تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز با بیان اینکه در ۳۰ سال گذشته هیچ طرح و برنامه مدونی برای این منطقه نداشتیم، گفت: ما فرصتهای طلایی را در سالهای گذشته از دست دادهایم و احساس میکنیم از ترتیبات جدید امنیتی منطقه به دور ماندهایم.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، پس از گذشت نزدیک به سه ماه از پایان جنگ قرهباغ بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، از یکشنبهشب سفری را به چند کشور منطقه قفقاز آغاز کرد. او در نخستین مقصد این سفر به باکو رفت و دیروز نیز وارد روسیه شد و قرار است در ادامه این سفر به ارمنستان، گرجستان و در آخرین مقصد به ترکیه برود. این نخستین سفر ظریف بعد از درگیری اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ است. در همین خصوص سید محمدرضا دماوندی مدیرعامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان در گفتوگویی با خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، در خصوص سفر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه به منطقه قفقاز و روسیه گفت: این سفرها بیش از اینکه اثرگذار و دست برتر و بالا باشد، بیشتر سفرهای منفعلانه و به تعبیری از سر ناچاری است. وی توضیح داد: «متأسفانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سالهای اخیر نگاه به همسایگان و تعامل با همسایگان یک تعامل مثبت، سازنده و رو به جلو نبوده است. ما همسایگان را در سالهای اخیر کاملا فراموش کردیم و زمانهایی خواستیم با همسایگان تعامل برقرار کنیم که دچار مشکل بودیم.»
این کارشناس ارشد مسائل قفقاز خاطرنشان کرد: سفر آقای ظریف که در حال انجام است، تابع جنگ گذشته جمهوری آذربایجان و ارمنستان است و اگر آن جنگ رخ نمیداد، ما فاقد یک سیاست مشخص و مدون در این حوزه بودیم و در اواخر جنگ هم آقای عراقچی معاون وزیر خارجه سفر بینتیجهای به منطقه انجام داد که با برخورد سرد مقامات آن کشورها روبرو شد.
فرصت طلایی را از دست دادهایم
وی افزود: سفر آقای ظریف هم از این زاویه است که ما احساس میکنیم از ترتیبات جدید امنیتی منطقه به دور ماندهایم و ترکیه الان دست برتر را دارد و در حال به دستآوردن جای پای محکم در منطقه است و ما سعی میکنیم جای پایی برای خودمان پیدا کرده و به هر شکلی شده خود را وارد ترتیبات جدید منطقهای کنیم.
دماوندی در عین حال یادآور شد: این اقدام اشکالی ندارد، ولی اشکال از این جا به وجود میآید که به دلیل ضعف در اِعمال سیاست خارجی خودمان، فرصتهای طلایی را در سالهای گذشته از دست دادیم و الان به صورت منفعلانه میخواهیم وارد بازی جدید شویم.
مدیرعامل انجمن دوستی ایران و ارمنستان همچنین گفت: جمهوری اسلامی ایران اگر معتقد است منطقه قفقاز و بهخصوص قفقاز جنوبی، حوزه تاریخی، تمدنی و امنیتی ماست که هست، باید برنامهها و طرحهای متعددی برای این منطقه داشته باشد؛ ما در ۳۰ سال گذشته هیچ طرح و برنامه مدونی برای این منطقه نداشتیم و در نتیجه باید برای طرحها و برنامههای دیگران اعلام آمادگی و موافقت کنیم. در حالی که جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقش و اهمیت تاریخیاش باید همواره در ردیف اول باشد.
دماوندی گفت: ما زمانهای طلایی را از دست دادیم و الان میخواهیم بگوییم که ما نیز هستیم. طبیعتاً جا برای ما دیگر نیست و جا بسیار کم است. الان باید هزینه و انرژی بسیار زیاد مصرف کنیم تا بتوانیم جای پایی برای خودمان پیدا کنیم. در حالی که در گذشته فرصت برای ما فراهم بود که تمام زمین بازی در اختیار ما باشد و دیگران تلاش کنند وارد شوند، ولی الان جهت معکوس شده است. این تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز در تبیین مصداقهایی از فرصتهای مغفول مانده خاطرنشان کرد: در طول ۳۰ پس از استقلال این کشورها از ۱۹۹۱ میلادی و فروپاشی شوروی و به خصوص بعد از استقلال آذربایجان و ارمنستان به اینسو، ما فاقد سیاست خارجی مدون و مشخص بودیم و ایران فاقد برنامه مشخصی در قفقاز است که بداند چه رفتاری را میخواهد انجام دهد. اینکه شاهدیم برخی رفتارهای سفرای ما در این کشورها با هم متناقض میشود ناشی از این است. به گفته دماوندی، اگر ایران دارای یک سیاست واحد در منطقه قفقاز جنوبی باشد، نباید رفتار و گفتار سفرایش ضد هم دربیاید.
وی گفت: اگر ما دارای سیاست مشخص و واحدی میبودیم در طول ۳۰ سال نباید رفتارهای متناوب یا پاندولی انجام میدادیم. اگر تاریخ روابط خود را با این کشورها بررسی کنیم، این رفتار سینوسی ما دیده خواهد شد.گاهی به سمت یک کشور و گاهی به سمت یک کشور دیگر. رفتارمان را تند، کند، سرد یا گرم کردهایم. البته نمیخواهم نامی از کشورهایی ببرم که در منطقه قفقاز رفتار میکنند و رفتار آنها کاملاً ثابت و مشخص است و در طول ۳۰ سال رفتار خود را تغییر ندادند و با هر دو این کشورها گرم کار کردند. تحلیلگر ارشد مسائل قفقاز اضافه کرد: مثال دیگری که کمتر به آن توجه شده، ترکیه است؛ ترکیه با ارمنستان روابطی ندارد و مرزهای دو کشور بسته است ولی دارای روابط گرم اقتصادی است. این چگونه امکانپذیر بوده است؟ بر خلاف اینکه همه احساس میکنند چون روابط سیاسی با ارمنستان ندارد، پس روابط اقتصادی نخواهد داشت، ولی ترکیه نشان داده به خاطر منافع اقتصادی، کاری به روابط سیاسی ندارد و این دو را با هم ترکیب نمیکند ولی ما این کار را نکردیم.