می‌گویند توافق هسته‌ای، بزرگترین دستاورد دیپلماتیک یک دهه اخیر جامعه بین الملل است، در حالی که این دستاورد یکطرفه و یکسویه، نتیجه قابل ملموسی برای طرف اصلی آن یعنی جمهوری اسلامی ایران نداشته است.
شاید این تعریف و تعبیر درست باشد، توافقی که سال‌های زیادی برای آن وقت گذاشته شد و سرانجام ۵ سال پیش به نتیجه رسید و از دل آن برجام بیرون آمد، اما هدف مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به توافق چه بود؟
هدف از مذاکرات هسته‌ای برای رسیدن به توافقی بود که سرانجام، تحریم‌های اقتصادی بر چیده و ایران از مزایای اقتصادی آن توافق بهره ببرد و در قبال آن نیز فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی برای دوره‌ای چند ساله محدود شود.
محدودیت‌های هسته‌ای ایران اعمال شد و ۵ سال است که جمهوری اسلامی همچنان پایبند به تعهدات برجامی است، اما طرف مقابل که اصلی‌ترین آن آمریکا و اروپاست، در طول ۵ سال گذشته تاکنون نه تنها هیچ یک از تعهدات خود را اجرا نکرده است، بلکه تحریم‌های اقتصادی را تشدید کرده و در روند اجرای توافق هسته‌ای که یک توافق بین المللی است و به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده کارشکنی می‌کنند.
توافق هسته‌ای تنها یک هدف داشت و آن برچیدن تحریم‌های اقتصادی بود، اگر در گذر زمان، برای آن دستاورد سازی شده است، انحراف از هدف اصلی است. اگر توافق هسته‌ای همچنان پابرجاست و ایران خود را پایبند آن می‌داند و روسیه چین نیز از آن حمایت می‌کنند و تاکید دارند هیچ جایگزینی برای آن متصور نیست، چرا این توافق بین المللی نمی‌تواند حقوق ایران را رعایت کند؟ هم اکنون چند میلیارد دلار از دارایی‌ها و سرمایه‌های ایران نزد کشورهای خارجی بلوکه شده است و به خاطر خروج آمریکا از برجام و تهدید این رژیم، کشورهای بدهکار نمی‌توانند یا نمی خواهند طلب‌های ایران را پرداخت کنند.
کره جنوبی هم اکنون ۷ میلیارد دلار به جمهوری اسلامی ایران بدهکار است و به خاطر تبعیت این کشور از آمریکا، این بدهی را پرداخت نمی کند و حتی به خاطر بلوکه کردن این مبلغ در بانک‌های خود، هزینه نگهداری را نیز از اصل پول کم می کند! چرا سازمان ملل، جامعه جهانی و شورای امنیت توان آن را ندارد تا کشورهای دنیا را وادار کند به توافق هسته‌ای پایبند باشند و بدهی خود را به ایران پرداخت کنند؟ نقش جامعه جهانی ادعایی در ماجرای توافق هسته‌ای کجاست؟ سازمان ملل و شورای امنیت کجای این زمین بازی حاضر هستند؟
آیا قرار بود که با توافق هسته ای، جمهوری اسلامی ایران ثابت کند همه فعالیت‌های هسته‌ای اش، صلح آمیز است و هیچ خطری برای صلح جهانی نیست؟ آقای روحانی رئیس جمهور، هفته گذشته در جلسه هیات دولت گفته است؛« اساس این حرکت دیپلماسی بر این بنا بود که برای جهانیان ثابت کنیم ایران کشوری صلح طلب است و نشان دهیم پروژه‌ای که سالیان دراز، آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها دنبال آن بودند و آن پروژه امنیتی سازی برای جمهوری اسلامی ایران بود بی اساس و بی اعتبار است. هنرمندی و هوشمندی ایران از سال ۹۷ که آمریکا تعهد اخلاقی و حقوقی خود در برجام را زیر پا گذاشت این بود که نشان دهد مقصر اصلی، قانون شکنان آمریکا هستند.» این سوال مطرح است که پس جای لغو تحریم‌های اقتصادی که همه مشکلات کشور به آن گره زده شده بود کجای توافق هسته‌ای قرار دارد؟
نمی‌توان پس از ۵ سال از اجرای یکجانبه توافق هسته‌ای از سوی ایران، هدف اصلی این توافق را با دستاوردسازی جا به جا کرد، برای به دست آمدن برجام و اجرای آن هزینه‌های زیادی پرداخت شده است و این توافق تنها یک هدف را دنبال می‌کرد و آن هم لغو همه تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران بود.
آیا زمانی که ایران در حال مذاکره با گروه ۱+۵ بود، مسئولین کشورمان غیر از دستیابی به لغو تحریم‌های اقتصادی سخن دیگری می‌گفتند؟ در آن زمان همه فکر و ذکر مسئولین از رئیس جمهور محترم گرفته تا اعضای تیم هسته‌ای و حتی آقای ظریف وزیر امور خارجه لغو تحریم‌های اقتصادی بود و هیچگاه در دوران مذاکرات هسته‌ای سخنی از این که هدف مذاکرات و دستیابی به توافق بی آبرو کردن آمریکا یا اینکه نشان دهد مقصر اصلی، قانون شکنان آمریکا هستند، وجود ندارد.
حتی رهبر معظم انقلاب نیز بارها در سخنانشان بر هدف اصلی مذاکرات و توافق هسته‌ای تاکید داشتند که لغو تحریم‌ها هدف اصلی است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای در دیدار اقشار مختلف مردم در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۹۵، با استناد به سخنان مسئولانی که قبل از اجرای برجام می گفتند پس از اجرای تعهدات ایران، تحریم ها یکباره برداشته می‌شود، افزودند: «اما اکنون بحث رفع تدریجی تحریم‌ها مطرح است، چرا؟
ایشان در همین دیدار فرمودند: «مگر بنا نبود تحریم‌های ظالمانه رفع شود تا در زندگی مردم اثر بگذارد آیا پس از ۶ ماه هیچ تأثیر ملموسی در زندگی مردم دیده می‌شود؟ اگر نقض عهد آمریکایی‌ها نبود آیا دولت نمی‌توانست در این مدت کارهای فراوانی انجام دهد؟»
با توجه به سیاستی که دست اندرکاران برجام در پیش گرفته‌اند، به نظر می‌آید که نمی‌خواهند خسارات محض برجام را بر عهده بگیرند به همین خاطر است که اصل ماجرا را که لغو تحریم های اقتصادی بود رها کرده و با دستاوردسازی سعی دارند بگویند هدف برجام چیز دیگری بود. پس اگر اینگونه است، اکنون که از آن ۶ ماهی که رهبر معظم انقلاب اشاره کردند، ۵ سال گذشته، چرا اوضاع اقتصادی کشور اینگونه است؟ آیا در این مدت که دولت می‌توانست کارهای فراوانی انجام دهد، انجام نداده است؟
نویسنده: محمد صفری
