عربستان در حالی همچنان با جنگ قدرت در درون و نیز ناکامی در یمن و تحولات منطقه مواجه است که در اقدامی قابل توجه، طرح ساخت شهری مدرن در شمال غربی عربستان سعودی از سوی «محمد بنسلمان» ولیعهد این کشور رسما اعلام شد. براساس گزارشهای منتشره این طرح موسوم به پروژه نئوم برگرفته از سیاست سعودی برای ایجاد شهری مدرن با تکنولوژی روز دنیاست در وسعت ۲۶۵۰۰ کیلومترمربعی است که به ادعای آنها زمینه ساز تبدیل عربستان به یکی از قطبهای اقتصادی و گردشگری جهان میشود.
مرحله نخست این طرح در سال ۲۰۲۵ آماده خواهد شد که از جمله ویژگیهای پروژه نئوم، اشراف آن بر ساحل دریای سرخ است که شریان اقتصادی مهمی به شمار میرود و ۱۰ درصد از مسیر عبور و مرور تجارت جهانی از آن میگذرد. هر چند که اهداف اقتصادی برای این طرح عنوان شده اما بررسی ساختار درونی و بیرونی عربستان نکات دیگری را در خود دارد.
مهمترین مسئله برای ساختار حاکم بر سعودی با محوریت خاندان سلمان حفظ قدرت و تبدیل آن به نظام موروثی و حذف سایر شاهزادگان است. این سیاست زمانی محقق میشود که در داخل و خارج عربستان از حمایت همگانی برخوردار باشد. بعدی از این طراحی در قالب ایجاد فضای باز اجتماعی بویژه برای زنان صورت گرفته است و بعد دیگر آن شامل اقدامات اقتصادی میشود. بنسلمان از زمان به قدرت رسیدن پدرش در سال ۲۰۱۵ اصل ترمیم چهره جهانی عربستان را در پیش گرفته و صدها میلیارد دلار نیز در این عرصه هزینه کرده است.
بر این اساس میتوان گفت که پروژه نئوم با محوریت بنسلمان میتواند اهدافی ورای مسائل اقتصادی را در خود داشته باشد. از یک سو این طرح که ادامه برنامه ۲۰۳۰ سعودی است چهره یک اصلاح گر اقتصادی و اجتماعی را از بنسلمان به نمایش میگذارد که دارای طرحهای بلند مدت است که راه تحقق آن نیز حمایت از افزایش قدرت او عنوان شده است. از سوی دیگر این طرح در کنار نشان دادن چهره جهانی مثبت از بنسلمان موجب تحقق اهداف اقتصادی سعودی در قبال غرب نیز میشود.
این امر برای عربستان مسلم شده که دیگر نقش آن منجی غرب در منطقه را ندارد و احتمال کنار گذاشتن آن نیز وجود دارد. سعودی با طرح اقتصادی ۵۰۰ میلیارد دلاری چند هدف اقتصادی را با هم انجام میدهد. بعدی از این طرح مقابله اقتصادی با ایران است بویژه اینکه جهانیان اذعان دارند ایران میتواند قطب اقتصادی منطقه شود.
بعد دیگر این طراحی درگیر سازی شرکتهای غربی است که در کنار خرید تسلیحات درآمدهای کلان برای غرب گرفتار بحران اقتصادی به همراه دارد. بعد مهم این طرح تحقق طرح آمریکا برای مناسبات اقتصادی سعودی و عربی با رژیم صهیونیستی که در لوای کارهای عمرانی صورت میگیرد چنانکه واگذاری دو جزیره صنافیر و تیران مصر به سعودی در دریای سرخ در چارچوب این طرح بوده است.
گزارشها نشان میدهد که تعداد زیادی از کمپانیهای اسرائیلی در مذاکرات برای شرکت در این طرح حاضر هستند. با این شرایط میتوان گفت که طرح نئوم بیش از آنکه در چارچوب منافع ملی و خواست مردم عربستان باشد در چارچوب اهداف سلطهگرایانه خاندان سلمان صورت میگیرد که در آن منافع غرب و شرکای آن محور اصلی است و مردم عربستان دستاوردی از آن نخواهند برد.
نویسنده: علی تتماج