برجام بی‌نتیجه، از همان زمانی که امضا شد، آینده روشنی داشت، مشخص بود که پایان آن با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای رقم خواهد خورد و همانگونه که در مدت اجرای آن سودی به ایران نرسید، با خروج آمریکا زیان آن افزایش نخواهد یافت.
گفتنی‌ها را پیش از این درباره مذاکرات هسته‌ای و توافق حاصل از آن در گزارش‌ها و مقالات متعدد گفته‌‌ایم، گفتیم که دلسپردگان به آمریکا ذوق زده نشوند و فریب دشمن را نخورند، هشدار دادیم که با چنین قراردادی نمی‌توان به نتایج برجام امید داشت، یادآور شدیم که اگر دولت آمریکا تغییر کند، چه تضمینی وجود دارد که دولت بعدی به توافق هسته‌ای پایبند باشد، اما پاسخ عزیزان مذاکره‌کننده تیم هسته‌ای و دولت محترم با بی‌توجهی آنها روبه‌رو شد و امضای جان کری تضمین!
اما با وجود همه بدعهدی‌های آمریکا و نقض توافق هسته‌ای از سوی این کشور، ایران به تعهدات خود ادامه داد، چراکه هیچ راهکاری برای مقابله با اقدامات ضد برجامی آمریکا در توافق هسته‌ای گنجانده نشده بود.
حتی اگر دیگر کشورهای عضو ۱+۵ از برجام خارج می‌شدند و به تعهدات خود عمل نمی‌کردند، باز هم در توافق، بندی وجود نداشت که بخواهد از اقدام آنها جلوگیری کند و یا واکنش تنبیهی وجود داشته باشد، چراکه در جریان مذاکرات هسته‌ای تنها بر روی این موضوع فکر شده بود که اگر ایران به تعهدات خود در برجام پایبند نباشد، چگونه واکنش نشان دهند و ایران را تنبیه کنند.
پس از اجرای بیش از ۲ سال توافق هسته‌ای از سوی ایران که همگان و حتی آنهایی که با مذاکره و توافق موافق بودند اعتقاد دارند جمهوری اسلامی براساس این توافق به منافع خود دست نیافت، در حالی که آمریکا هر ۱۲۰ روز یکبار برجام را تایید می‌کرد، چگونه می‌توان به سه کشور اروپایی که هم‌پیمان استراتژیک آمریکا هستند، امیدوار بود؟
همین کشورهای اروپایی پیش از خروج آمریکا از برجام آیا به تعهدات خود عمل کردند که اکنون بخواهند پس از خروج رسمی آمریکا از آن به تعهداتشان پایبند باشد و آنها را اجرا کنند؟
هم‌اکنون پس از اقدام آمریکا در خروج از برجام وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است که مجوز فروش هواپیماهای مسافربری بوئینگ و ایرباس به ایران لغو می‌شود. ایرباس یک شرکت فرانسوی است، اگر می‌خواهد پایبندی خود را به برجام نشان دهد، نخستین اقدام این کشور تحویل فوری هواپیماهای خریداری شده به ایران است، اما بعید به نظر می‌رسد که ماکرون مقابل اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا مقاومت کند. وزارت خزانه‌داری آمریکا همان وزارتخانه‌ای است که اتاق جنگ اقتصادی علیه ایران است.
بی‌اعتمادی به اروپا نیز وجود دارد، نمی‌توان به اظهارات و بیانیه‌هایی که در مخالفت با اقدام آمریکا دیده می‌شود اکتفا کرد، باید در عمل دید که آیا اروپا به آنچه که می‌گوید عمل می‌کند یا نه؟ و این مساله در دو سال گذشته نیز ثابت شده است چراکه اروپا نیز علی‌رغم ابراز پایبندی به توافق هسته‌ای تحریم‌های اقتصادی به ویژه بانکی را همچنان علیه ایران ادامه داد، اروپا در این مسیر همراه آمریکا بود.
چه تضمینی می‌توان از اروپا گرفت که ضامن پایبند بودن اتحادیه اروپایی به تعهدات خود در برجام باشد؟ نمی‌توان کتمان کرد که اروپا از برجام به خاطر برقراری روابط اقتصادی و صادرات کالاهای خود به ایران سود می‌برد، اما اروپا به اندازه و ارقام روابط تجاری خود با آمریکا و ایران می‌نگرد.
تلاش‌های دیپلماتیکی که آقای ظریف به آن اشاره کرده است، نتیجه روشنی دارد، آیا باز هم قرار است مذاکرات هسته‌ای ادامه پیدا کند؟ مذاکرات پایان یافته است، توافق به دست آمده است، تلاش‌های دیپلماتیک در شهرهای گوناگون اروپا با حضور تیم هسته‌ای ایران و ۱+۵ صورت گرفته است، ادامه دیپلماسی برای محک زدن طرف‌های باقی مانده اروپایی برای چیست؟
اروپا اگر تصمیم به ماندن در توافق هسته‌ای با ایران دارد، تنها کاری که باید انجام بدهد تضمین به ایران و اجرای همه تعهداتی است که برجام برای آنها تعیین کرده است، اما ماندن اروپا در توافق هسته‌ای به نظر می‌رسد هدف دیگری را دنبال می‌کند، آنها اکنون تصور می‌کنند که ایران با خروج آمریکا از برجام تحت فشار قرار گرفته است، به همین خاطر است که اروپا سعی می‌کند خود را پایبند به برجام نشان دهد و آنگاه برای ادامه کار شروط خود را که همان شروط آمریکاست در جریان مذاکرات مطرح می‌کند، موشکی، منطقه‌ای، حقوق بشر و تا زمانی که جمهوری اسلامی ایران تضعیف شود این خواسته‌های ادامه دارد.
مردم از برجام خسته‌اند، بلاتکلیفی موجود باعث ایجاد فضایی شده است که از آن جز حسرت بیرون نمی‌آید، حسرتی که به خاطر تلف کردن ۵ سال از عمر کشور به دل مردم مانده است. خروج آمریکا از برجام را باید مبارک دانست و حتی برای آن جشن گرفت، این کشور اکنون مزاحم نبوده است بلکه سال‌ها است که یک مزاحم جدی برای جمهوری اسلامی ایران است، خروج ایالات متحده پایان مزاحمت‌های او نخواهد بود.
نویسنده: محمد صفری
