم وطنان وی همراه شد.
پس از انتخابات عمومی در سال ۱۹۹۹، نلسون ماندلا از فعالیت سیاسی بازنشسته شد اما همچنان زندگی پر مشغله و فعالی داشت. او سالهای پایانی عمر خود را صرف جمعآوری پول برای ساخت مدارس و کلینیکهای درمانی در آفریقای جنوبی کرد و در جنگ داخلی بروندی به عنوان یک میانجی وارد عمل شد. همچنین کتابهای زیادی نوشت که از میان آنها میتوان به "گامی بلند به سمت آزادی: اتوبیوگرافی نلسون ماندلا"، "گفتگوهایی با خودم"، "قصههای محلی محبوب آفریقایی"، "نلسون ماندلا: به کلام خودش" و "گامی بلند به سمت آزادی" اشاره کرد.
در سال ۲۰۰۱ مشخص شد که ماندلا مبتلا به بیماری سرطان پروستات است. سه سال بعد و در سن ۸۵ سالگی رسما اعلام بازنشستگی کرد و به روستای مادری خود، کونو بازگشت.
ماندلا در سالهای پایانی عمر به دفعات در بیمارستان بستری شد تا اینکه در ۵ دسامبر سال ۲۰۱۳ در سن ۹۵ سالگی در منزل شخصیاش در ژوهانسبورگ درگذشت. جیکوب زوما، رئیس جمهور آفریقای جنوبی در بیانیهای تلویزیونی این خبر را اعلام کرد و گفت که آقای ماندلا اکنون ما را ترک کرده است.
جوایز و افتخارات بسیاری کسب کرده از آن جمله: نلسون ماندلا و فردریک ویلم د کلرک به طور مشترک برندهی جایزهی صلح نوبل در سال ۱۹۹۳ شدند. او نشان لیاقت و صلیب بزرگ نشان سنت جورج را از ملکه الیزابت دوم دریافت کرد. او مدال آزادی ریاست جمهوری را از جورج دبلیو بوش دریافت کرد. او اولین فردی بود که لقب شهروند افتخاری کانادا را از آن خود کرد، و هم چنین پیرو افتخاری نشان کانادا شد. در سال ۱۹۹۰، دولت هند با بهارات راتنا، بالاترین مدال غیرنظامی کشور از وی تکریم کرد. او هم چنین آخرین جایزهی صلح لنین را از دولت شوروی دریافت کرد. او نشان پاکستان را در سال ۱۹۹۲ دریافت کرد.