رئیس جمهور در نشست مطبوعاتی خود به نکته‌ای اشاره کرد که موجب شگفتی همگان شد و سوال اینجاست که آیا قرار است سیاست‌های اعلامی بایدن که در اکثر رسانه‌های غربی منتشر شده و تحلیلگران بر اساس آن اظهار نظر می‌کنند تغییر کند یا اینکه موضوع دیگری در میان است؟ رئیس جمهور روز دوشنبه در اظهار نظری که فاصله معناداری با واقعیت داشت به خبرنگار شبکه تلویزیونی ان بی سی امریکا در مورد امضای توافقنامه‌ای قوی تر با امریکا و الحاقاتی به برجام و توافق هسته‌ای در دوران بایدن گفت: آن تعبیری که شما نقل کردید از آقای بایدن من نشنیدم که بگوید اگر بخواهم برگردم باید یک توافق دیگر و قوی‌تری داشته باشیم. این حرف ترامپ است و حرف بایدن نیست.»
وی افزود: «به فرض اینکه هر کس این حرف را بزند، آلمان بگوید یا هر کس، ما هیچ پیش‌شرطی را از هیچ کس نخواهیم پذیرفت؛ نه برجام قابل مذاکره است و نه اینکه بخواهیم برجام را از نو پهن کنیم روی میز مذاکره و ماده به ماده بحث کنیم. یک برجام وجود دارد که قبلاً مذاکره شده و بر سر آن توافق شده است. عین این برجام را همه اجرا می‌کنند یا اجرا نمی‌کنند، اگر اجرا کردند ما هم اجرا می‌کنیم.»
در این میان اگرچه رئیس جمهور در این جلسه خبری تاکید کرد که ایران زیر بار مذاکرات مجدد برجامی و اضافه و کسر آن نمی رود اما برای افکار عمومی مبهم بود که رئیس جمهور واقعاً چنین اظهاراتی را از بایدن نشنیده است و یا اینکه هدف دیگری از این مسئله را دنبال می‌کند.
مورد اول بسیار بعید به نظر میرسد و نیازی به توضیح در مورد آن نیست چرا که رئیس جمهور بنای آن را ندارد که اطرافیان خود و مشاورانش را ناآگاه جلوه دهد، بنابراین به نظر میرسد اهداف دیگری را از این صحبت دنبال می‌کرد.
سیگنال به طرف مقابل
کافی است که در فضای اینترنت کلمه توافق هسته ای و بایدن را سرچ کنیم تا مکررا ً به اظهارات بایدن قبل از انتخابات ریاست جمهوری امریکا و بعد از انتخاب دست یابیم. بایدن مکرراً نظراتی را در مورد بازگشت به توافق هسته‌ای اعلام کرده است اما خیلی ظریف در کنار آن اعلام کرده که توافقی را که وی به دنبال آن است با برجام کنونی متفاوت است. به عنوان مثال جو بایدن پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، در یادداشت ۱۳ سپتامبر خود در سی‌ان‌ان به مواضعش در قبال ایران و توافق هسته‌ای اشاره کرده بود. او هدف سیاست خود را «سخت‌گیری هوشمندانه‌تر» علیه ایران اعلام کرد.
همچنین ، «آموس هاچسن» مشاور ارشد سابق جو بایدن در گفتگویی مدعی شده است، در ماه اول ریاست جمهوری بایدن شاهد پیوستن کامل دولت وی به برنامه جامع اقدام مشترک است و این به معنی تعلیق برخی از تحریمهای مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود که طی سه سال گذشته اعمال شده است.»
در این میان برخی بر این باورند که روحانی در این گفتگو به نوعی به طرف مقابل سیگنال داده است که برخی از حرفها و تحلیل‌ها را نادیده می‌گیرد و به دنبال مذاکره برای مذاکره است.
دراین میان بسیاری نیز بر این باورند که روحانی قصد دارد به هر شکل ممکن اعتبار بازگشت امریکا به برجام را به دولت خود دهد و این امر پاسخی برای منتقدان وی و تبلیغی برای همفکرانش در انتخابات ریاست جمهوری آتی ایران خواهد بود.
*امریکایی ها چه برنامه‌ای را برای ایران دنبال می‌کنند
دکتر سید جلال ساداتیان کارشناس مسائل سیاسی دراین باره با اشاره به سیاست‌هایی که حزب دمکرات در گذشته و حال دنبال می کرده است، به سیاست روز گفت: امریکایی‌های دمکرات اعلام کرده‌اند که به برجام باز می‌گردند، از سوی د یگر مقام معظم رهبری هم با اشاره به اینکه ایران دیگر مذاکره‌ای با امریکا ندارد تصریح کردند که اگر امریکایی‌ها به برجام برگردند در کنار دیگر اعضای برجام با آنها مذاکره می کنیم.
وی با بیان اینکه ایران بارها اعلام کرده است که اگر امریکایی‌ها به تعهدات برجامی خود برگردند ایران نیز مجدداً به تعهدات برجامی باز می گردد، افزود: این بازگشت امریکا به برجام و برداشتن تحریمهایی که از سوی خود امریکا علیه ایران تصویب شده می‌تواند موجب تشویق کشورهای دیگری که به موجب این تحریمها از مبادلات اقتصادی با ایران سر باز می‌زدند برای بازگشت به این مبادلات و انجام آنها شود. تحریمهای امریکا تحریمهای سازمان ملل نبود بلکه تحریمهای یکسویه بود بنابراین برداشت آنها می‌تواند شرایط نسبتاً مساعدی را برای کشور فراهم کند و گشایش‌های اقتصادی در بِعد خارجی برای ایران ایجاد کند و فضای تنفسی به کشور بدهد تا فشارهای حداکثری امریکا را تقلیل دهد.
نماینده سابق مجلس شورای اسلامی با یادآوری اظهارات مقامات اروپایی و امریکایی مبنی بر اینکه برجام بازخوانی و مواردی به آن اضافه شود، تصریح کرد: در این صورت ایران ممکن است که زیر بار این موضوع نرود و تنها برجام را در چارچوب موضوع هسته ای وارد بداند.
سفیر سابق ایران در انگلیس گفت: در این صورت دولت به دنبال آن است که اگر آنها به دنبال چنین مذاکراتی بودند، در قالب سیاست مذاکره برای مذاکره این مذاکرات را دنبال کند و در طی زمان باقی مانده از دولت دوازدهم بتواند این مذاکره به تفاهم خاصی منجر نشود و تصمیم گیری برای این تجدید این قرارداد به دولت آتی واگذار شود.
ساداتیان خاطر نشان کرد: دولت روحانی اعلام کرده است که ۵ مرحله تعهدات خود را تعلیق کرده که با بازگشت امریکا و انجام تعهدات اروپائی‌ها، ایران به انجام تعهدات خود باز می‌گردد و در ضمن مصوبه مجلس هم در این میان وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه در این زمینه دولت و مجلس بایستی موافق با تامین منافع ملی خودمان تصمیم بگیرد، پیش بینی کرد: بایدن به برجام بر می گردد، تحریمها را بر می‌دارد و بعد از آن وارد مذاکره می شود. این به آن معناست که وی برای گرفتن امتیازه‌های بعدی امتیازی خواهد داد، این دوره تنفسی را برای دولت ایجاد می کند.
بازگشت پاک به برجام
این درحالی است که بسیاری بر این باورند که امریکا در حقیقت به دنبال آن است که به هر شکل ممکن برای رسیدن به هدف خود ایران را پای مذاکرات برجامی بکشاند.
این تحلیل مختص به تحلیلگران داخلی در کشورمان نیست بلکه تحلیلگران خارجی نیز چنین برآوردی را از این نقشه بایدن دارند. از جمله پایگاه خبری Justsecurity به نقل از یک منبع آشنا به تفکرات «جو بایدن»گزارش داد؛ با توجه به اینکه از زمان تحلیف جو بایدن، (رئیس جمهور بعدی آمریکا) تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن ۲۰۲۱ فقط ۵ ماه فرصت است، انتظار می‌رود که بایدن در همین زمان بازگشت ایران به تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را تضمین کند.
این گزارش می افزاید؛ دلیل «بازگشت پاک» آمریکا به برجام در ازای بازگشت ایران به محدودیتهای خود تحت توافق، قبل از هرگونه مذاکره گسترده برای توافقی دیگر، این است که پنجره عقب راندن ایران از توسعه فعالیتهای هسته‌ای این کشور، که در خلال سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران به وجود آمده است، کوتاه است.
این گزارش با پیش بینی انتخابات در ایران و برنده شدن کاندیدای مقابل روحانی در ادامه اضافه کرد، یک مقام دولت «باراک اوباما» رئیس جمهور سابق آمریکا که با دیدگاههای جو بایدن آشنا است می‌گوید که موضع بایدن همان است که در ماه سپتامبر در مقاله‌ای آن را تشریح کرده بود؛ اگر ایران به تعهدات خود بازگردد واشنگتن به عنوان نقطه آغاز مذاکرات بعدی به برجام بازخواهد گشت. این مقام سابق آمریکایی همچنین مدعی شده، بایدن سپس، از احیای اعتبار آمریکا برای همراه کردن متحدان نزدیک خود در اروپا استفاده خواهد کرد و دیپلماسی دیگری را برای توسعه برجام، محکم کردن بندهای این توافق و رفتارهای بی ثبات کننده ایران در منطقه را آغاز می‌کند.
از سوی دیگر بسیاری کارشناسان بر این باورند که طرح مجلس می‌تواند قانون مفیدی برای فشار به طرف غربی برای لغو تحریمها باشد، تا حد قابل‌توجهی به اجرای جدی و غیرسمبلیک آن توسط دولت بستگی دارد. اگر دولت آن را دقیق اجرا نکند، قطعاً سیگنالی به بایدن است که یعنی؛ شما تحریمها را ادامه بده و از ناحیه ایران فشار خاصی نخواهی داشت.
در دوران ریاست‌جمهوری اوباما، شاهد بودیم که سخت‌ترین تحریمهای چندجانبه و یک‌جانبه علیه کشورمان اعمال شد. متعاقب امضای توافق هسته‌ای میان ایران و اعضای ۱+۵، دولت اوباما پروسه نقض و ابترسازی برجام را به صورت جدی آغاز و از خلأهای حقوقی داخل متن توافق هسته‌ای نیز در این مسیر به صورت جامع استفاده کرد.
مخالفت دموکراتها با اعمال تحریمهای ضدایرانی از سوی ترامپ، نه بخاطر چشم و ابروی ایران و یا این جناح و آن جناح است بلکه به‌دلیل این است که معتقدند تحریمها باید از سوی آنها اعمال شود و اگر نتیجه‌ای در برداشته باشد به اسم آنها ثبت شود، کما اینکه بیشترین و شدیدترین تحریمها علیه ملت ایران از سوی دموکراتها اعمال و اجرایی شده است.
اما باید گفت به نظر میرسد هدف آمریکا از بازگشت به برجام، تبدیل این توافق به پلت‌فرمی برای انزوای بیشتر ایران است و گویی قرار است که برجام به تنظیمات اولیه کارخانه باز گردد و این درحالی است که شرطی‌سازی اقتصاد ایران و استمرار خسارت محض، هیچ نتیجه دیگری در بر نخواهد داشت.
