در ميان كارهاي صورت گرفته در وزارت بهداشت و دكتر هاشمي، شايد هنوز جاي فراگير كردن نظام ارجاع يا همان توسعه پزشك خانواده خالي است، طرحي كه مي‌تواند در راستاي ارتقاي سند بهداشتي كشور راهي باشد براي جلوگيري از هزينه‌هاي اضافي در زمينه بهداشت و درمان، اگر فردي پرونده‌اي هميشه در دسترس داشته باشد لازم نيست براي هر بار كه به پزشك متخصص جديد مراجعه مي‌كند او را به راديولوژي و آزمايش و... فرستاد و با كنترل اين هزينه‌ها هم ميزان هزينه خانواده‌ها كاهش مي‌يابد و هم سرانه اضافي به بخش درمان تحميل نمي‌شود ضمن اينكه راه تشخيص بيماري با توجه به سوابق پزشكي فرد ساده‌تر شده و زودتر مي‌توان به نتيجه دلخواه رسيد!
اما طرح پزشك خانواده از سال ۸۴ با توافقات صورت گرفته بین مجلس و دولت در روستاهای سراسر کشور به اجرا درآمد و پس از گذشت ۵ سال در ۲۳ بهمن سال ۱۳۸۹ این طرح به صورت آزمایشی برای شهرهایی با جمعیتی کمتر از ۵۰ هزار نفر در سه استان خوزستان، سیستان و بلوچستان و چهار‌محال و بختياري و كردستان به اجرا در آمد و طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته باید تا پایان برنامه پنجم توسعه در تمام نقاط کشور همه‌گیر مي‌شد اما هنوز فراگير نشده است!
مشكلات قانوني
اما حقوقدانان معتقدند كه طرح پزشك خانواده مانند ديگر طرح‌هاي حمايتي از برخي اقشار از حمايت كافي برخوردار نبود است.
دكتر علي صابري وكيل پايه يك ددگستري و البته يكي از اعضاي كانون وكلا در اين‌باره مي‌گويد: اصل طرح قابل تامل و البته عالي است اما اينكه طرح با چه بودجه‌اي و با چه توجهي روبرو است مطلبي است كه بايد درباره آن تحقيق كرد.
وي معتقد است كه اكثر طرح‌هاي حمايتي از اقشار آسيب پذير از ضمانت اجراي كافي برخوردار نيستند. در همين زمينه مي‌گويد كه طرح پزشك خانواده طرحي كلان است و در خوشبينانه‌ترين حالت هم با توجه به وضع موجود نمي‌تواند در چند سال اخير همگاني شود هر چند كه اميدواريم اين موضوع زودتر توسعه يافته و فراگير شود.
اما مشكلات اجرايي اين طرح در چهار استاني كه به صورت پايلوت از سال ۱۳۸۹ برگزيده شدند نيز قابل بررسي است كه در بخش بعدي به آنها به صورت جداگانه رسيدگي مي‌شود. شايد بررسي استان‌هايي كه اين طرح را به صورت پايلوت پذيرفتند بتواند به حل معضلات ناشي از توسعه آن در كل كشور كمك كند. اما اين طرح پيش از اين نيز در كشورهاي غربي اجرايي شده و مي‌توان از تجربيات آنها در اين زمينه بهره گرفت.
پزشك خانواده در لندن
توسعه پزشك خانواده قطعا در بلند‌مدت شاهد اثرات مثبتي در نظام سلامت كشور و كاهش هزينه خانوارها خواهد داشت و اين موضوع انكار نشدني است چراكه قبلا چنين طرح هايي در كشورهاي اروپايي تست شده و نتايج آن نشان مي‌دهد در بلند مدت ميزان كيفي كار پزشكي ارتقا و به تبع آن هزينه‌ها به شكل قابل توجهي كاهش يافته است.
مطالعات حاكي از اين است كه در بسياري از كشورهاي اروپايي اين طرح اجرا مي‌شود و حتي در پايتخت‌هاي كشورها (مثلا لندن) هيچ فردي بدون مراجعه به پزشك عمومي به پزشك متخصص مراجعه نمي‌كند، اما متاسفانه در برخي از استان‌هاي كشورمان افراد مراجعه به متخصص براي يك سرماخوردگي ساده را كلاس دانسته و هزينه گزاف ويزيت آن را به خود تحميل مي‌كنند چيزي كه در صورت وجود پزشك خانواده اصلا با آن مواجه نخواهيم شد!
جذب پزشك اولين معضل توسعه نظام ارجاع
همانطور كه بارها در خبرها آمد حتي دستمزد بالا هم پزشكان را راغب نمي‌كند از پايتخت و شهرهاي بزرگ دور شوند و با وجود رشد پديده‌اي تحت عنوان پزشك بيكار خيلي از آنها راضي نمي‌شوند به شهرستان‌ها بروند!
قبلا هم گفته شد كه براي شهرهايي كه پزشك خانواده در آنها به صورت پايلوت اجرايي شد با وجودي كه بالاترين دستمزد و بهترين پرداخت به پزشكان شركت‌كننده در نظام ارجاع داده شد اما از ثبات خوبي در جذب پزشك برخوردار نبوده و اكثر آنها بعد از ۲ سال از استان‌ها رفتند!
در اين راستا طبق تجربيات گذشته اكثر پزشكان عمومي به فكر ادامه تحصيل و ارتقاي شغلي بوده يا به فكر كار در كلانشهرها هستند به همين دليل نگه داشتن آنها حتي با پرداخت هزينه‌هاي نسبتا خوب هم امكان‌پذير نيست و اين علت اصلي بي‌ثباتي در بين تعداد پزشكان طرح در هر سال گزارش شده بود و حالا با توسعه آن مي‌تواند براي كشور اولين مانع باشد.
البته يكي ديگر از دلايلي كه پزشكان كلان شهرها را به شهرستان‌ها ترجيح مي‌دهند زندگي سخت وكمبود امكانات است، براي همين است كه در روستاها با كمبود پزشك خانواده مواجه هستيم.
آنچه مسلم است توجه به اين نكته است كه سيستم ارجاع در كشور نياز به اصلاح اساسي دارد چراكه تا كنون با ريخت و پاشهايي از قبيل انجام پي‌در‌پي راديو گرافي و اقدامات پاراكلينيكي در نظام سلامت كشور مواجه بوده‌ايم كه به جز ضربه به بودجه سلامت و اقتصاد خانوار گاهي سلامتي بيمار را به خطر انداخته است.
بد نيست اكنون كه وزير بهداشت در حال انجام اقدامات زير‌بنايي و بيمه‌اي براي رفع دغدغه بيمار و خانواده‌هايشان تا انجام درمان است فكري به حال توسعه و به اصطلاح همگاني كردن پزشك خانواده كرده و بايد برگ زريني را كه تا ابد در يادها مي‌ماند در كارنامه كاري خود به ثبت برساند.
مائده شيرپور
