براساس آمار منتشر شده از سوی گمرک کشور در سال ۹۶ بالغ بر ۷۸۰ هزار تن هندوانه به بیش از ۳۰ کشور جهان صادر شده است. اگر چه همواره صحبت در مورد صادرات کام اقتصاد وابسته به نفت کشور را شیرین میکند اما این بار این مساله نه تنها خوشایند نیست بلکه تلخ تر ازآن است که بتوان در موردش بحث کرد.
آیینه آمار
بررسیهای آمار گمرک در سال ۹۶ نشان میدهد که در این مدت بالغ بر ۷۸۰ هزار و ۷۳۲ تن هندوانه به کشورهای مختلف جهان صادر وبا صادرات این حجم هندوانه ۱۴۹ میلیون و ۷۴۸ هزار و ۹۷۵ دلار درآمد ارزی نصیب کشور شده است که بالغ بر ۴۹۶ میلیارد و ۶۳۱ میلیون و ۲۳۱ هزار و ۴۵۳ تومان در آمار گمرک به ثبت رسیده است.
طبق اطلاعات موجود؛ هندوانه به بیش از ۳۰ کشور جهان از جمله روسیه، اتریش، آلمان، انگلستان، سوئد، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، قطر، کویت، عراق و امارات متحده عربی صادر شده است.
تیشه به ریشه
براساس آمار و ارقام منتشر شده اگرچه وضعیت تولید محصولات کشاورزی در کشور از جایگاه مطلوبی برخوردار است اما متاسفانه عدم برنامهریزی و اولویتدهی به تولید این محصولات و همچنین ناهماهنگی بین بخشهای مختلف منجر به آن شده تا حجم وسیعی از صادرات محصولات کشاورزی مربوط به محصولات آب بر باشد آن هم در شرایطی که کشور به گفته متولیان از بحران آب رنج میبرد و سالهاست که متولیان دست به دامن مردم شدند تا شاید با صرفهجویی آنها بتوان از این بحران عبور کرد غافل از آنکه بخش اعظمی از مشکلات آبی اکنون مربوط به نبود مدیریت در این زمینه است. طبق آمار درمیان صادرات محصولات کشاورزی هندوانه به عنوان یک محصول آب بر در رتبههای برتر قرار دارد و علیرغم هشدارهای کارشناسان گوش کسی به این مساله بدهکار نیست.
در راس همه این موارد است که در صدر آن میتوان به صادرات هندوانه اشاره کرد که حجم قابل توجهی آب صرف تولید این محصول میشود.
جای خالی مدیریت
در این بحران کمآبی که هرروز شاهد هشدار مسئولین درخصوص محدودیتهای استفاده از آن هستیم تولید و کشت محصولات آب بری، چون هندوانه خود میتواند تهدید جدی بر مصرف بیش از اندازه منابع آبی باشد.
به گفته کارشناسان تولید هر کیلو هندوانه به طور تقریبی به ۲۰۰ لیتر آب از زمان کشت تا برداشت نیاز دارد و با وجود صادرات بالای این محصول میتوان گفت که هر سال چندین میلیون لیتر آب مجازی به دیگر نقاط جهان صادر میشود.
همچنین طبق اعلام نظر متولیان در این بین متوسط قیمت هندوانه در سطح شهر از کیلویی ۳۰۰ تومان تا حدود هزار تومان متغیر است. همچنین این محصول از قرار هر کیلو حدود ۶۰۰ تومان صادر میشود که در مقابل مقدار آب استفاده شده در تولید این محصول و زحمات کشاورز و همچنین قیمت تولید آب رقمی کاملا ناچیز است.
نکته قابل توجه در تشدید بحران آب به واسطه تولید محصولات آب بری مانند هندوانه ان است که اکثر کشورهایی که هندوانه ایران به انجا صادر میشود با در اختیار داشتن آب کافی و تکنولوژیهای روز دنیا امکان کشت و برداشت هندوانه در حجم وسیع را دارند و میتوانند به بزرگترین صادرکننده این محصول آب بر تبدیل شوند اما از آنجایی که میدانند این مساله بیش از آنکه نفعی برای آنها داشته باشد؛ سرمایههای آبی آنها را بر میدهد؛ لذا ترجیح میدهند از برای تامین این محصولی که قادر به تولید ان هستند؛ دلار خرج کنند اما سرمایههای خود را هدر ندهند.
به اعتقاد کارشناسان با توجه به اینکه حوزه کشاورزی در ایران همچنان سنتی است و درکنار سایر مشکلاتی همچون بیآبی که دکشور دچار آن است بنابراین تولید این قبیل محصولات هیچ توجیه اقتصادی ندارد و بیش از منفعت؛ ضرر است.
نکته قابل تامل در کنار این اشتباهات فاحض آن است که متولیان همواره چوب ادب خود را بر سر مردم گرفته و معتدقند گام اول صرفهجویی از سوی آنها برداشته شود غافل از آنکه گام اول برای عبور از این بحران؛ برقراری مدیریتی منظم و منسجم و البته نظامند است تا درکنار آن بتوان سایر مشکلات موجود در این زمینه را از پیشرو برداشت.
هدرروی سالانه معادل یک سد آب در شبکه توزیع
شاید دلیل این مدعا همین باشد که متولیان آب و فاضلاب کشور اعلام کردهاند که سالانه حجم قابل توجهی آب در شبکه توزیع هدر میرود.
در این زمینه علي سيدزاده مدیرکل مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب کشور با تاکید بر اینکه طولانی بودن شبکههای توزیع و فرسودگی این شبکه باعث میشود سالانه حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب از این شبکه هدر رود، میگوید: هدررفت واقعی آب در شبکه توزیع کشور ۱۳.۴ درصد و این عدد برای شهر تهران (هدررفت واقعی) ۱۴ تا ۱۵ درصد است. به گفته وی در حال حاضر ۲۵.۵ درصد میزان آب بدون درآمد است که این میزان شامل سه بخش هدررفت ظاهری، هدررفت واقعی و مصارف مجاز بدون درآمد است.