ناظران سیاسی بر این باورند آمریکاییها به دنبال لطمه زدن به ماهیت منطقهای و بینالمللی ایران هستند اما هرقدر همکاریهای اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا گسترش مییابد، سیاست اتحادیه اروپا در حوزه برجام مستقلتر میشود.
در حالی برجام دو ساله شده که به دلیل نقض عهدهای مکرر آمریکا هنوز جمهوری اسلامی ایران از منافع توافق هستهای برخوردار نگشته است.
البته به تلاش و صداقت تیم مذاکره کننده کشورمان در پایبندی و تاکید بر حفظ آرمانهای انقلاب اسلامی واقفیم اما شاید بزرگترین اشتباه آنها اعتماد نابه جا به آمریکا بود که سبب شد برجام برایمان دستاورد نداشته باشد
حتی موضوع غیر قابل اعتماد بودن آمریکا، بارها از سوی منتقدین مذاکرات هستهای مطرح شد و مقام معظم رهبری نیز بارها بر این مسئله تأکید کردند که هیچگاه به وعدههای آمریکا اعتماد و اطمینان نکنید.
نتیجه همین اعتماد نابه جا نقض عهدهای مکرر آمریکا و کارشکنیهای این کشور در چارچوب اجرای توافق هستهای بود؛ این کشور حتی اعضای ۱+۵ را نیز از متعهد شدن به اجرای برجام برحذر میدارد و در قالب جریمه تلاش میکند که اروپاییها نیز به توافق هستهای متعهد نباشند.
البته گفته میشود که ایران تنها با آمریکا مذاکره نکرده بلکه ۵ کشور عضو گروه ۱+۵ هم وجود داشتند، شاید به لحاظ ظاهری قابل قبول باشد، اما در عالم واقعیت آنگونه نیست، هیچگاه نمیتوان فراموش کرد که مذاکرات دو به دوی ایران و آمریکا و مقایسه ساعتهای این مذاکرات با دیگر اعضای ۱+۵ بسیار زیادتر است، هم آمریکا تمایل و اصرار داشت که محور اصلی مذاکرات قرار داشته باشد و هم اعضای تیم هستهای چنین خواستهای داشتند.
در واقع اعتقاد به این که آمریکا کدخدای دنیاست و اگر با او به توافق برسیم، با دنیا به توافق رسیدهایم، این انگیزه را در دولتمردان ایجاد کرد که در جریان مذاکرات هستهای، آمریکا محور اصلی قرار گیرد. اما در میان آن ۶ کشوری که با ایران مذاکره انجام میدانند کشورهای قدرتمندی بودند که خود در معادلات بینالمللی تعیین کننده هستند و حتی آمریکا را به چالشهای جدی کشیدهاند. اما آنچه از منظر بسیاری از ناظران سیاسی حائز اهمیت است اینکه گسترش همکاریهای ایران و اتحادیه اروپا موجب استقلال سیاست اروپا در برجام خواهد شد.
ناظران سیاسی بر این باورند آمریکاییها به دنبال لطمه زدن به ماهیت منطقهای و بینالمللی ایران هستند اما هرقدر همکاریهای اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا گسترش مییابد، سیاست اتحادیه اروپا در حوزه برجام مستقلتر میشود.
در همین رابطه «مهدی فتحی»، در گفتوگو با تسنیم، در خصوص مواضع اتحادیه اروپا در قبال برجام به دنبال نقض آن از سوی آمریکا، با اشاره به اینکه گسترش همکاریهای ایران و اتحادیه اروپا موجب استقلال سیاست اروپا در برجام است، بیان داشت: اتحادیه اروپا در مذاکرات برجام و تدوین آن نقش داشته است. اروپاییها اعتقاد دارند برجام دستاوردی برای امنیت منطقه و جهان و موفقیتی برای دیپلماسی گروه ۱+۵ و اتحادیه اروپا است. حتی آنها فراتر از این، برجام را الگویی برای حل بحرانهای دیگر در حوزه هستهای میدانند.
وی با اشاره به مناسبات ایران و کشورهای اروپایی در پسا برجام گفت: مناسبات بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا بعد از این توافق از نظر اقتصاد و تجارت گسترش یافته است. باید گفت که هر دو طرف از جمله ایران و اتحادیه اروپا به ویژه آلمان و فرانسه از این مناسبات اقتصادی بهرهمند میشوند. قراردادهای بزرگ خرید هواپیما با کشورهای اروپایی، قراردادهای خرید و انتقال فناوری خودرو با فرانسه و همچنین قرارداد توتال طی یک سال گذشته امضا شده است.
کارشناس مسائل اروپا با توجه به گسترش حجم مبادلات ایران با فرانسه و آلمان اشاره داشت: آنها برای جمهوری اسلامی ایران احترام زیادی قائلاند و به دنبال گسترش مناسبات با کشورمان هستند. ایران با توجه به اینکه در حوزه اقتصادی، فناوری و تکنولوژی نیازهای مختلفی دارد، بخشی از نیازهای خود را از این کشورها تأمین میکند.
وی با تأکید بر اهداف گسترش همکاریهای ایران با اروپاییها افزود: جمهوری اسلامی ایران به دنبال گسترش همکاری اقتصادی با اتحادیه اروپا از جمله فرانسه و آلمان و منزوی کردن آمریکاییها در چارچوب برجام است.
فتحی با اشاره به تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران مطرح کرد: آمریکاییها به دنبال این هستند که با تحریمهای یکجانبه به اقتصاد و ماهیت منطقهای و بینالمللی جمهوری اسلامی ایران لطمه وارد کنند؛ اما ایران با گسترش مناسبات خود با روسیه، چین و اتحادیه اروپا به ویژه فرانسه و آلمان به دنبال این است که سیاستهای آمریکا را ناکام بگذارد. هرچقدر همکاریهای اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا گسترش مییابد، سیاست اتحادیه اروپا در حوزه برجام مستقلتر میشود.
«علیرضا رضاخواه»، کارشناس مسائل بینالملل با تاکید بر اینکه میتوان از گسلهای بین اروپا و آمریکا برای مقابله با نقض برجام استفاده کرد، معتقد است روند کلی سیاستهای آمریکا در قبال ایران مشخص است. رویارویی ایران و آمریکا ماهوی یا هویتی است. این رویارویی بعد از انقلاب اسلامی ایران شروع شده و با حیات انقلاب اسلامی ادامه دارد.
وی با توجه به فضای شکلگیری برجام یادآوری کرد: در بحث برجام یک مقابله تاکتیکی از نوع متفاوت اتفاق افتاده است؛ هیچوقت کسی ادعا نکرده که برجام توافقی میان ایران و آمریکا است. برجام یک توافق بینالمللی است که بهدلیل حضور آمریکا در این توافق بینالمللی بر مبنای بیاعتمادی به طرف مقابل شکل گرفته است.
کارشناس مسائل بینالملل با اشاره به مشروعیت بینالمللی برجام گفت: برجام توافقی بینالمللی است که بین ایران و ۶ کشور صاحب نفوذ در دنیا امضا شده است، لذا خروج از این توافق عدمتعهد یک کشور به قوانین بینالمللی را نشان میدهد. برجام در حوزه سیاسی بیانگر عقلانیت رفتاری جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یک بازیگر خردمند در حوزه بینالملل است و توانسته با جریان ایرانهراسی در دنیا مقابله کند، لذا خروج یکطرفه از برجام از جانب هر کدام از طرفین این توافق صورت بگیرد، باعث خدشهدار شدن مشروعیت بینالمللی آن کشور میشود.
وی با بیان استراتژی واشنگتن در قبال برجام مطرح کرد: آمریکای ترامپ کشوری انزواطلب است که به توافقات بینالمللی خود پایبند نیست. نمونه این عدمپایبندی را میتوان در خروج این کشور از توافق اقلیمی پاریس دید. کاخ سفید در قبال توافق برجام هم همین رفتار را مورد نظر دارد، با این حال بر تبعات بینالمللی چنین رفتاری نیز آگاه است، لذا تلاش میکند با اتخاذ رویکردهای خصمانه در قبال جمهوری اسلامی ایران، کشورمان را برای خروج یکطرفه از برجام تحت فشار قرار دهد تا خود از تبعات عدمپایبندی به تعهداتش مصون بماند.
رضاخواه راجع به چگونگی اقدام ایران در قبال برجام تأکید داشت: جمهوری اسلامی ایران نباید در دامی که واشنگتن بر سر راهش قرار داده قرار بگیرد. تهران باید با حفظ مشروعیت بینالمللی خود و با توجه به فضای موجود در عرصه بینالملل بر عدممشروعیت آمریکا و عهدشکنی این کشور تأکید کند. برجام یک توافق بینالمللی است که مکانیسم مقابله با نقض آن در خود برجام قرار دارد. مقابله با عهدشکنیهای آمریکا باید از طریق همین مکانیسم صورت بگیرد. تبدیل شدن آمریکا به یک بازیگر ماجراجو و غیرعقلانی در حوزه بینالملل باعث میشود اجماع بینالمللی علیه کشورمان غیرممکن شده و سیاستهای تخاصمی مقابل تهران با شکست مواجه شود.
وی با تأکید بر اینکه تاکنون شیوه اقدام جمهوری اسلامی ایران نسبت به رفتار آمریکا و تخطیهای آن مناسب بوده است، افزود: نکتهای که باید به آن توجه کرد داشتن سناریوهای متعدد برای شرایط مختلف و موقعیتهای متفاوت است. بازی با سناریوهای موازی و حتی بعضاً متناقض تاکتیکی است که دستگاه دیپلماسی کشورمان باید از همان روز اول با اتکا به آن سیاستهای خود را پیش میبرد، بهعنوان مثال دستگاه دیپلماسی باید برای شرایط روی کار آمدن شخصی مانند ترامپ پیش از این سناریوی مشخصی داشته و گامهای امروز آن بر اساس آن سناریو پیش برود.
کارشناس مسائل بینالملل با اشاره به یکی از سناریوهایی که میتوان برای شرایط کنونی به کار گرفت، گفت: بازی بیشتر با اروپا یکی از این سناریوها است، میتوان روی گسلهای موجود در اروپا یا گسلهای موجود بین اروپا و آمریکا حرکت کرد و از فضای کنونی استفاده بهتری برد.