شرکتکنندگان در نخستین همایش ملی بررسی ازدواج کودکان با اظهار نگرانی درخصوص وجود آمار ۱۷ درصدی در زمینه ازدواج کودکان در کشور بر ضرورت اصلاح قوانین در این زمینه تاکید کردند.
به گزارش مهر، همایش بررسی ازدواج کودکان از سوی جمعیت امام علی(ع) با حضور کارشناسان، اساتید دانشگاه و فعالان حوزه مدنی برگزار شد.
شهلا اعزازی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به لزوم حمایت کودکان در تمامی عرصهها گفت: آموزشهای عمومی از طریق صداوسیما و ارائه الگوهای رفتاری والدین با کودک همچنین ترسیم ویژگیهای روانی کودکان و توجه به اوقات فراقت کودکان از جمله مسائلی است که میتواند در کاهش آسیبهای دوران کودکی مثل ازدواج کودکان در سنین پایین کمک کند.
وی با اشاره به مسئولیت دولتها در قبال خانوادهها تاکید کرد: در بسیاری از کشورها، دولت به مسائل داخل خانواده مثل تعداد فرزندان هم دخالت دارد. این در حالی است که ازدواج دختران و پسران در سنین پایین در ایران بدون هیچ نظارتی از سوی دولت انجام میشود.
این جامعهشناس با بیان اینکه براساس قوانین بینالمللی، افراد تا ۱۸ سالگی کودک محسوب میشوند، خاطرنشان کرد: این به آن معنا است که تا ۱۸ سالگی افراد باید تحت پوشش خانواده باشند و در صورتی که خانواده توان یا صلاحیت لازم را نداشته باشد، حمایت از کودکان برعهده دولت است.
اعزازی افزود: کودکان تا ۱۸ سالگی اجازه انجام برخی امور همچون عقد قرارداد، اخذ گواهینامه و... را ندارند و این در حالی است که در ایران حتی پس از ۱۸ سالگی، افراد را کودک میبینند و خانواده در انتخاب شغل، ازدواج و رفتارهای فردی نظارت دارد
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تناقض موجود میان سن قانونی برای انجام برخی مسئولیتهای اجتماعی و پایین بودن سن قانونی ازدواج در ایران، گفت: اگر یک دختر برای نخستینبار بخواهد ازدواج کند، تا هر سنی حتی ۴۰ سالگی نیازمند اجازه ولی است، اما قانون این اجازه را میدهد که پدر حتی در سنین زیر ۱۳ سالگی دختر خود را به ازدواج فردی درآورد.
ثبت ۴۳ هزار ازدواج دختربچههای ۱۰ تا ۱۵ سال
وی ادامه داد: در حال حاضر ۴۳ هزار ازدواج دختربچههای ۱۰ تا ۱۵ ساله در کشور داریم که از این تعداد ۲ هزار دختربچه و پسربچه از همسر خود جداشده یا بیوه شدهاند. اعزازی اضافه کرد: اگر فکر کنیم آمار ازدواج دختران در روستاها بیشتر است، این غلط است؛ زیرا بیش از نیمی از ازدواج کودکان در شهرها رخ میدهد.
این جامعهشناس افزود: مسئله ازدواج در سنین پایین به همان اندازه که برای دختران آسیب دارد، برای پسرها هم مشکل آفرین است اما مشکلات جسمانی و اجتماعی برای ازدواج دختران در سنین پایین بیشتر است. وی با اظهار نگرانی از افزایش آمار ازدواج کودکان در کشور گفت: در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ تعداد ازدواج کودکان ۱۰ هزار مورد افزایش داشت و طلاق آنها هم روند افزایشی دارد.
دلایل ازدواج کودکان
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: هیچ تحلیل کیفی در زمینه ازدواج کودکان وجود ندارد اما آداب و رسوم محلی، ناآگاهی والدین و عوامل خارجی همچون نبود مدرسه در مناطق محروم از جمله دلایل ازدواج کودکان است.
اعزازی گفت: دادههای روان شناسی و پزشکی به ما میگوید که کودک تا ۱۵ سالگی در حال رشد بدنی است و درگیر تغییرات هورمونی که موجب تغییرات رفتاری میشود. حال ما از این کودک میخواهیم که جنینی را در بدن خود بزرگ کند و در ازدواج کودکان نقش همسری، مادری و اجتماعی همزمان برای کودک تعریف میشود.
اعزازی ادامه داد: در پارهای موارد، ازدواج کودکان برای رهایی از فقر خانواده انجام میشود که در این زمینه نقش دولت حائز اهمیت است زیرا کودک نباید قربانی بی توجهی خانواده و دولت شود.
وی گفت: در جامعه ایران نوعی رفتار دوگانه دیده میشود که اساس آن برخورد جنسیتی و طبقاتی است زیرا طبقاتی از جامعه از مواهب اجتماعی محروم هستند و در کنار آن عدالت جنسیتی در بسیاری موارد دیده نمیشود.
در ادامه این همایش، پنل کارشناسی با حضور شیرین احمدنیا معاون پیشگیری از آسیبهای سازمان بهزیستی و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی همچنین فاطمه ذوالقدر نماینده مجلس و عضو فراکسیون زنان و همچنین عزیزپناهی فعال حقوق کودکان برگزار شد.
فاطمه ذوالقدر در این پنل کارشناسی با اشاره به اینکه مسئله ازدواج دختران و پسران در سنین پایین ریشه در مشکلات فرهنگی و اقتصادی دارد.
لزوم توجه ویژه دولت به استانهای مرزی
وی ادامه داد: در استانهای مرزی مثل سیستان و بلوچستان و هرمزگان، دختران به دلیل نبود امکانات آموزشی یا باید در سنین پایین ازدواج کنند و یا در زمینههای کشاورزی مشغول کار شوند. به همین دلیل از دولت خواسته ایم به مناطق محروم و حاشیهای توجه ویژه داشته باشد.
عضو فراکسیون زنان مجلس افزود: دختران ازدواج کرده در سنین پایین چون مراحل کودکی و نوجوانی را طی نکردهاند، نمیتوانند همسر و مادران خوبی باشند و تجربه نشان داده بیشتر آنها دچار مشکلات روحی و افسردگی میشوند. وی با بیان اینکه آداب و رسوم یک منطقه یکشبه قابل تغییر نیست، تاکید کرد: صداوسیما، آموزش و پرورش و دیگر دستگاههای مسئول باید فرهنگسازی کنند.
ذوالقدر خاطرنشان کرد: برای انجام ازدواج، فقط بلوغ جنسی کافی نیست و بلوغ فکری و عقلی لازم است و دختر باید درکی از زندگی مشترک داشته باشد. نماینده مجلس دهم اضافه کرد: در قانون مدنی، نکاح دختر قبل از ۱۳ سالگی و برای پسر قبل از ۱۵ سالگی نیاز به اذن ولی و تشخیص دادگاه دارد و بر این اساس دختران بدون منع قانونی از ۶ سالگی میتوانند ازدواج کنند.
ذوالقدر افزود: مجلس، اصلاح این قانون را در اولویت قرار میدهد تا با یک طرح مناسب، مانع انجام اینگونه ازدواجها شویم. عضو فراکسیون زنان مجلس اظهارکرد: در این زمینه باید با مراجع صحبت کنیم زیرا سوء استفادههای زیادی از این قانون میشود. همچنین باید مدارس تا مقاطع بالاتر برای دختران در مناطق محروم ایجاد شود.
در ادامه این همایش، احمدنیا با بیان اینکه در فرهنگ سنتی ایران قراردادهای جدید اجتماعی هنوز مورد پذیرش کامل قرار نگرفته اند، گفت: در کنوانسیون حقوق کودک تمام افراد زیر ۱۸ سال کودک تلقی میشوند. با این حال ازدواج کودکان یک پدیده جهانی است.
۷۰۰ میلیون نفر در جهان در سنین کودکی ازدواج کردهاند
وی افزود: براساس آمار بینالمللی از هر سه دختر در کشورهای در حال توسعه یک نفر در سنین کودکی ازدواج میکنند. به طوری که ۷۰۰ میلیون نفر در جهان در سنین کودکی ازدواج کردهاند.
معاون پیشگیری از آسیبهای سازمان بهزیستی سبک زندگی سنتی را یکی از توجیهات برای انجام ازدواج در سنین کودکی دانست و خاطرنشان کرد: در گذشته دو مرحله کودکی و بزرگسالی در زندگی هر فرد وجود داشت که بلوغ جسمانی مرز بین کودکی و بزرگسالی به شمار میرفت اما آموزههای مدرن، فضای جدیدی را به وجود آورده است و رسیدن به دوران بزرگسالی به تعویق افتاده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در جوامع سنتی، ازدواج در سنین پایین هیچ تعجبی نداشت و منافع اقتصادی در همسرگزینی بسیار مورد توجه بود زیرا ازدواج را ابزاری برای بهبود وضع اقتصادی و رفاهی خانواده میدانستند، همچنین حفاظت از دختران در مقابل آسیبهای اجتماعی یکی از عوامل ازدواج زودهنگام بود.
احمدنیا اضافه کرد: طی چند دهه گذشته، جمعیت شهری ایران چند برابر شده است اما تصویر واقع بینانه این است که بیشتر جمعیت شهری ما همان فرهنگ روستایی گذشته را دارد.
معاون سازمان بهزیستی با تاکید بر اینکه مبارزه با فقر باید در اولویت اصلی برای کاهش ازدواج کودکان قرار گیرد، گفت: اصلاح قوانین در این زمینه بسیار مهم است زیرا باید قوانین به جای تسهیل ازدواج، این شرایط را دشوار کند. همچنین رویههای فرهنگی در همسرگزینی باید عوض شود و مصالح فرد بالاتر از مصالح خانواده مورد توجه قرار گیرد.
وی با مهم دانستن توجه به ابعاد مختلف بلوغ خاطرنشان کرد: ازدواج در سنین پایین، بارداری زودرس را درپی دارد که این فرصتهای فرد را برای رشد در جامعه و قبول مسئولیتهای اجتماعی کم میکند.
نیجر بالاترین آمار ازدواج کودکان را در جهان دارد
احمدنیا افزود: براساس آمار سال ۲۰۱۵، کشور نیجر با ۷۶ درصد آمار ازدواج کودکان، بالاترین میزان را به خود اختصاص داده است و کشورهایی همچون چاد، مالی و هند در رتبههای بعدی قرار دارند. این در حالی است که ایران با ۱۷ درصد آمار ازدواج کودکان زیر ۱۸ سال در وضعیت نسبتاً بدی قرار دارد.
در ادامه ثریا عزیزپناهی فعال حقوق کودکان با بیان اینکه همه ما در مقابل محدودیتهای فردی مسئول هستیم، گفت: مهاجرت روستاییان به شهر از عوامل تشدیدکننده حاشیهنشینی است و براساس آمار رسمی ۱۱ میلیون حاشیه نشین در ایران وجود دارد. وی با بیان اینکه آمار غیررسمی حدود ۱۴ میلیون حاشیهنشین در کشور را تائید میکند، افزود: در متن مناطق شهری با حاشیهنشینی مواجه هستیم.
رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان، خاطرنشان کرد: وجود ۱۰ میلیون بیسواد مطلق در کشور و همچنین ۱۰ میلیون کمسواد، آمار خطرناکی است و این آمار ارتباط مستقیمی با میزان ازدواج کودکان دارد.
شکاف درآمدی در ایران یکی از دلایل ازدواج کودکان در سنین پایین است
عزیزپناهی شکاف درآمدی در ایران را یکی دیگر از دلایل ازدواج کودکان در سنین پایین دانست و گفت: در حالی که حداقل حقوق کارگران حدود ۸۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است، حداقل نیاز یک خانواده در ماه ۳ تا ۴ برابر این رقم است. وی با اشاره به آمار رسمی بیکاری در کشور گفت: این آمار در برخی شهرستانها و استانهای محروم به بالای ۳۰ تا ۴۰ درصد میرسد.
این فعال حقوق کودکان با بیان اینکه سابقه قانونگذاری در زمینه ازدواج به ۸۲ سال پیش بر میگردد، گفت: در آن زمان سن ۱۵ و ۱۸ سال برای ازدواج دختران و پسران در نظر گرفته شده بود و تاکید شده بود سن ازدواج نباید به کمتر از ۱۳ و ۱۵ سال برسد. این قانون در سال ۴۶ و ۱۳۵۳ اصلاح شد و سن ازدواج برای دختران و پسران ۱۸ و ۲۰ سال در نظر گرفته شد. اما پس از آن سن قانونی ازدواج کاهش یافت.
عزیزپناهی خاطرنشان کرد: جامعه ایران با دوران کودکی آشنا نیست و تصمیمات بزرگ همچون ازدواج برای فردی گرفته میشود که کوچکترین اراده و اختیاری ندارد و همچنین دولت هیچ مجازات قانونی برای عقد کودکان زیر سنین قانونی در نظر نگرفته است. وی با اظهار نگرانی درخصوص تغییر سبک ازدواج در بخشهایی از جامعه، گفت: در حال حاضر گروههایی از اقشار مرفه جامعه به سمت ازدواج با دختران نوبالغ تمایل پیدا کردهاند که این باید اصلاح شود.