میزان پايين سرانه مطالعه عمومی در کشور ما، زخمی کهنه است كه ظاهرا به اين زودي‌ها درماني براي آن پيدا نخواهد شد اما نكته ديگري كه اين درد را بيشتر مي‌كند مقايسه كتابخوان‌ها با آنهايي كه از دخانيات و لوازم آرايشي استقبال مي‌كنند است. امروز بايد يك اعتراف تكان‌دهنده داشته باشيم كه شايد مسئولان را به فكر راه چاره بيندازد، جوانان كشورمان بيشتراز كتاب از لوازم آرايشي و سيگار استقبال مي‌كنند!! قيمت كتاب گران مي‌شود؟! قيمت اين دو هم روز به روز گران‌تر مي‌شود اما استقبال‌كنندگان از اين لوازم و دخانيات هم بيشتر مي‌شود؛ چرا؟!
رفتار مردم نشان می‌دهد اگر به چیزی وابستگی داشته باشند، حتی با قیمت بالا نیز آن را تهیه می‌کنند. لازم به يادآوري است كه قیمت انواع دخانیات هم بالا رفت اما آنطور که می‌گویند، افزایش چند برابر قیمت هر پاکت سیگار در انواع مدل‌های مختلف، حسابی اهالی دود را کلافه کرده است. پاکت سیگاری که تا دیروز مثلا ۱۰۰۰ تومان قیمت داشت، اکنون به حدود ۷۰۰۰ تومان رسیده است. با این حال و با وجود این افزایش قیمت ناگهانی، نه تنها از تعداد سیگارهایی که در روز توسط افراد دود می‌شود، کاسته نشده است؛ بلکه به بهانه افزایش قیمت‌ها، تعداد نخ سیگارهایی که در این مدت دود می‌شوند افزایش یافته است. جالب است که اعصاب خردی ناشی از افزایش قیمت سیگار قرار است با بیشتر پول دادن برای خرید آن جبران شود!
اکنون هم مردم و هم مسئولین باید پاسخگو باشند که چطور افزایش ۷ برابری قیمت دخانیات هم نمی‌تواند منجر به دست کشیدن مردم از استفاده آن شود اما زمانی که کتاب یک نویسنده که حاصل چندین سال زحمت و تلاش شبانه‌روزی اوست، تنها دو هزار تومان گران می‌شود، فریاد همه بلند می‌شود که کتاب دیگر جایی در سبد خرید خانواده ندارد؟ واقعا سیگار مهمتر از کتاب است؟
اما سيگار همه ماجراي جوانان كشور نيست در روزهاي گذشته شهردار تهران موضوعي را مطرح كرد كه باز هم نمكي بر زخم‌هاي قبلي پاشيده شد زخم‌هايي كه از مقايسه آمار سيگاري‌ها و كتابخوان‌ها بر پيكر اهالي فرهنگ پديد آمده بود. اين بار شهردار تهران پرده از واقعيتي تكان‌دهنده برداشت و عنوان كرد: تعداد فروشگاه‌هاي لوازم آرايشي ۵۹۰۰ واحد است درحالي كه تعداد كتابفروشي‌هاي پايتخت تنها ۱۲۰۰ واحد.اين يعني استقبال از لوازم آرايشي ۵ برابر بيشتر از كتاب است!
اين اظهارات نشان از فروش پنج برابري لوازم آرايشي نسبت به كتاب در ايران است. درحالي محمدباقر قاليباف در ويژه آيين اختتاميه بيست‌و‌هشتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران مطرح كرد كه پيش از اين نيز اظهاراتي درباره مصرف بيش از اندازه لوازم آرايشي مطرح شده بود.
قبلا هم در اين‌باره سخن گفته شده بود و درباره علاقه جوانان به لوازم آرايشي صحبت‌هايي شنيديم حتي بيشتر از علاقه به غذا!!! همين آذر سال گذشته بود كه رئيس سازمان غذا و دارو گفت: ايران از نظر جمعيت هفدهمين كشور جهان است اما از نظر مصرف لوازم آرايشي هفتمين كشور دنياست، واردات رسمي لوازم آرايشي حدود يك ميليارد دلار در سال است اما بيش از اين ميزان مواد آرايشي قاچاق وارد كشور مي‌شود. چه مي‌شود با اين همه هشدار درباره مصرف دخانيات و لوازم آرايشي قاچاق و تاثير مخرب آنها بر بدن و سلامت و در عين حال تبليغ كتابخواني استقبال از كتاب اين همه كم است؟!
آمارهايي درباره كتاب
اما شهردار تهران آمارهايي ديگر هم درباره كتاب ارائه كرده است او گفته كه آمارها نشان مي‌دهد كه ما در حوزه كتاب‌هاي كودك و نوجوان با يك سير نزولي در آثار تاليفي و متاسفانه يك سير صعودي در آثار ترجمه‌اي روبرو هستيم.
قاليباف با اشاره به انتشار حدود ۱۸۰۰ عنوان كتاب در سال ۵۸، اين آمار را در مقايسه با بيش از ۷۰ هزار عنوان كتابي كه در سال ۹۳ به چاپ رسيده‌اند، بسيار اندك دانست و گفت: اين از افتخارات انقلاب اسلامي است كه وضعيت كتاب حداقل به جهت كمي، افزايش يافته است.
او در ادامه با اشاره به چالش اصلي صنعت نشر كه به زعم او، نبود ويترين‌هاي كافي براي عرضه كتاب است، گفت: ما در عرصه نشر شاهد اين هستيم كه توليدات زياد است، اما مصرف كم و مهم‌ترين مساله‌اي كه بايد به آن توجه كنيم، اين است كه توليد و توزيع ما در مسيري باشد كه سياست‌هاي مصرف كتاب در كشور اصلاح شود.
شهردار تهران با اشاره به اينكه ۷۰ درصد چرخه نشر كشور در تهران متمركز است، اين وضعيت را اسفبار خواند و در ادامه هم اين نكته را مطرح كرد كه بر‌اساس آمارهايي كه ما گرفته‌ايم، در تهران تقريباً ۱۲۰۰ كتابفروشي داريم، درحالي كه براي فروش لوازم آرايشي، ما ۵۹۰۰ فروشگاه داريم؛ گردش مالي اقتصاد نشر ۸۰ ميليارد تومان است اما لوازم‌آرايشي ۲۰ هزار ميليارد تومان.
نتيجه شهردار از اين امر اين است كه هيچ‌كدام از اين مسائل با سياست‌ها و حركت انقلاب اسلامي و فلسفه بعثت كه امروز در آن هستيم، سازگاري ندارد.
اعتراف وزير ارشاد بدون ارائه راهكار!
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم قبلا اعتراف كرده بود كه در شرایط حساس كنوني كه همواره آسیب‌هایی را از ماهواره‌ها، فضاهای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای و... دریافت می‌کنیم آمار كتاب خوان‌ها به شدت كم شده است.
وي گفته بود در چنین شرایطی ما باید از تمامی توان خود برای مقابله با این فضاها استفاده کنیم و علاوه بر آثار مکتوب باید از کتاب‌های دیجیتالی و سایر ابزارهایی که منجر به ارتقای سطح فرهنگ جامعه و غیره می‌شوند نیز به خوبی بهره‌برداری کنیم و از تولید بازی‌های رایانه‌ای نیز باید حمایت شود. ما هم با استفاده از این ابزارها می‌توانیم فرهنگ خود را اشاعه دهیم زیرا ما مدعی هستیم که توانایی انجام این اقدام را داریم.
وی با اشاره به اینکه در این سه دهه انقلاب و به خصوص با تاکید مقام معظم رهبری به این امر تاکید ویژه‌ای شده است، گفت: باید اعتراف کنم در سال‌های اخیر شاهد کاهش امر کتابخوانی در کشور بودیم. این موضوع با در نظر گرفتن کسانی که به کتابخانه‌های عمومی کشور مراجعه می‌کنند و همچنین تعداد شمارگان کتاب‌های منتشر شده به خوبی متوجه این امر خواهیم شد. در سال گذشته از نظر تعداد کتاب‌های چاپ شده رشد کردیم اما متاسفانه تعداد شمارگان کاهش پیدا کرده است و این موضوع ایجاب می‌کند که توجه بیشتری به امر کتاب و کتابخوانی داشته باشیم. جنتي اين اعتراف را داشت كه كتابخواني كم شده اما نگفت براي رفع اين ناهنجاري در شرايط حساس كنوني بايد چه كرد؟!
نگاه خوشبينانه به آمار كتابخواني
در كنار اين آمارها و مقايسه كتاب با سيگار و لوازم آرايشي هستند كسانيكه به موضوع آمار مطالعه خوش بين بوده و آن را طوري تصور مي‌كنند كه اوضاع را بحراني نشان ندهد.
در اين خصوص محمود اسعدی مدرس رشته ارتباطات و روزنامه نگاري گفت: من به آمار کم کتابخوانی در ایران اعتقاد ندارم. چرا که در عصر جدید کتابخوانی به نوع مکتوب آن محدود نمی‌شود. این روزها نوع مطالعه و کمیت و کیفیت آن تغییر کرده است. بسیاری از مطالعات مي‌تواند از طریق شبکه‌هاي مجازی صورت گیرد. بسیاری از مقالات در شبکه‌هاي مختلف مجازی پخش مي‌شود. برنامه‌هاي مستند علمی - فرهنگی نیز عملکردی مانند کتاب دارد.
سردبیر اسبق ماهنامه کیهان فرهنگی درباره تاثیر نمایشگاه کتاب بر افزایش کتابخوانی گفت: این روزها این تفکر که هر کتاب به یک بار خواندن مي‌ارزد، از بین رفته است. اما بعضی از کتاب‌ها را باید به جای یک بار چند بار مطالعه کرد.
با اين حساب ظاهرا مسئولان فرهنگي هم اين آمار خوشبينانه را قبول كرده اند كه اقدامات عملي براي رشد كتابخواني در كشور انجام نمي‌دهند!
