این روزها بحث محصولات تراریخته به بحثی داغ و قابل توجه مطرح شده و در کنار این بالا گرفتن نقطه نظرات مخالفان و موافقان این قبیل محصولات؛ موجب شده تا مردم عادی نیز با نگاهی ابهامآمیز به تداوم تولید و استفاده از این قبیل محصولات بنگرند و در برخی موارد به این باور برسند که در سایه بیتوجهی متولیان سلامت آنها در خطر است.
به طور کلی محصولات تراریخته، از جمله مواد غذایی و محصولات کشاورزی هستند که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده و ژن جدید و مطلوبی را از سایر ارگانیسمها دریافت کردهاند و طیف وسیعی از مواد غذایی مانند انواع میوهها و سبزیحات، گوشتها، حبوبات، غلات، لبنیات و... را شامل میشوند.
مزایا رودرروی معایب
به اعتقاد موافقان این قبیل محصولات، این محصولات دارای مزایایی از جمله کشت با صرفه بوده و عمدتا محصولات تراریخته در برابر بیماریها مقاوم هستند و از آنجایی که این قبیل محصولات نیاز کمتری به سمپاشی از طریق مواد شیمیایی دارند و باعث محافظت محیط در برابر سمپاشی و آفتکشها میشوند.
این گروه از موافقان معتقدند محافظت محیط در برابر سموم ،ماندگاری بیشتر محصولات، جنگلزدایی کمتر، کاهش گرم شدن زمین، کاهش قیمت غذا، تولید محصولات جدید، مقاومت در برابر حشرات از دیگر مزایای پیشرو این محصولات است.
در مقابل این ادعای موافقان این محصولات اما مخالفان این قبیل محصولات بر این باورند که در محصولات غیرتراریخته سطح بالاتر آنتی اکسیدانها، مواد مغذی بالاتر، انرژی بیشتر و پروتئین سالمتر، عملیات کشاورزی بهتر همگی منجر به محصولات بهتری به نسبت محصولات تراریخته میشود.
ضمن اینکه واکنش آلرژیک به معنای دستکاری ژنتیکی این محصولات موجب ایجاد پروتئینهایی در گیاه یا جانور جدید میشود که ممکن است برای بدن انسان به عنوان عامل بیگانه شناسایی شده و منجر به ایجاد واکنش آلرژیک شود. از سوی دیگر این افراد مدعی هستند این قبیل محصولات برای محیطزیست نامناسب است و تا مدتها به صورت مخفی در طبیعت باقی میماند و تولید آنها به واسطه تغییرات ژنتیکی باعث آسیب به برخی ارگانیسمها (مانند آفات و حشرات) در اکوسیستم شده و از تنوع زیستی آنها میکاهد.
این گروه از مخالفان کاهش کارایی آنتی بیوتیکها، وجود طعم غیرمتداول را از دیگر مضرات این قبیل محصولات برشمرده و معتقدند این محصولات باعث ایجاد بیماریهای جدید در انسان میشوند و در بسیاری از گونههای حیوانات مانند موشها و پروانهها باعث مرگ شدهاند.
نکته اصلی و قابل توجه در این محصولات آن است که گفته میشود این محصولات در قالب سلاح بیولوژیک مورد استفاده قرار گرفته و بسیاری از کشورها از این محصولات به عنوان سلاح بیولوژیک برعلیه دشمنان خود استفاده میکنند.
بودن یا نبودن
آنچه از شواهد امر بر میآید محققان و متخصصان این عرصه با بررسی مزایا و معایب این قبیل محصولات معتقدند که با توجه به اینکه امنیت غذایی در کشور به عنوان یکی از اهداف مهم نظام به شماررفته و سلامت مردم در گرو تامین و در دسترس قرار گرفتن مواد غذایی کافی و سالم است؛ به منظور استفاده از این محصولات باید پژوهشهای بیشتری صورت گیرد چراکه هنوز به شکل کافی مشخص نیست که مصرف این موارد چه تاثیراتی بر سلامت افراد میتواند بگذارد و همچنین اگر این موارد مصرف شود؛ استمرار امنیت و سلامت جامعه به خطر نمیافتد؟
از سوی دیگر اگر درصدد باشیم تا از شیوه تولید محصولات کشاورزی و غذایی ارگانیک فاصله بگیریم و به سمت تولید و واردات مصحولات تراریخته روی آوریم؟ چه آیندهای پیشروی سلامت و سلامت اقتصادی کشور خواهد بود.
کارشناسان و فعالان این عرصه در بررسی این موارد با مبنا قرار دادن این اصل که وظیفه اصلی و مهم متولیان در کنار تمام این موارد آن است که کنترل و پایش لازم در مورد محصولات تولید داخل یا وارداتی به گونهای عمل کنند که سلامت مردم به خطر نیفتد میگویند؛ در تمام دنیا در برخورد با محصولات تراریخته با احتیاط برخورد میشود و استفاده از این محصولات بدون رعایت استاندارد، ممنوع است اما متاسفانه آنچه از شواهد امر بر میآید؛ در ایران این محصولات بدون ارزیابی زیستمحیطی و بهداشت و بدون رعایت کنترل موازین به کشور وارد میشود که این امر میتواند به سلامت مردم آسیب بزند.
البته این نوع بیتوجهی به سلامت و کیفیت محصولات تراریخته معطوف نشده و روند واردات بیحد و حصر مواد غذایی در طول سالهای اخیر به گونهای بوده که تعجب کارشناسان و متخصصان این حوزه را نیر برانگیخته است و این افراد میگویند: در برخی کشورها استفاده از این محصولات برای گروههای آسیبپذیر مثل کودکان، زنان باردار و زنان شیرده ممنوع شده، و طبق قوانین این اقشار باید نسبت به مخاطرات این محصولات آگاه شوند، اما با این وجود در حالی که بیش از ۳۰ کشور دنیا مصرف محصولات تراریخته را ممنوع کردهاند اما این مهم هنوز در ایران محل مناقشه مخالفان و موافقان است.
الگوبرداری گلهای
نکته جالب در این میان آن است که رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با اعلام اینکه وزارت بهداشت مدعی است که چون کشورهای مبدا از این محصولات استفاده میکنند، پس ما هم میتوانیم نسبت به این واردات و مصرفت این محصولات اقدام کنیم میگوید: این امر کافی نیست و ما باید در مبادی ورودی کشور مثل گمرکات از این محصولات نمونهبرداری کنیم و ضمن ارزیابی مخاطرات آنها به این اطمینان برسیم که این محصولات برای سلامت مردم بیخطر است.
به گفته این نماینده مجلس مردم باید در مورد مصرف کالاها حساسیت لازم را داشته باشند و نسبت به تراریخته بودن آن اطمینان لازم را حاصل کنندو با وجود آنکه در کشورهای غربی کنترل شدیدی نسبت به تولید و مصرف محصولات تراریخته صورت میگیرد، اما متاسفانه این کنترل در کشور ما انجام نمیشود.
به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس با توجه به اینکه بازار آینده در دنیا به سمت محصولات ارگانیک پیش میرود ما نباید کاری کنیم شبهه ایجاد شود که محصولاتمان تراریخته است؛ چراکه در این صورت بازار محصولات ایرانی به مخاطره میافتد؛ لذا این به نفع اقتصاد ملی نیست که به سمت تولید محصولات تراریخته برویم و هرچند ممکن است این امر به لحاظ کمی به نفعمان باشد اما به لحاظ کیفی و در بلند مدت به نفع ما نیست و بایستی واردات و تولیدات محصولات تراریخته با تاکید بر ضرورت ضابطهمند شوند.
البته ناگفته نماند که کارشناسان و تحلیلگران معتقدند دلایل محکمی وجود دارد که محتوای مواد مغذی در مواد غذایی تراریخته به مراتب کمتر از مواد غذایی غیرتراریخته است. در محصولات غیرتراریخته سطح بالاتر آنتی اکسیدانها، مواد مغذی بالاتر، انرژی بیشتر و پروتئین سالمتر، عملیات کشاورزی بهتر همگی منجر به محصولات بهتری به نسبت محصولات تراریخته میشود.