روز ملی صادرات، رئیس‌جمهور موضوعات و نکات قابل توجهی را در حوزه تجارت مطرح کردند که بررسی هر یک از آنها بیانگر هشداری جدی در حوزه اقتصاد است که اگر مورد توجه قرار نگیرد می‌تواند تبعات به مراتب ناگواری را به همراه داشته باشد.
حسن روحانی در سخنان خود در روز ملی صادرات از شروع حرکات خوب در حوزه صادرات خبر داد و اعلام کرد با اجرایی شدن برجام، در بخش صادرات انتظار رشد بیشتری داشتیم که این رقم اکنون ۶ درصد است؛ اما امیدواریم در ۶ ماهه دوم سال بتوانیم حرکت بیشتری داشته باشیم.
این گفته روحانی در حالی مطرح شد که نگاه دقیق به آمارهای منتشر شده کاملا در نقطه مقابل آن است و به گفته کارشناسان دروازه‌های واردات در طول این سال‌ها به حدی باز مانده که دیگر رمقی برای صادرات و توجه به تولیدات داخل باقی نمانده است.
تراز منفی یا مثبت
بررسی آمارهای صادرات و واردات ایران این نکته را نشان می‌دهد که تراز تجارت ایران بر خلاف ادعای متولیان همچنان منفی است. به سخن دیگر برآیند آمارها این نکته رانشان می‌دهد که از حجم کل محصولات صادر شده حدود ۷.۸ درصد از آن به میعانات گازی با ۳۴۹۶ میلیون دلار و گاز طبیعی مایع شده با ۱۹۴۰ میلیون دلار اختصاص دارد که اگر این میزان با کل رقم صادرات مقایسه شود؛ بیانگر آن است که رشد صادرات منفی بوده و این یعنی نه تنها صادرات غیرنفتی در ۶ ماهه امسال افزایش نیافته است، بلکه با این حساب، تراز تجاری کشور(تفاضل واردات و صادرات) مثبت نبوده است.
طبق آمار منتشر شده در مقایسه با این میزان صادرات ارزش واردات در ۶ ماهه ابتدای امسال ۲۰.۳۰۸ میلیون دلار بوده است که مقایسه این ارقام، نشانگر پیشی گرفتن واردات از صادرات در این مدت است. بر این اساس، رشد رقم واردات به نسبت صادرات بدون میعانات گازی در این مدت نشان از تراز منفی بازرگانی ایران دارد، بطوری که تراز بازرگانی ایران در این مدت به منفی ۲.۰۹۸ درصد می‌رسد.
نخ هواپیما در پای صادرات
نکته قابل توجه دیگر در صحبت‌های مطرح شده از سوی رئیس‌جمهور مساله خرید هواپیما بود که اعلام کردند در کنار صادرات باید حملونقل مناسبی داشته باشیم و در صورتی که خرید هواپیما نداشته باشیم چگونه می‌توانیم کالاهای ناپایدار صادر کنیم؛ این در شرایطی است که برخی می‌گویند هواپیما نخرید و به جای آن اتوبوس بخرید. خرید هواپیما برای عظمت ایران و بهبود شرایط صنعت توریسم است و هواپیما می‌خریم تا وقت مردم تلف نشود و مردم ساعت‌ها در فرودگاه‌های خارجی نخوابند.
به گفته روحانی ما با هواپیما می‌توانیم کالاهای خود را به کشورهای دیگر صادر کنیم و اگر خرید نداشته باشیم برخی می‌گویند پس پسابرجام چه شد؟ و اگر بخریم می‌گویند این هواپیماها ساخت جدید و لوکس هستند؛ برخی‌ها نمی‌دانم در چه وادی هستند و کجا سیر می‌کنند شاید عمرشان طولانی شده و ما خبر نداریم.
حمل‌و‌نقلی برای مرفه‌ها
این صحبت‌های رئیس‌جمهور درخصوص مساله خرید هواپیما و مزایای حاصل از آن در شرایطی مطرح می‌شود که درصد محدودی از مردم از این وسیله برای جابه‌جایی استفاده می‌کنند و آن هم عمدتا اقشار دارای درآمد بالا هستند و اقشار کم‌درآمد و به نوعی آسیب‌پذیر برای بهره‌مندی از این ابزار عملا توان چندانی ندارند.
بررسی‌های ناشی از آمارهای مسافرین بخش‌های مختلف حمل‌و‌نقلی نشان می‌دهد که به طور میانگین و در بهترین شرایط ۵ تا ۶ درصد مردم برای جابه‌جایی‌ها از هواپیما استفاده می‌کنند و در مقابل حدود ۱۰درصد مردم از ابزار ریلی برای مسافرت بهره می‌گیرند و در میان تمام این موارد حملونقل شقوق جاده‌ای بیشترین سهم را دارند.
وعده‌های ریلی پنهان
خرید هواپیما و ارتباط آن با رشد صادرات در حالی از سوی رئیس‌جمهور ومتولیان مربوطه مطرح می‌شود که این متولیان؛ توسعه ریلی را در جرگه اولویت‌های خود قرار داده بودند و همواره این نکته را مطرح کردند که این دولت و دست‌اندرکاران آن می‌کوشند تا به حوزه ریلی به قدری گسترش یابد که به عنوان یک برگ زرین در کارنامه دولت درخشان شود.
این اتفاق در حالی رخ داده که اگر متولیان درصد کمی از هزینه اختصاص یافته به خرید هواپیما را به نو کردن ناوگان ریلی اختصاص می‌دادند شاید بخش اعظمی از حوادث هوایی و جاده‌ای و همچنین آسیب‌های ناشی از آن کاهش پیدا می‌کرد و دیگر شاهد آمار ۲۰ هزار نفری از تصادفات جاده‌ای نبودیم.
این کارشناسان همچنین سخنان رئیس‌جمهوری در مراسم آغاز عملیات اجرایی برقی شدن خط‌آهن مشهد - تهران در ایستگاه راه‌آهن مشهد مقدس در بهمن‌ماه ۹۴ مبنی براینکه "اتصال مشهد مقدس به کربلای معلی و توسعه ناوگان ریلی برای هدیه امنیت و سلامت یکی از مهمترین اهداف دولت یازدهم است و پیش از این دستور اتصال خط ریلی از استان خوزستان به بصره در کشورعراق داده شده است و امیدوارم که این خواسته تا اربعین سال آینده تحقق یافته و زائران کربلای معلی با بهره‌گیری از قطار به زیارت مولای خود مشرف شوند."
را مدنظر قرار داده و می‌گویند: رئیس‌جمهور با بیان اینکه توسعه ریلی امنیت، سلامت و آرامش برای ملت ما به همراه می‌اورد اعلام کرد با توسعه ریلی ضمن اینکه محیط‌زیست پاک را تامین و به مردم هدیه می‌کنیم صرفه‌جویی مناسبی در سوخت خواهیم داشت؛ اما اینکه تاکنون تمام توجهات به سایر بخش‌ها بوده است مساله قابل تاملی است.
کارشناسان اقتصادی با مبنا قرار دادن این مساله و اینکه اکثر کشورهای دنیا مسیر رشد و توسعه را با گسترش خطوط ریلی و ارتباط گسترده آن مهیا کردند این مساله را مطرح می‌کنند که اگر بناست مسیر رشد و توسعه را طی کنیم چرا آن را با رشد حوزه ریلی که در جرگه شقوق حمل‌و‌نقلی ایمن، پاک و کم‌هزینه است سرمایه‌گذاری نشده ضمن اینکه کارنامه ترانزیت ریلی در مقایسه با سایر بخش‌ها قابل توجه تر بوده است.
