هفته گذشته یکی دیگر از رویداد‌هاي مهم گازی جهان به وقوع پیوست. رویدادی که تحت عنوان سومین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز؛ رؤسای جمهور کشورهای بولیوی، نیجریه، عراق، ترکمنستان، روسیه، ونزوئلا، دبیرکل اوپک، دبیرکل مجمع جهانی انرژی، نخست‌وزیر الجزایر، وزیر نفت عمان و ایران را گرد هم آورد تا بار دیگر سیاست‌هاي پیش روی این مجمع را بررسی و تبادل نظر کنند.
گرچه این اجلاس با حضور ۱۷ کشور عضو مجمع گازی که شامل ۱۲ کشور عضو اصلی و ۵ کشور عضو ناظر تشکیل شد اما اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی و حوزه انرژی آن است که ایران و در کنار آن روسیه از مهمترین و اصلی ترین بازیگران این بازار هستند و در کنار این دو قطر نیز تلاش مي‌کند تا با ربودن سهم ایران از میادین مشترک جای خود را در این بازار برای قدرت‌آفرینی باز کند.
تاریخی ۱۵ ساله
نخستین جرقه‌هاي تشکیل مجمع گازی جهان در سال ۲۰۰۱ زده شد. در آن تاریخ، دیداری بین مقام‌هاي الجزایر، قطر، ایران و روسیه برای تشکیل یک اوپک گازی انجام و دبیرخانه‌ای موقت نیز در دوحه تشکیل شد. این سازمان به طور رسمی در سال ۲۰۰۸ در مسکو تشکیل شد. اعضا در ابتدای تاسیس اعلام کردند که نمي‌خواهیم یک کارتل گازی باشیم و قصد نداریم سازمانی همچون اوپک، در بازار گاز ایجاد کنیم. آنها تاکید کردند که به جای سیاست‌گذاری در حوزه بازار، به دنبال گسترش همکاری‌ها و تبادل اطلاعات، برآورد عرضه و تقاضای گاز، مطالعات مشترک و تعامل بین اعضا هستند. این سازمان هم اکنون ۱۲عضو اصلی و پنج عضو ناظر دارد.
بزرگترین در دنیا
آمارها و ارقام موجود این نکته را یادآور مي‌شود که ایران با ۳۴ تریلیون متر مکعب ذخیره گاز اثبات شده، بزرگترین دارنده ذخایر گازی در جهان به حساب می‌آید و در مقابل در حال حاضر ۴۲ درصد از کل تولید گاز جهان در اختیار اعضای مجمع کشورهای صادرکننده جهان است و از سوی دیگر ۶۷ درصد از کل ذخایر اثبات شده گاز جهان نیز در این کشورها واقع است.
این ذخایر در حالی است که طی ماه‌های اخیر نیز متولیان از کشف یک سفره عظیم زیر زمینی گاز طبیعی خبردادند و پیش‌بینی کردند این سفره عظیم گاز طبیعی از منطقه برازجان آغاز و تا گسل میناب و سواحل خلیج فارس امتداد داشته باشد.به سخن دیگر این متولیان مدعی شدند که این سفره عظیم گاز طبیعی با حفر یک حلقه چاه در عمق ۳۳۰۰ متری زیر زمین کشف و شناسایی شده و برای نخستین بار با حفاری این چاه اکتشافی در لایه هیدروکربوری "زکین" که لایه زیرین پالوئوزیک بوده ذخایر غنی هیدروکربوری به ویژه گاز طبیعی و نفت سبک کشف شده است.
از سوی دیگر حجم ذخایر گاز طبیعی روسیه از ۴۴.۶ تریلیون مترمکعب در سال ۲۰۱۱ میلادی در پایان سال ۲۰۱۲ میلادی با کاهش قابل توجه به ۳۲.۹ تریلیون مترمکعب کاهش یافته است.
هرچند سیاست‌هاي اصلی این مجمع و اعضای آن که تحت عنوان مجمع کشورهای صادرکننده گاز یا اوپک گازی که به اختصار (GECF) نامیده مي‌شود ایجاد هماهنگی در تولید، صادرات و کنترل قیمت گاز طبیعی در سطح جهان، بود و با همین هدف این مجمع توسط ایران، روسیه و قطر و تعداد دیگر از کشورهای صادرکننده گاز در طول سالهای قبل تاسیس شد اما آنچه مسلم است حال که گاز به عنوان یک انرژی استراتژیک در جهان مطرح به مراتب بیش از گذشته مي‌تواند اهرمی قابل توجه در مذاکرات سیاسی و اقتصادی باشد.
امروزه کارشناسان و تحلیلگران حوزه انرژی از این نقطه نظر که ریشه بسیاری از تحولات جهانی را باید در واقعیت‌هاي اقتصاد انرژی جست؛ نوع نگاه ویژه و متفاوتی به کالایی چون گاز دارند و مدعی هستند اقتصادی که ارزش کالایی چون گاز در آن روز به روز در حال افزایش است باید بیش از هر مساله دیگري اولویت باشد.
بازاری رقابتی
هرچند متولیان و اعضای این مجمع در ابتدای تاسیس براین باور بودند که نمی‌خواهند کارتل گازی ایجاد کنند و دنبال ایجاد سازمانی چون اوپک در مورد کالایی چون گاز نیستیم اما با گذشت یک دهه به این باور رسیده اند که دنیا دنیای رقابت است و هرکس دیر بجنبد از این بازار سهمی نخواهد داشت.
بیژن زنگنه وزیر نفت در روزهای اخیر و همزمان با برگزاری اجلاس گازی مدعی شد که برگزاری اجلاس سران جهت همکاری رقبا با یکدیگر است، و کشورهای عضو به حدی از بلوغ رسیده‌اند که در کنار رقابت با یکدیگر به همکاری بپردازند هرچند که برخی از اعضا رقبای بالفعل و برخی دیگر رقبای بالقوه محسوب می‌شوند.
هرچند وزیر نفت در سخنان خود مدعی شد که ایران در حال حاضر نقش تعیین کننده‌ای در بازار صادرات گاز ندارد چرا که صادرات گاز ایران معادل با حجم واردات گاز است اما کارشناسان حوزه انرژی با نگاه به نیمه پر لیوان بر این باورندکه ایران مي‌تواند مهره اصلی این بازار باشد اگر زیرساخت‌هاي مورد نیاز را مهیا کند و زمینه برای تجارت این کالا در اولویت اول اقتصاد آن باشد.
فصلی برای ساختن زیر ساخت‌ها
کارشناسان حوزه انرژی بر این اعتقادند که ایران مي‌تواند با مهیا کردن شرایط منبع قابل اطمینانی برای تامین گاز اروپا باشد و این موضوع را کشوری همچون روسیه مي‌داند اما در مقابل این نگاه تحلیلگران، وزیر نفت ایران بر این باور است که ایران در صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله موفق نبوده چرا که صادرات با خط لوله در مسیرهای طولانی مشکلات زیادی دارد و به همین دلیل تأکید ما برای صادرات گاز به این قاره ال.ان.جی است.
وزیر نفت ایران با استناد به ظرفیت‌هاي موجود ایران دستیابی به ۱۰ درصد سهم تجارت گاز در جهان توسط ایران را عددی قدیمی مي‌داند و می‌گوید در اقتصاد جهانی وقتی حرف پیش می‌رود که قدرت داشته باشیم؛ وقتی می‌توانیم با روسیه در این زمینه مذاکره کنیم که گاز قابل توجهی تولید کنیم.
اما درمقابل این نگاه زنگنه که مدعی است مذاکره مي‌تواند راه را برای سهم بیشتر از این بازار باز کند منتقدانی هستند که می‌گویند روسیه به هیچ وجه به ایران اجازه نخواهد داد که به رقیبی در بازار گاز اروپا تبدیل شود.
این گروه برخلاف نظر متولیان دولتی بر این اعتقادند که ایران به دلیل ضعف زیرساخت ها، نمي‌تواند جایگاهی در صادرات ال.ان.جی داشته باشد و همین دلیل محکمی است تا ایران تامین گاز کشورهای منطقه از طریق خطوط لوله، را دنبال کند چراکه برای ایران مهمترین بازار، بازار آسیا است که باید در اولویت قرار دارد.
آنچه مسلم است با وجود تمام این اختلاف نظرها ایران مي‌تواند به بازیگری مهم در تجارت جهانی گاز تبدیل شود و به سخن دیگر ۵۰ درصد تامین گاز اروپا را بر عهده بگیرد و به سهم ۳۰ درصدی از بازار گاز جهان دست یابد اما این مهم تا زمانی که زیر ساخت‌هاي لازم را نداشته باشد میسر نیست.
