استاد حمید سبزواری، شاعر اشعار مشهور و ماندگار دوران انقلاب اسلامی و دفاعمقدس، روز گذشته در بیمارستان آسیای تهران دار فانی را وداع کرد.
اشعار بلند زندهیاد سبزواری، زبان گویای انقلاب اسلامی و دفاعمقدس است و پیشواز آمدن امام خمینی(ره) به کشور را با مشهورترین سرودهاش، "خمینیای امام"، در اذهان مردم ایران جاودانه کرده است.
حسین آقا ممتحنی مشهور به حمید سبزواری، شاعر معاصر ایران و دارنده نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر است. سبزواری زاده ۱۳۰۴ در سبزوار است که قبل از مدرسه، قرآن را در خانه و نزد مادرش آموخته بود. وی سرودن شعر را از چهاردهسالگی آغاز کرد.
از آثار استاد حمید سبزواری میتوان به دیوان اشعار، کاروان سپیده، یاد یاران، سرود درد، گزیده ادبیات معاصر و سرود سپیده اشاره کرد. سبزواری در نتیجه مبارزات جانانه انقلابی، سالها تلاش صادقانه شغلی و ذوق و قریحه بالای شاعری، تاکنون افتخارات متعددی را کسب کرده است.
او برای انقلاب شعر و شعار میساخت که در راهپیماییها و نمازجمعه خوانده میشد؛ برخی از آنها عبارتاند از: آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو، خمینیای امام و الله اکبر خمینی رهبر.
استاد حسین آقاممتحنی مشهور به حمید سبزواری شاعر انقلاب اسلامی ایران در واپسین روزهای نود و یکمین بهار زندگیاش و در این ایام مبارک ماه رمضان جان به جانآفرین تسلیم کرد تا بدین شکل شعر انقلاب یکی از شعرای ماندگارش را از دست بدهد.
حمید سبزواری متولد سال ۱۳۰۴ در سبزوار، از ۱۴ سالگی شروع به سرودن شعر کرد و شعرهایش را در دفتری به نام «فریادنامه» مینوشت. پدرش از دوران کودکی متوجه طبع شاعرانه حمید شد و در ایام ماه محرم یکی از سالهای کودکی حمید جریان شهادت حضرت علیاصغر را برای پسرش تعریف کرد و حمید به صورت خودجوش برای این قضیه شعری سرود و پدرش به اصلاح آن پرداخت و از آن پس شعر گفتن را به صورت جدیتری دنبال کرد. سبزواری در دوران قبل از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در سبزوار ازدواج کرد.
استاد چند دهه ابتدایی عمر را در شهر زادگاه خود سپری کرد و در آن سالها به انجمنهای شعر سبزوار میرفت و با برخی شاعران قدیمی و معلمان بازنشسته ادبیات سبزوار آشنایی نزدیکی برقرار کرد. آقایان شاهرخی، مروجی، مجمعالصنایع، فاضل و... از دوستان دوران جوانی حمید در سبزوار بودند. همچنین دکتر علی شریعتی نویسنده و اندیشمند بزرگ معاصر نیز از مرتبطین با حمید سبزواری بوده است و مهمتر از همه اینکه شروع آشنایی و دوستی استاد سبزواری با مقام معظم رهبری مربوط به همان سالهایی است که آیتالله خامنهای که در آن زمان طلبه جوان و مبارزی بود.
در نتیجه تعقیب و گریزهای سیاسی با مأموران رژیم پهلوی مدتی در سبزوار و نزد دوستان انقلابی خود پنهان شده بود و نخستین دیدارهای نزدیک حمید و مقام معظم رهبری در آن سالها و در شهر سبزوار رقم خورد. حمید سبزواری به دلیل روحیه آزادگی و ظلمستیزی که داشت، فساد سیاسی و اوضاع بد اجتماعی دوران طاغوت را بر نمیتابید و به ناچار از همان ابتدای جوانی، خود را مجبور به مبارزات سیاسی دید. وی در آن سالها به دنبال پیدا کردن بهترین راه رهایی به گروهها و حزبهای مختلفی که علیه رژیم شاه مبارزه میکردند، سرک کشید اما در نهایت از چند سال قبل از پیروزی انقلاب، به مسیر مقدس خط امام و انقلاب اسلامی جذب شد.
به خاطر همین فعالیتهای انقلابیاش، در چند مرحله تاوانهای سنگینی را تحمل کرد و پس از کودتای ۲۸ مرداد از آموزش و پرورش اخراج شد اما مدتی بعد به استخدام بانک تجارت سبزوار درآمد و سپس زندگیش را به تهران انتقال داد و بدین ترتیب خود را به کانون فعالیتهای انقلابی و سیاسی آن زمان رساند.
فعالیتهای وی در تهران به اوج خود رسید تا آنجا که ماندگارترین سرودهای انقلاب اسلامی ایران را سرود و برای همیشه هنر متعهد خود را در ذهن و حافظه تاریخی میلیونها ایرانی مسلمان ثبت نمود. هرچند استاد سبزواری به لحاظ سیاسی زندگی فعالانه و پرماجرایی داشته است، اما در زندگی خانوادگی همواره در کسوت همسری مهربان و همدل و پدری دلسوز و متین ظاهر شده و زندگی آرامی را تجربه کرده است.
از آثار حمید سبزواری میتوان به: دیوان اشعار، کاروان سپیده، یاد یاران، سرود درد، گزیده ادبیات معاصر و سرود سپیده اشاره کرد. سرایش سرود خاطرهانگیز خمینیای امام که همزمان با ورود حضرت امام(ره) به ایران در فرودگاه مهرآباد اجرا و همهگیر شد، به همراه سرایش تعداد بسیار زیاد دیگری از اشعار خاطره انگیز و ترانههای پرمعنی برای انقلاب اسلامی ایران، دفاعمقدس، حرکتهای مردمی و شخصیتها و چهرههای برجسته کشور در دهههای اخیر،که بسیاری از این سرودها به ویژه در سالهای ابتدایی انقلاب ورد زبان همه مردم ایران شده بود.
سبزواری بارها از سوی امام خمینی به واسطه برخی سرودههایش مورد تحسین قرار گرفت، به طوری که امام خمینی با شنیدن ترانه «ای مجاهد شهید مطهر» که در رثای آیتالله مطهری سروده شده بود، فرمودند: «انقلاب ما امروز به چنین سرودها و موسیقیهایی نیازمند است.»
استاد سبزواری به عنوان کارمند نمونه کشور در دهه هفتاد انتخاب شد و در همین دوران نشان درجه یک فرهنگ و هنر از دست ریاست جمهوری وقت ایران دریافت کرد. همچنین یکی از کتابهای شعر استاد به نام «سرود سپیده» به عنوان کتاب سال و برگزیده شدن استاد به عنوان چهره ماندگار شعر و ادبیات کشور در سومین دوره از همایش چهرههای ماندگار کشور در سال ۱۳۸۲ در دیگر وقایعی است که در دوران حیات پربار سبزواری رخ داد.
استاد حمید سبزواری شاعر پیشکسوت انقلاب به دلیل کهولت سن و بیماری، بامداد شنبه ۲۲ خرداد ۹۵ در سن ۹۱ سالگی در بیمارستان تریتا دارفانی را وداع گفت.
علی لاریجانی - رئیس مجلس شورای اسلامی، محسن رضایی- دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیدعباس صالحی- معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محسن مومنیشریف- رئیس حوزه هنری، غلامعلی حدادعادل- رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علیرضا مختارپور - دبیرکل نهاد کتابخانههای عمومی کشور، مجید غلامیجلیسه - مدیرعامل خانه کتاب، علیرضا قزوه - مدیر مرکز آفرینشهای ادبی حوزه هنری، عباسعلی براتیپور، محمد گلریز، مصطفی محدثیخراسانی، محمدرضا سنگری، سعید بیابانکی، حمیدرضا شکارسری، بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و... از جمله چهرههای حقیقی و حقوقی و نهادهایی بودند که درگذشت استاد سبزواری را تسلیت گفتند.
روزنامه سیاست روز نیز به سهم خود درگذشت شاعر انقلاب اسلامی، مرحوم حمید سبزواری را به مقام معظم رهبری، خانواده محترم ایشان و تمامی علاقهمندان به شعر انقلاب تسلیت گفته، از خداوند سبحان برای ایشان غفران و رحمت واسعه طلب میکند.
تدفین زندهیاد سبزواری در سبزوار
فرزند زندهیاد حمید سبزواری از تدفین وی در سبزوار بهوصیت پدرش خبر داد و گفت: به احتمال زیاد ایشان در همان خانهای که به دنیا آمدند، به خاک سپرده میشوند.
محسن ممتحنی، با اشاره به مراسم تشییع و تدفین پدرش گفت: طی چند روز گذشته جلساتی درباره وصیت پدرم مبنی بر تدفین ایشان در خانهای در سبزوار با بزرگان این شهر برگزار شد. طی این جلسات توافق اولیه صورت گرفت.
وی ادامه داد: پدرم وصیت کرده بود که در حیاط خانهای که در سبزوار متولد شدند و دوران جوانی و نوجوانیشان را گذراندهاند، به خاک سپرده شوند. سه حیاط وقفی از پدربزرگمان در سبزوار هست که طی این سالها مکانی برای برگزاری مراسم عزای امام حسین(ع) بود.
ممتحنی یادآور شد: مردم سبزوار هم علاقه دارند که مراسم تشییع و تدفین در این شهر برگزار شود. بهاحتمال زیاد وصیت ایشان اجرا شود و اگر پیشنهاد دیگری از سوی بزرگان شهر مطرح شد، درباره آن نیز صحبت خواهد شد.
وی افزود: بهدلیل اینکه ساختمان یکی از این حیاطها قدیمی است، قرار است به نام پدرم موزهای در آنجا ساخته شود تا مکانی برای جمع شدن شاعران باشد.
تلاش شاگردان برای انتشار سرودههای استاد
چندی است که تعدادی از شاگردان زندهیاد حمید سبزواری به منظور حفظ میراث معنوی استادشان، با تشکیل کارگروهی زیر نظر بسیج هنرمندان به جمعآوری و بازبینی اشعار پدر شعر انقلاب پرداختند.
رضا اسماعیلی، حسین اسرافیلی و مصطفی محدثیخراسانی اعضای این کارگروه هستند. قرار است تمامی اشعار این شاعر انقلابی به صورت کامل در قالب یک مجموعه منتشر شود و در اختیار علاقهمندان قرار گیرد.
در این طرح قرار است مجموعه اشعار منتشر شده زندهیاد سبزواری بازبینی شود و اشعار منتشر نشده استاد نیز از طریق دستنوشتهها و یا آرشیو صدا و سیما استخراج و در دسترس علاقهمندان به شعر انقلاب قرار گیرد.
دو نکته مهم در شعر حمید سبزواری
از منظر رهبر معظم انقلاب
سال ۹۱ بزرگداشتی برای این شاعر برگزار شد. رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای دبیرخانه نکوداشت حمید سبزواری، نکاتی را درباره شخصیت و ارزش شعری سرودههای سبزواری مطرح کردند که به این شرح است: تجلیل از آقای حمید سبزواری کار بسیار شایستهای است. هر کسی که این به ذهنش رسیده و مطرح کرده و هر کس که این کار را دنبال میکند بداند که کار بسیار خوب و مناسب و لازمی را دارد انجام میدهد.
در مورد آقای حمید دو بخش در مورد شخصیت ایشان هست که هر کدام باید جداگانه مورد توجه قرار بگیرد:
یکی رتبه شعری ایشان است. ایشان شاعر بسیار خوبی هستند، یعنی هم قریحه شعری خوبی دارند و هم مضمونساز هستند. هم تسلط بر لفظ و گستره میدان واژگانی دارد و هم از واژگان فراوانی استفاده میکند.
ایشان در شعر هم متنوع هستند. غزل، قصیده، تصنیف و ترانههای گوناگون میگوید. این تنوع در باب شعر و شاعری خصوصیتی است که در همه شاعران یافت نمیشود. اینکه یک شاعر بتواند در انواع شعر طبع آزمایی کند یک امتیاز است و آقای حمید سبزواری از این امتیازات برخوردار هستند، و همین مطلب ایشان را در رتبه بالای شعر معاصر ما قرار میدهد.
نکته دوم که اهمیتش از نکته اول کمتر نیست این است که ایشان این هنر را در خدمت مردم و انقلاب و در خدمت بصیرتافزایی قرار داده است و این خیلی مهم است.
آقای حمید سبزواری در آن دورانی که یک جریانی به عنوان روشنفکری هنر در مقابل انقلاب قرار گرفت و از معارضین و مزاحمین انقلاب حمایت کرد و عدهای در کوچه و بازار با ادعای روشن بینی و روشن فکری مردم را کشتند، کاسب را کشتند، روحانی را کشتند، دانشجو و رهگذر را کشتند و آن جریان مدعی روشنفکری نه تنها حرفی نزد بلکه حمایت هم کرد، در یک چنین شرایطی آقای حمید سبزواری در میدان بود و با همه وجود ایشان هر کار در حوزه گفتن و سرودن توانست انجام داد و این مهم است.
به نظر من، این بعد دوم شخصیت آقای حمید نباید نادیده گرفته شود و در بزرگداشتی که از ایشان میشود این بعد مورد توجه قرار بگیرد.
دو نکته مهم در شعر حمید سبزواری از منظر رهبر معظم انقلاب
سال ۹۱ بزرگداشتی برای این شاعر برگزار شد. رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای دبیرخانه نکوداشت حمید سبزواری، نکاتی را درباره شخصیت و ارزش شعری سرودههای سبزواری مطرح کردند که به این شرح است: تجلیل از آقای حمید سبزواری کار بسیار شایستهای است. هر کسی که این به ذهنش رسیده و مطرح کرده و هر کس که این کار را دنبال میکند بداند که کار بسیار خوب و مناسب و لازمی را دارد انجام میدهد.
در مورد آقای حمید دو بخش در مورد شخصیت ایشان هست که هر کدام باید جداگانه مورد توجه قرار بگیرد:
یکی رتبه شعری ایشان است. ایشان شاعر بسیار خوبی هستند، یعنی هم قریحه شعری خوبی دارند و هم مضمونساز هستند. هم تسلط بر لفظ و گستره میدان واژگانی دارد و هم از واژگان فراوانی استفاده میکند.
ایشان در شعر هم متنوع هستند. غزل، قصیده، تصنیف و ترانههای گوناگون میگوید. این تنوع در باب شعر و شاعری خصوصیتی است که در همه شاعران یافت نمیشود. اینکه یک شاعر بتواند در انواع شعر طبع آزمایی کند یک امتیاز است و آقای حمید سبزواری از این امتیازات برخوردار هستند، و همین مطلب ایشان را در رتبه بالای شعر معاصر ما قرار میدهد.
نکته دوم که اهمیتش از نکته اول کمتر نیست این است که ایشان این هنر را در خدمت مردم و انقلاب و در خدمت بصیرتافزایی قرار داده است و این خیلی مهم است.
آقای حمید سبزواری در آن دورانی که یک جریانی به عنوان روشنفکری هنر در مقابل انقلاب قرار گرفت و از معارضین و مزاحمین انقلاب حمایت کرد و عدهای در کوچه و بازار با ادعای روشن بینی و روشن فکری مردم را کشتند، کاسب را کشتند، روحانی را کشتند، دانشجو و رهگذر را کشتند و آن جریان مدعی روشنفکری نه تنها حرفی نزد بلکه حمایت هم کرد، در یک چنین شرایطی آقای حمید سبزواری در میدان بود و با همه وجود ایشان هر کار در حوزه گفتن و سرودن توانست انجام داد و این مهم است.
به نظر من، این بعد دوم شخصیت آقای حمید نباید نادیده گرفته شود و در بزرگداشتی که از ایشان میشود این بعد مورد توجه قرار بگیرد.