گفتوگوهاي هستهاي ایران و ۱+۵ در نيويورك با جنجالسازي غرب بر سر غنيسازي، گمانهزنيها را براي بينتيجه بودن مذاكرات بيش از گذشته پررنگ كرده بود اما جديت ديپلماتهاي هستهاي كشورمان و رايزنيهاي مختلف در چند روز گذشته اندکی خوشبینی به آينده مذاكرات را ترسيم كرده است.
دیپلماتهای ارشد کشورمان امیدوارند که در نیویورک بتوانند اختلافات را کاهش دهند تا با دستیابی به توافقی نهایی ضمن تداوم برنامه هستهای صلحآمیز کشورمان تحریمها نیز بهصورت کامل برداشته شود. سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکرهکننده ارشد کشورمان، پس از پایان مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ گفت: "اختلافات ما در موضوعات وجود دارد ولی هم فضا خوب و سازنده است و هم اراده و جدیت لازم در همه طرفها وجود دارد." وی همچنین ابراز امیدواری کرد که در روزهای آتی یک جمعبندی به دست آید و در صورت امکان "پیشرفتی را در مذاکرات شاهد بود."
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز دستیابی به پیشرفت در این دور از مذاکرات که برای توافق نهایی تا ۳ آذر حیاتی خواهد بود، امیدوار است. وی گفت: "در صورتی که طرفهای مقابل در مذاکرات هستهای برای یک تصمیمگیری دشوار آمادگی داشته باشند، امکان رسیدن به توافق جامع حتی قبل از سوم آذر نیز وجود دارد."
آنطور كه تسنيم نوشته است مذاکرات نیویورک در حالی آغاز شد که امید چندانی به پیشرفتی محسوس در این دور از گفتوگوها وجود نداشت. طرفین نتوانستند تا ضربالاجل ۲۰ جولای (۲۹ تیر) به توافق نهایی دست یابند و مذاکرات دوجانبهای که پیش از نیویورک بین ایران و آمریکا در جریان بود بهگفته دیپلماتهایی که با والاستریت ژورنال صحبت کرده بودند پیشرفت چندانی نداشته است. از سوی دیگر هفتههای اخیر شاهد اعتراض شدید طرف ایرانی به تحریم چندین فرد و شرکت از جانب دولت آمریکا بود.
با این حال دیپلماتهایی که پیش از این نسبت به گفتوگوهای نیویورک ابراز بدبینی کرده بودند اکنون، پس از گذشت چند روز، با دید مثبتتری به همتایان خود مینگرند. یک مقام ارشد آمریکایی روز گذشته گفت: "من فکر میکنم که بسیاری از ما [به این مذاکرات] خیلی خوشبین نیستیم. اما صراحتاً طی دیدارهای دو روز گذشته هم با ایران و هم با همکاران در ۱+۵ و اتحادیه اروپا مشخص شد که همه به این جا آمدهاند تا کاری بکنند."
اختلاف نظرها در برخی موارد شامل رژیم بازرسیها از تأسیسات هستهای ایران، بازطراحی رآکتور هستهای اراک و همچنین تأسیسات هستهای فردو برخی کمتر شدهاند اما هنوز توافق نهایی درباره این موارد به دست نیامده است. عراقچی در اینباره گفت: "در خصوص اراک و فردو نیز اختلاف نظر داریم ولی گزینههای مختلفی مطرح و بحثهای خوبی انجام و مواضع طرفین خیلی دقیق و روشن شده است."
وی غنیسازی و ظرفیت آن را از موضوعات کلیدی نامید و گفت: در مورد اینکه تحریمها چگونه برداشته خواهد شد، یکی از موضوعات دیگر است زیرا طبق توافق ژنو، تحریمها به صورت جامع و کامل همه باید برداشته شود.
معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت امور خارجه گفت: البته با توجه به تنوع تحریمها و اقتضائاتی که وجود دارد و همینطور اقداماتی که ایران باید انجام دهد، یکی از موضوعات مورد بحث ما هست.
وی درباره بخش دیگر اختلافات نیز گفت: در خصوص اراک و فردو نیز اختلاف نظر داریم، ولی گزینههای مختلفی مطرح و بحثهای خوبی انجام و مواضع طرفین خیلی دقیق و روشن شده است.
مذاکرهکننده ارشد هستهای کشورمان ابراز امیدواری کرد با توجه به حضور مقامات ارشد کشورها در نیویورک، در روزهای آینده پیشرفت محسوسی در مذاکرات هستهای حاصل شود.
با این حال دو طرف درباره مسائلی چون توضیحات ایران به آژانس درباره ابعاد نظامی احتمالی و فعالیتهای هستهای گذشته، مدت زمان توافق نهایی و همچنین چگونگی و جدول زمانی لغو تحریمهای ایران دارای اختلافات زیادی هستند. البته وزیر امور خارجه کشورمان درباره تحریمهای آمریکا، که بخش قابلتوجهی از تحریمهای ضدایرانی را تشکیل میدهد، گفت: "ما محدودیتهایی را که پرزیدنت اوباما برای وادار کردن کنگره به لغو تحریمها با آن مواجه است درک میکنیم و همانطور که ما نمیپذیریم آنها از ما امری غیرممکن را بخواهند، ما هم از آنها نمیخواهیم که اقدامی غیرممکن انجام دهند... ما در امور داخلی آمریکا دخالت نمیکنیم، اگر اوباما به ما قول میدهد که کاری بکند، ما آن را میپذیریم و به قولش احترام میگذاریم."
اما بزرگترین مانع پیشبرد مذاکرات اصرار غربیها بر اعمال محدودیتهای شدید بر توان غنیسازی ایران است در حالی که تهران بارها اعلام کرده نیاز عملی کشور ایجاب میکند ظرفیت غنیسازی ایران در حد صنعتی باشد، یعنی طی سالهای آتی بیش از صدهزار سانتریفیوژ نوع اول و یا تعداد کمتری سانتریفیوژ پیشرفتهتر اما با همین بازده را داشته باشیم، طرفهای مذاکره خواهان محدودیت ظرفیت ایران در سطح نمایشی و ویترینی هستند.
مذاکرات ديروز با دیدارها در سطح کارشناسی و همچنین گفتوگوهای دوجانبه بین دیپلماتها ادامه داشت. حضور مقامهای ارشد کشورهای طرف مذاکره یکی از نکات بارز این دور از مذاکرات است که شاید بتواند گشایشی در فضای مذاکرات پدید آورد اگرچه تاکنون دیدار در سطح وزرا قطعی نشده و ملاقات بین رؤسای جمهور مهمترین بازیگران یعنی ایران و آمریکا نیز تقریباً منتفی است.
ترافيك رايزنيهاي ظريف در نيويورك
رايزنيهاي دوجانبه و چندجانبه تيم هستهاي كشورمان در حالي ادامه دارد كه محمد جواد ظريف نيز در اين ترافيك گفتوگوها روزهاي شلوغي را ميگذارند چنانچه وي ضمن نظارت بر مذاکرات هستهای دیدارهای جداگانهای با همتایان خارجی خود در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار کرده و همزمان با رسانههای آمریکایی نیز مصاحبه کرده است.
ظریف در دیدار با وزیر خارجه نروژ آخرین تحولات مربوط به مذاکرات هسته ای بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای ۱+۵ و همچنین تحولات منطقهای و همکاریهای دوجانبه فی ما بین مورد گفتوگو قرار گرفت.
ظریف در این ملاقات اظهار داشت: در صورتی که طرف مقابل آمادگی اتخاذ تصمیمات سخت را داشته باشد امکان رسیدن به توافق حتی قبل از ۳ آذر وجود دارد. وی با اشاره به آخرین تحولات مربوط به عراق اظهار داشت: در شرایطی که امنیت عراق در مرکز و شمال این کشور توسط گروه تروریستی داعش مورد تهدید قرار گرفت جمهوری اسلامی ایران کمکهای خود را بلافاصله روانه آن کشور کرد.
بورگه برنده وزیر امور خارجه نروژ نیز در این دیدار ضمن تصریح بر نفوذ و نقش منحصر به فرد جمهوری اسلامی ایران در منطقه اظهار داشت اگر هشیاری و دخالت بموقع ایران در مقابله با تهدید گروه داعش نمی بود این گروه بر بسیاری از مناطق مهم و استراتژیک سوریه و عراق سلطه مییافت.
وزیر امور خارجه نروژ در پاسخ به تاکید ظریف مبنی بر توجه بیشتر به حل مشکلات دانشجویان ایرانی مقیم آن کشور و ضرورت حل آنها وعده داد این موضوع را با جهات ذیربط در کشورش پیگیری و در جهت حل آنها تلاش کند.
«خوزه مانوئل گارسیا مارگالو» وزیر امور خارجه اسپانیا نیز با حضور در محل اقامت محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با وی دیدار و گفتوگو کرد.
در این دیدار طرفین درخصوص روند مذاکرات هستهای، تحولات منطقهای، ضرورت جدیت در مبارزه با تروریسم و روابط دوجانبه تبادل نظر کردند.
ظریف همچنین در مصاحبه با شبکه «پیبیاس»، تصریح کرد که ایران به این دلیل پیشنهاد همکاری برای مقابله با داعش را نپذیرفته است چون متقاعد نشده است که دولت آمریکا واقعا در مبارزه با این گروه جدی باشد.
ظریف در پاسخ به اين سوال كه به چه دلیل «حسن روحانی» رئیسجمهور ایران، پیشنهادات دولت «باراک اوباما» رئیسجمهور آمریکا برای همکاری در مقابله با داعش را رد کرده است، گفت که این به این دلیل است که «ما متقاعد نشدیم که دولت آمریکا واقعاً جدی باشد.
وی ادامه داد: ما محدودیتهایی که آقای اوباما برای وادار کردن کنگره به لغو تحریمها با آن مواجه است را درک میکنیم و همانطور که ما نمی پذیریم آنها از ما امری غیرممکن را بخواهند، ما هم از آنها نمی خواهیم که اقدامی غیرممکن انجام دهند.
وزیر خارجه ایران در ارتباط با مهلت رسیدن به توافق هستهای تا ۲۴ نوامبر سالجاری میلادی گفت: من فکر میکنم چشمانداز رسیدن به توافق نهایی وجود دارد مشروط بر اینکه افراد به دنبال حل مسئله باشند نه راضی کردن افکار عمومی داخلی. دو شیوه برای رفع این مشکل وجود دارد. اول آنکه تلاش شود این مشکل حل شود و دیگر آنکه تلاش شود آنهایی را که هیچ راهحلی را نمیبینند راضی و آرام نگه دارند.
مجری پیبیاس در ادامه صحبتهای ظریف گفت، پس اگر دولت ایران میخواهد جهان را متقاعد کند که اهداف هستهای ایران کاملاً صلحآمیز است، به چه دلیل با سطح پایینتر سانتریفیوژهای خود موافقت نمیکند که ظریف پاسخ داد: ما اینجا نیستیم که تصمیمات خودسرانه را بپذیریم بلکه اینجا هستیم تا مذاکره کنیم. ما میگوییم بگذارید با یکدیگر بررسی کنیم که چگونه به بهترین نحو میتوانیم این کار را انجام دهیم. ما موافقت کردیم که برای چندین سال حاصل تعداد سانتریفیوژهایی که در چرخش هستند را محدود کنیم و این اقدامی ضروری برای اعتمادسازی بود اما من آمادگی پذیرش هرگونه تعداد سانتریفیوژ خودسرانه و دلخواه را ندارم.
در كنار مذاكرات هسته اي،ديپلماتهاي كشورمان بر روي موضوعات ديگر منطقه از جمله درخصوص گروهك تروريستي داعش نيز در شوراي امنيت ملي سازمان ملل سخنراني كردند چنانچه معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت خارجه كشورمان در سخنراني شورای امنیت سازمان ملل متحد تصریح کرد که داعش نه دولت است و نه اسلامی بلکه یک سازمان تروریستی است و اقدامات خونین و خشن این گروه هیج ربطی به اسلام ندارد.
«عباس عراقچی»گفت: افراطگرایی که این روزها در قالب گروه به اصطلاح دولت اسلامی عراق و شام و وحشیگری تکاندهنده و خشونت نفرتانگیز آنها بروز پیدا کرده است در میان تهدیدات بزرگی است که عراق و سوریه را مورد تاخت و تاز قرار داده است و تیرگی بر افق خاورمیانه انداخته است.
عراقچی تأکید کرد که داعش را نه دولت میداند و نه اسلامی و تأکید کرد: ما کاملاً اتصال نام اسلام به اقدامات خونین و خشن که چنین گروه منفوری مرتکب میشود را رد میکنیم. داعش چیزی بیش از یک سازمان تروریستی نیست که از هرج و مرجهای ناشی از کمکهایی که به این گروه در یک دهه گذشته شده، به وجود آمده است.
معاون ظریف ضمن تأکید بر آنکه شکست گروههای افراطی و فرقهای به نفع همه است ادامه داد که باید به وضعیت و طرز فکری که موجب ظهور این گروه تروریستی شده است، توجه کرد.
عراقچی ادامه داد: «داعش یک پدیده جدید نیست. این گروه و گروههای مشابه به دنبال حمله به عراق و در سالهای اشغال و متعاقب آن ناپايداریهای این کشور به وجود آمدند. با بحران سوریه و حمایتهایی که این گروه از جانب کشورهای خاص درون و بیرون منطقه دریافت کردند، زمینه پرورش پیدا کردند و یک دلیل جعلی به وجود آوردند و به هیولایی تبدیل شدند که هماکنون خالقان خود را نیز حتی تهدید میکنند.»
وی اینگونه ادامه داد: «ائتلاف بینالمللی علیه داعش، هنوز تصمیمی برای دنبال کردن یک راهبرد جدی اتخاذ نکرده است. از نقطه نظر ما، به منظور شکست افراطگرایی، راهبردی باید مورد استفاده قرار گیرد که کاملاً با اصول و ضوابط قوانین بینالملل و مفاد منشور سازمان ملل در راهاندازی اقدامات نظامی علیه گروههای تروریستی مطابقت داشته باشد.»
معاون حقوقی و امور بینالملل وزارت خارجه آمریکا درباره این راهبرد ادامه داد: «این راهبرد میبایست، از طریق صلحآمیز بحران سوریه را از طریق پیشبرد یک راهحل سیاسی برای یک جنگ طولانی در این کشور، رفع کند و اشتباهاتی که در گذشته به وجود آمده را برطرف کند. این راهبرد همچنین باید تمامی کشورهای منطقه و بازیگران بینالمللی را ترغیب کند تا هرگونه دسترسی افراطگرایان به بودجه، نیرو و هرگونه امکاناتی که برای گسترش اعمال تروریستی در سراسر منطقه و فراتر از آن به کار میگیرند را غیرممکن کنند.
عراقچی در پایان اعلام کرد که این راهبرد باید اسلام هراسی را مهار کند و تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری در منطقه است که هم قابلیت دارد و عزم بیحد و حصر خود را برای کمک به دولت عراق و همکاری با آن برای کمک به تمامی آنهایی که تحت تهدید داعش هستند، نشان داده است. ما این چالش را خیلی زود مطرح کردیم و به نجات بغداد، اربیل و آمرلی در مقابل داعش کمک کردیم. ما قبل از ورود بقیه به صحنه، با مشاوران و تجهیزات در آنجا بودیم. دولت من آمادگی دارد که به کمک به دولت عراق و دیگر دولتهایی که توسط داعش تهدید شدهاند، ادامه دهد.