تمدید تحریمهای ISA علیه جمهوری اسلامی ایران اگرچه نقض فاحش برجام است و مقام معظم رهبری نیز بر آن تأکید کرده‌اند اما گویا نه این مسئله و نه بی‌دستاوردی محرز توافق روحانی نتوانسته اعضای ستاد برجام را برای اقدام متقابل مجاب کند...
اعضای ستاد برجام در دولت رئیس‌جمهور روحانی، تا پیش از تمدید تحریمهای ISA در مجلسِین آمریکا؛ به هر دلیلی، صحبت‌های مهمی را مبنی بر نقض برجام بودن این اقدام بر زبان آوردند. سخنانی که البته در روزهای اعلام خبر تمدید، رنگ و رویی دیگر به خود گرفتند و بطور سریع‌السیر تغییر رِیل دادند...
آغاز: قرار بود تمدید تحریمهای داماتو یا همان «ایسا» نقض برجام باشد...
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت روحانی، خردادماه امسال طی اظهاراتی در مجلس شورای اسلامی و در پاسخ به سؤال علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی پیرامون اینکه قانون تحریمهای ایران، موسوم به «داماتو» چه زمانی لغو می‌شود، گفته بود: «ببینید؛ قانون داماتو که دیگر وجود ندارد و قانونی هست به نام ISA که این قانون در پایان سال ۲۰۱۶ مدتش تمام می‌شود. یک گروهی از سناتورها و نمایندگان مجلس (آمریکا) به دنبال تمدید آن هستند. ما هم به دولت آمریکا تذکر دادیم که باید برجام رعایت شود و تمدید قانون ISA مغایر با برجام است.»
وی ادامه داد: «آنها (دولتمردان آمریکا) هم در جلسه استماع کنگره اعلام کردند که نحوه برخورد با این قانون باید به شکلی باشد که برجام را نقض نکند. اینجا ما تاکید می‌کنیم که برجام مشخص است، اهداف برجام، چارچوب‌های برجام و دولت آمریکا - ربطی هم به این ندارد که دولت کجاست، کنگره کجاست و چه کسی در کاخ سفید نشسته - تعهدات بین‌المللی دولت آمریکا مشخص است و نباید تحریمها مجددا ایجاد شود.»
از صحبت‌های ظریف گذشت تا اینکه مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیر خود با فرماندهان نیروی دریایی ارتش، همین معنا را مورد اشاره قرار دادند.
ایشان فرمودند: «در این مذاکرات بحث‌های فراوانی راجع به تحریمها شد اما اکنون در کنگره‌ی آمریکا مسئله‌ی تمدید تحریمها را مطرح می‌کنند و مدعی هستند که اینها تحریم نیست، بلکه تمدید است!... "شروع کردن یک تحریم" با "دوباره شروع کردن آن پس از پایان زمانش" فرقی نمی‌کند و این دومی نیز تحریم و نقض تعهدات قبلی از سوی طرف مقابل است.»
رهبر معظم انقلاب، بروز این مشکلات را ناشی از عجله در انجام کار خواندند و افزودند: «وقتی عجله داریم که کار را زودتر تمام کنیم و به جایی برسانیم، از جزئیات غفلت می‌کنیم و گاهی غفلت از یک امر جزئی، موجب ایجاد رخنه و نقطه‌ی سلبی در آن کار می‌شود، بنابراین باید مراقب بود که کارها متین، محکم و با شتاب مناسب انجام شود...»
البته این مخالفت‌ها با تمدید تحریمهای ایران در آمریکا در حالی بود که رئیس‌جمهور روحانی از ابتدای طرح مسئله مذاکرات خود با کشورهای ۱+۵ بر دو معنا تأکید مؤکدی داشت.
نخست اینکه آمریکا کدخدای دِه است و بستن با او بهتر است! و ثانیاً اینکه در روز توافق تمام تحریمها لغو می‌شود.
به تمام این تأکیدات البته بایستی شروط ۹گانه مقام معظم رهبری بر اجرای برجام را نیز افزود.
معظم‌له در این شروط که بصورت علنی برای مردم ایران نیز بیان شد، صراحتاً و براساس قول‌های دولت، تأکید کرده بودند که هرگونه تحریم جدید به منزله نقض برجام خواهد بود.
ایشان در بند اول دستور خود فرموده بودند: «از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه‌ی اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرائی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ی آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه‌ی اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه‌ی اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها بکلّی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر اینکه ساختار تحریمها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ی نقض برجام است.»
رهبر معظم انقلاب همچنین در بند دوم دستور خود نیز تصریح کردند: «در سراسر دوره‌ی هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند ۳ مصوّبه‌ی مجلس، اقدامهای لازم را انجام دهد و فعّالیّت‌های برجام را متوقّف کند.»
البته بماند که دولت یازدهم این شروط را رعایت نکرد و مردم بعدها در کلام سیدعباس عراقچی، رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام نیز شنیدند که برجام براساس شروط مقام معظم رهبری نقض شده اما به لحاظ حقوقی خیر!
وقتی «نقض» تبدیل می‌شود به «بدعهدی»!
با تمام این اوصاف اما اعضای ستاد برجام در دولت یازدهم ایران، پس از تمدید تحریمهای ISA در کنگره و مجلس سنای آمریکا که پنج‌شنبه شب گذشته رخ داد؛ به یک‌باره‌گویی تمام آنچه که درباره «ارتباط تمدید تحریمها با نقض بودن برجام»، «کدخداییِ آمریکا»، «دنیای دیگر بودن پسابرجام»، «انتقاد از طرح کاغذپاره بودن تحریمها»، «طراحی سیستم بازگشت‌پذیری در صورت تمدید تحریمها» و «لغو تمام تحریمها» به مردم گفته بودند را فراموش کردند.
محمدجواد ظریف، که اخیراً به هندوستان سفر کرده است در بدو ورود به فرودگاه ایندرا گاندی دهلی‌نو درباره تمدید تحریمهای ایران در سنای آمریکا به خبرنگاران گفت: «همانطور که در گذشته مقامات آمریکایی موظف بودند اجرای تحریمها را متوقف کنند، اکنون هم اجرا متوقف است و شرایط برای کشورهای ثالث تفاوتی ندارد. کاری که کنگره آمریکا کرده است در صورتی که به امضای رئیس‌جمهور آمریکا هم برسد اثر اجرایی ندارد.»
ظریف البته نخواسته یا نتوانسته بود معلوم نیست اما او به خبرنگاران نگفت که اگر اجرای تحریمها متوقف است پس چرا دستاورد برجام برای دولت روحانی «تقریباً هیچ» بوده است؟!
او همچنین این نکته را هم توضیح نداد که اگر مصوبات مجلسین آمریکا و امضای رئیس‌جمهور این کشور اثر اجرایی ندارند پس اساساً چرا در فرایند قانونگذاری ایالات متحده تعریف شده‌اند و ایضاً اگر این مصوبات و امضاها اثری ندارند؛ چه چیز دیگری در آمریکا هست که اعتبار و اثر داشته باشد؟!
غیر از وزیر خارجه دولت، «حمید ابوطالبی»، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور نیز نفر بعدی بود که بلافاصله پس از شیوع خبر تمدید تحریمهای ایران به میان آمد و توضیحی جدید را در مقابل چشم مخاطبان قرار داد. او در یک توییت نوشت: «اگر برجام تعهدی چندجانبه است، نقض آن توسط یکی از اعضا را نمی‌توان یک جانبه با نقض پاسخ گفت؛ هر نقضی، اقدام بر علیه تمامی متعهدین خواهد بود.»
ابوطالبی هم البته گویا فراموش کرد که آمریکا تا شب تمدید تحریمهای ISA و براساس گفته‌های رئیس‌جمهور روحانی، نه «یکی از اعضا» که همان «کدخدای دِه» بود و ممکن نیست کسانی بتوانند او را یک‌شبه تا این حد تنزّل مقام بدهند.
نقش دیگر این تراژدی برعهده «مجید انصاری»، معاون حقوقی رئیس‌جمهور یازدهم بود...
او که در سفر کوبا به سر می‌بُرد، طی اظهاراتی تلاش کرد نقض فاحش برجام توسط آمریکا را صرفاً «بدعهدی»! بنامد و در دیدار با یک مقام کوبایی گفت: «پس از ۱۸ ماه مذاکرات هسته‌ای با گروه ۱+۵ و از فردای اجرای برجام، آمریکا بدعهدی خود را شروع کرد. اخیراً هم تحریمها علیه ایران را تمدید کردند. این مایه شرمساری آنهاست. مقام معظم رهبری از همان اول تاکید داشتند که به آمریکا نمی‌شود اعتماد کرد و ما به آنها اعتماد نداریم.» آقای انصاری البته حکماً فراموش کرده است ابراز خوشبینی‌های مقامات ارشد دولت نسبت به برجام را که از تلویزیون هم پخش شده است.
و ایضاً متن گزارش رسمی کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس نهم نیز گویا در خاطر مجید انصاری منسی شده است که طی آن قید شده بود: «برجام در برخی مواد کلیدی مبتنی بر عدم اعتماد به آمریکا بنا نهاده نشده است. متن برجام اساساً بر این مبنا بنا شده که آمریکا اراده‌ای برای اقدام خصمانه علیه ایران نخواهد داشت یا گویا اقدام به این امور هزینه سیاسی برای دولت آمریکا در پی داشته و او را منع می‌کند در حالی‌که اساساً آمریکا در سوابق تصمیمات یک‌جانبه خود در جهان نشان داده است که براساس منافعش عمل خواهد کرد.»
کسی حق ندارد به برجام روحانی دست بزند!
برخی تحلیلگران کشور پیش از این بارها و بارها گفته بودند که اعضای ستاد برجام و دولت رئیس‌جمهور روحانی هرگز حاضر به اعلام نقض برجام نخواهد بود...
چه اینکه تجربه توافق قبلی دولت روحانی با آمریکا یعنی «توافق موقت ژنو در سال ۹۲» هم با اینکه هیچ دستاوردی نداشت و تحریمها پس از آن از سر گرفته شد نیز مؤید همین تحلیل است.
ظریف پس از تعیّن بی‌دستاوردی و تشدید تحریمها در پسا ژنو هم صرفاً به گفتن این جمله که «خلاف روح هستند نه خلاف متن»! بسنده کرده بود و افکار عمومی هیچ عکس‌العمل و واکنش متناسب و یا حتی نامتناسبی را از ستاد برجام در قبال این قضیه ندیدند که ندیدند.
در ماجرای تمدید اخیر نیز اگرچه آقای وزیر برای خالی نماندن عریضه در صحبت‌های خود در هند، تصریح کرده است که «آمریکا بر خلاف تعهدات خودش عمل می‌کند» اما به نظر می‌رسد که باز هم منظور وزیر خارجه دولت آقای روحانی چیزی غیر از همان «روح لعنتی» نیست!
روحی که سبب بی‌دستاوردی کامل برجام برای مردم ایران شده و حتی با اینکه قرار بود از قِبَل آن «لغو تمام تحریمها» و «ارزانی» به ارمغان بیاید اما نه تنها نیامده بلکه به عاملی برای توجیه نقض مکرر برجام از سوی آمریکا نیز شده است.
جالب آنکه در این میان رئیس‌جمهور روحانی نیز به صحنه می‌آید و طی اظهاراتی در مجلس شورای اسلامی پیرامون تمدید تحریمهای ایران در مجلسین آمریکا می‌گوید: «مصوبه اخیر کنگره آمریکا به اعتقاد ما با برجام مغایرت داشته و ناقض آن است. لذا رئیس‌جمهور آمریکا موظف است با استفاده از اختیارات خود از تأیید و به ویژه اجرای آن جلوگیری کند. صریحا اعلام می‌کنم چنانچه این مصوبه به اجرا گذاشته شود نقض فاحش برجام بوده و پاسخ قاطعانه ما را به دنبال خواهد داشت.»
و این صحبت‌ها هم یعنی اینکه ظریف و عراقچی و دیگران درست می‌گویند و اوباما اگر شوی لغو بخش‌هایی از قانون ISA را اجرا کند؛ عملاً متن حقوقی برجام از نظر ستاد برجام دست نخورده است و می‌توان مثل ۱۰ ماه گذشته و با وجود تمام بی‌دستاوردی‌ها و نقض‌های آشکاری که منجر به بی‌دستاوردی توافق روحانی شده، به «حمام زیر آفتاب تابان برجام» ادامه داد...
پر بیراه نیست اگر بگوییم شاید مشاهده همین رفتارها و بی‌حسّی ستاد برجام در قبال اقدامات آمریکا بود که روزنامه سعودی«الحیاة» چاپ لندن هم در گزارشی با عنوان «پاسخ ضعیف ایران به تمدید تحریمهای آمریکا»، تصریح کرد: تهران از برداشتن گام‌های شدید پرهیز و صرفا به اینکه به آن اقدام [آمریکا] پاسخ می‌دهد، بسنده کرد؛ اقدامی که آن را نقض توافق هسته‌ای برشمرد.
این روزنامه به نقل از منابع مطلع ایرانی که هویتشان را فاش نکرد نوشت که «(دولت روحانی) نمی‌خواهد به کشورهای غربی برای نقض توافق هسته‌ای یا لغو آن بهانه بدهد»! (فارس)
