منطقه کشمیر میان هند و پاکستان در طول چند دهه اخیر منطقه مورد مناقشه بوده است. هم اقدامات هند در این منطقه و هم تقابلها و نزاعها میان هند و پاکستان شرایط بحرانی این منطقه را تشدید کرده و هزاران قربانی بر جای گذاشته است. این وضعیت رشد افراط گرایی در این منطقه را نیز رقم زده است. نکته قابل توجه در تحولات این منطقه آنکه دولت هند اعلام کرد قصد دارد وضعیت خودمختاری ایالت «جامو و کشمیر» را که بیش از نیم قرن است که بر این منطقه حاکم شده، لغو کند. بر اساس تصمیم دولت هند، بند ۳۷۰ قانون اساسی این کشور که به غیر از مسائل دفاعی، خارجی و مالی، بقیه اختیارات جامو و کشمیر را به پارلمان محلی واگذار میکرد، لغو میشود. این وضعیت از دهه ۱۹۵۰ میلادی تاکنون در جامو و کشمیر برقرار است. به موازات اعلام تصمیم دولت هند برای لغو وضعیت خودمختاری ایالت «جامو و کشمیر»، چند شخصیت سیاسی این ایالت از قبیل سروزیر سابق، در بازداشت خانگی قرار گرفتند. در واکنش به این اقدام اما وزارت خارجه پاکستان در واکنش به اقدام هند در لغو وضعیت خود مختاری کشمیر اعلام کرد که این اقدام دهلی بر خلاف قطعنامه سازمان ملل است.
حال این سوال پیش میآید که چرا هند این تصمیم را گرفته و چه پیامدهایی به همراه دارد؟ برخی ناظران سیاسی بر این عقیدهاند که مودی نخست وزیر هند با تکیه بر تکرار پیروزی در انتخابات به دنبال اجرای وعدههای انتخاباتی ازجمله جلب رضایت جریانهای ملی گرایی است که عملکردی منفی در قبال برخی جریانها از جمله مسلمانان دارند روندی که موجب افزایش محدودیتها علیه مسلمانان و اقداماتی نظیر وضعیت آتی کشمیر شده است.
در این میان برخی بر این عقیدهاند که دولتمردان هند با آگاهی از شرایط بحرانی منطقه و جهان و عدم توجه جهانی به مسائل شبه قاره و البته باد تکیه بر روابطی که با آمریکا و اروپا برقرار کرده تلاش از این شرایط برای برخی اهداف قدیمی از جمله برچیدن مسئله کشمیر بهره گیرد. البته این سناریو نیز مطرح است که هند از تکرار آنچه در هنگ کنگ میگذرد در کشمیر نگران است و با این طرح به دنبال مقابله پیش گیرانه با این وضعیت احتمالی است. با این تفاسیر یک اصل مهم و اساسی وجود دارد و آن اینکه اینگونه رفتارها شاید در ظاهر یکپارچگی هند را رقم زند اما با توجه به شرایط کشمیر و جریانهای حاضر این منطقه این اقدام به تشدید تنش در کشمیر و البته تقابل جریانهای اسلامی با هند خواهد. دامن زدن به تنشها میان هند و پاکستان یکی دیگر از ابعاد این وضعیت است که هزینههای بسیاری برای هند رقم خواهد زد. در همین حال این وضعیت جایگاه حقوق بشری هند را زیر سوال میکرد که نتیجه آن نیز افزایش ابهامات در اجرای رویای دهلی نو مبنی بر عضویت دائم در شورای امنیت خواهد بود.
نویسنده: فرامرز اصغری