گروه اقتصادي - گاز طبيعي فشرده (CNG) يکي از مناسب ترين و در دسترس ترين جانشين‌هاي بنزين به شمار مي‌آيد، به ويژه در ايران که با بهره برداري از همه منابع شناسايي شده تا حدود ۱۷۰ سال گاز طبيعي با بهاي ثابت خواهد داشت، سوختي ايده آل است و در صورت گسترش مصرف، کشور را از واردات بنزين بي نياز مي‌سازد. اين گاز، سوختي قابل استفاده در خودروها است و نسبت به بنزين مزيت‌ها و معايبي دارد. اين سوخت اکتان بالايي دارد، تميز مي‌سوزد، قابل اندازه گيري است و معمولاً ميزان توليد گازهاي خروجي آن پايين است. اصولاً دو نوع جايگاه سوخت گيري CNG متداول براي خودروها وجود دارد: جايگاه‌هاي سوخت گيري سريع و سوخت گيري آرام. در جايگاه‌هاي سوخت گيري سريع، زمان سوخت گيري خودروها کم است (2 تا 3 دقيقه براي هر خودرو). در جايگاه‌هاي سوخت گيري آرام، عمليات سوخت رساني به خودرو در 6 تا 8 ساعت انجام مي‌شود و براي سوخت گيري در پارکينگ منازل يا مکان‌هايي که خودروها در طول شب پارک مي‌شوند، مناسب است. ايستگاه CNG، گاز مورد نياز خود را از شبکه گاز شهري دريافت مي‌کند. نخست گاز وارد اتاقک(metering) و ميزان گاز ورودي اندازه گيري و فيلتر مي‌شود، سپس گاز فيلتر شده وارد دستگاه‌هايي به نام خشک کن(Dryer) مي‌شود. اين دستگاه را مي‌توان در انتهاي مسير نيز قرار داد، اما حالت بهينه استفاده از آن در ابتداي خط است. کار دستگاه خشک اين است که رطوبت موجود در شبکه گاز شهري را جذب کند و گاز خشک شده اي را به درون کمپرسور مي‌فرستد. دليل اين امر اين است که آب بزرگ ترين دشمن تجهيزات CNG است. آب مي‌تواند سبب خوردگي اتصالات و جدار داخلي سيلندرها شود. آب موجود در گاز فشرده در فشار 200 بار در 15 درجه سانتي گراد يخ مي‌زند و تشکيل بلورهاي يخ مي‌تواند موجب انسداد اريفيس‌هاي کوچک و يا خطوط انتقال گاز طبيعي فشرده شود. خشک کن‌هاي مورد استفاده در جايگاه‌هاي CNG معمولاً از نوع جذبي هستند و درون برج‌هاي دو قلوي آنها معمولاً مواد جذب کننده رطوبت مانند گليکول يا سيليکازل قرار داده مي‌شود که با يک سيستم کنترلي به طور متناوب، عمل جذب رطوبت گاز ورودي را انجام مي‌دهند. پس از اين مرحله، کمپرسور گاز خشک را مي‌مکد و در 3 تا 4 مرحله گاز را از فشار حدود 250-220(psi) به 3000 تا 3600(psi) مي‌رساند. توجيه اقتصادي با توجه به اينکه ايران دومين دارنده ذخاير گاز جهان است، استفاده از سوخت سي.ان.جي و گسترش آن را مي‌توان داراي توجيه اقتصادي براي كشور دانست چرا كه در چنين شرايطي گاز مي‌تواند سوخت جايگزين مناسبي تلقي شود. مسئله روابط غير عادي تجاري و واردات بنزين هم از دلا‌يل ديگر براي استفاده از سوخت سي.ان.جي در كشور مي‌باشد. ايران از سال 1381 به طور جدي بر روي استفاده و توسعه سي.ان.جي در كشور كار كرده كه نسبت به ساير صنايع توسعه و پيشرفت مناسبي در اين حوزه حاصل شده است. درحال حاضر، متاسفانه به رغم توسعه مناسب صنعت سي.ان.جي در كشور، هم اكنون آن چنان كه بايد از آن استفاده نمي‌شود. در حال حاضر،‌ کمپرسورهاي مورد استفاده در ايستگاه‌هاي سوخت رساني CNG معمولاً از نوع رفت و برگشتي هستند که داراي مزيت‌هاي سهولت تعميرات به دليل اشتراک سازکار کار آنها با بسياري از کمپرسورهاي رفت و برگشتي در صنايع ديگر، امکان ساخت به صورت يک يا چند مرحله اي در يک پوسته واحد، کارآيي قابل قبول اين کمپرسورها در حد بالا و دبي‌هاي نسبتاً پايين و امکان استفاده از موتورهاي گازسوز يا موتورهاي الکتريکي به عنوان نيروي محرک است. از معايب آنها بزرگي ابعاد و ارتعاش‌هاي زياد آنها است که مي‌بايد به عنوان عوامل اساسي به هنگام محاسبه شاسي، قاب و خود پوسته کمپرسور لحاظ شوند. گاز در هر مرحله فشرده سازي به دليل اصطکاک مولکول‌هاي گاز با يکديگر و با جدار سيلندرها به شدت گرم مي‌شود؛ در نتيجه مي‌بايد در ميان مسير عبور آن خنک کن مياني يا intercooler قرار داد. اين کولرها مي‌بايد توان جذب 85 تا 90 درصد گرماي حاصل از عمل فشرده سازي در هر مرحله را داشته باشند. کولرها به صورت هوا خنک (با کمک فن و فين‌هاي خنک ساز)يا آب خنک (با استفاده از رادياتور) انتخاب مي‌شوند. ياتاقان‌ها و رينگ‌هاي پيستون‌ها مي‌بايد پيوسته روغن کاري شوند که انواع روغن کاري به دو دسته روغن کاري تحت فشار و روغن کاري پاششي تقسيم مي‌شود. روغن کاري تحت فشار، روش بهتري شمرده مي‌شود. دوره کارکرد رينگ‌هاي کمپرسورها با روغن کاري تقريباً 8000 ساعت است. براي جداسازي روغن موجود در گاز فيلترهاي روغن و جداسازهاي دقيق تر به کارمي‌روند. کمپرسورهاي مورد استفاده در ايستگاه‌هاي CNG معمولاً 200-2 مترمکعب در ساعت، ظرفيت توليدگاز فشرده دارند. نيروي محرک کمپرسورهاي CNG بيشتر موتور الکتريکي است. اين موتورها با برق سه فاز کار مي‌کنند و نيروي توليدي توسط آنها معمولاً با استفاده از تسمه‌ها و قرقره‌ها، چرخ دنده‌ها و چرخ زنجير به کمپرسور انتقال داده مي‌شوند. انتقال نيرو با کوپلينگ‌ها، روش بهتري براي انتقال نيرو به شمار مي‌آيد، زيرا ارتعاش کمتري دارد و هم محوري را دقيق تر و طولاني تر نگاه مي‌دارد. حداکثر توان مورد مصرف براي الکتروموتورهاي کمپرسورها 250 اسب بخار است که با توجه به توان مورد نياز کمپرسور انتخاب مي‌شوند. مشكلي به‌نام صف صف‌هاي طولاني جايگاه‌هاي عرضه سي ان جي، خصوصا در شرايط کنوني که رانندگان به استفاده کمتر از بنزين و بهره گيري از گاز به عنوان سوخت جايگزين ترغيب مي‌شوند، بايد راه حلي داشته باشد. چرا که اگر تدبيري انديشده نشود، هرکس که به مزاياي سي ان جي اشراف کامل هم داشته باشد، وقتي به صف طويل اتومبيل‌هايي که رانندگانشان از انتظار فرسايشي نالانند نگاهي مي‌کند، بي شک از تغيير دادن منبع سوختي خودرو خود پشيمان مي‌شود. اما چاره اي که از آن سخن گفتيم چه مي‌تواند باشد؟ آيا افزايش و گسترش جايگاه‌ها در سطح کشور، تنها راه چاره است؟ اين پيشنهاد آيا بسيار زمان بر نيست؟ به جاي پاسخ به اين پرسش، مثالي ملموس مي‌زنيم. عمليات شارژ کردن يک دستگاه موبايل، فرآيند پيچيده اي ندارد؛ آيا مي‌شود که سوخت گيري خودروهاي گاز سوز هم چنين حالتي پيدا کتد؟ اين اتفاق اما اکنون رخ داده و استفاده از جايگاه‌هاي متوسط عرضه گاز طبيعي فشرده دقيقا چنين حالتي دارد. خانگي سازي سي.ان.جي به واقع امروز راه اندازي جايگاه‌هاي متوسط CNG، يكي از مواردي است كه مورد توجه قرار گرفته است. در توضيح بيشتر اين مطلب بايد گفت که ايجاد و راه اندازي هر جايگاه متوسط عرضه گاز طبيعي فشرده (سي.ان.جي) در كشور بين 50 تا 250 ميليون ريال براي خريداران تمام مي‌شود. البته توليد و عرضه دستگاه‌هاي عرضه سي.ان.جي كوچك و متوسط با توجه به كمبود جايگاه‌هاي اين سوخت و افزايش عرضه خودروهاي دوگانه سوز در كشور متغير است. درحال حاضر البته، برخي شرکت‌هاي داخلي توليدکننده اين جايگاه‌ها بنا به برخي ملاحظات، توليد دستگاه‌ها را در كشور ايتاليا و با دانش فني داخلي (ايران) انجام مي‌دهد. به دليل سرعت مورد نياز براي توليد و عرضه اين دستگاه‌ها به بازار داخلي، تصميم به توليد اين جايگاه‌ها در خارج از كشور گرفته شد تا كارخانه مورد نياز اين محصولا‌ت در داخل كشور تجهيز و راه اندازي شود. شركت تام کار گاز که در سه بخش احداث جايگاه سي.ان.جي، تبديل خودروها به سيستم دوگانه سوز، و طراحي و ساخت دستگاه‌هاي عرضه كوچك و متوسط سي.ان.جي فعاليت مي‌كند، از توان توليد و عرضه روزانه يك جايگاه سي.ان.جي با دانش فني داخلي برخوردار است. در ابتدا سهم ما براي توليد جايگاه‌هاي سي.ان.جي فقط 37 درصد بود كه با خريد و انتقال دانش فني، سهم توليد جايگاه‌هاي مذكور بومي‌شده است. در اين زمينه لازم به ذكر است كه براساس موافقت‌هاي اوليه با شركت ملي گاز به زودي براي مصرف كنندگان اين دستگاه‌ها كنتورهاي جداگانه اي نصب مي‌شود. البته لازم به يادآوري است که سوخت مورد نياز اين دستگاه‌ها از گاز شهري تامين مي‌شود و متوسط زمان سوخت گيري براي خودروها از اين دستگاه‌هاي كوچك و متوسط حدود 20 دقيقه برآورد مي‌شود. گفتني است كه متوسط هزينه تجهيزات و احداث ساختماني براي راه اندازي يك جايگاه سي.ان.جي در كشور بدون در نظر گرفتن زمين بين پنج تا هشت هزار ميليون ريال تخمين زده مي‌شود.