ناظران و تحلیلگران سیاسی با تاکید بر اینکه هیچ زمانی برای شکایت از ایالات متحده امریکا دیر نیست، معتقدند حتی با وجود خارج شدن آمریکا از پیمان مودت اما تا زمانی که امضای دو کشور وجود دارد باید به آثار و لوازم آن پایبند بود؛ البته همه میدانیم حکم دادگاههای بینالمللی ضمانت اجرایی لازم را ندارد و به نوعی سمبلیک است اما، حداقل میتواند ماهیت واقعی آمریکا و متحدانش را به افکار عمومی نشان دهد.
به تازگی دیوان بینالمللی دادگستری لاهه حکم موقت خود را در پرونده شکایت از آمریکا به دلیل بازگشت تحریمها علیه ایران اعلام کرده و گفته است تحریمها جان شهروندان ایرانی را به خطر انداخته است. دیوان لاهه از دولت آمریکا خواسته تا صدور حکم نهایی، موانع صدور اقلام بشردوستانه به ایران را برطرف کند.
براساس این حکم، دیوان بینالمللی دادگستری، اعلام کرد؛ صلاحیت رسیدگی به شکایت ایران از آمریکا بر مبنای پیمان مودت میان دو کشور را دارد. جمهوری اسلامی ایران به دلیل بازگرداندن تحریمهای آمریکا اوایل تابستان امسال به دیوان بینالمللی دادگستری شکایت کرد و خواستار بررسی اضطراری موضوع شد.
جالب اینجاست که وکلای آمریکا این دادگاه را فاقد صلاحیت برای رسیدگی به شکایت مطرح شده دانسته بودند و بعد از دستور موقت دیوان بینالمللی دادگستری لاهه، از پیمان مودت ۱۹۵۵ خارج شد؛ هر چند این موضوع از زبان وزیر خارجه آمریکا مطرح شده و هنوز به طور رسمی اتفاق نیفتاده است.
در دعاوی گذشته دیوان بینالمللی دادگستری لاهه که ایران در مقام خواهان یا در مقام خوانده یا به عکس ایالات متحده در مقام خواهان و خوانده بود نیز مستندات بر پایه پیمان مودت ۱۹۵۵ تهیه شده بود، در دعوای اخیر که دیوان بینالمللی دادگستری لاهه به نفع ایران دستور موقت داده نیز بر پایه عهدنامه مودت این حکم را صادر کرده است.
ناظران سیاسی بر این باورند؛ اعلام خروج آمریکا از پیمان مودت ۱۹۵۵ در روند رسیدگی به شکایت اخیر ایران در دیوان بینالمللی دادگستری لاهه اشکالی ایجاد نخواهد کرد؛ کمااینکه مستندات دادخواست متعدد است و پیمان مودت یکی از مستندات ایران برای طرح شکایت از آمریکا در دیوان بینالمللی دادگستری لاهه است؛ بنابراین جای نگرانی از خروج آمریکا نیست. دیوان بر پایه اطلاعات اولیه و مستند به پیمان مودت ۱۹۵۵ صلاحیت خود برای رسیدگی به شکایت ایران را اعلام کرد، صلاحیتی که منجر به صدور دستور موقت هم شد.
احراز صلاحیت دیوان لاهه در شکایت ایران از آمریکا، گفت: این تصمیم دیوان و حتی رأی نهایی دیوان به نفع ایران ضمانت اجرای حقوقی لازم را ندارد اما عدم توجه به آن، تاثیری منفی برای آمریکا در افکار عمومی خواهد داشت. البته ناظران سیاسی معتقدند؛ با این وجود نباید امید نابهجا در مورد این شکایت و احراز صلاحیت دیوان لاهه برای بررسی دعوا ایجاد شود زیرا حکم دیوان لاهه به نفع ایران هم نمیتواند موجب لغو تحریمهای آمریکا شود چراکه این حکم ضمانت اجرای لازم را ندارد و سیاستمداران فعلی آمریکا نشان داده اند که مقید به معاهدات بینالمللی نیستند.
البته محکومیت آمریکا توسط دیوان بینالمللی دادگستری و عدم توجه به آن توسط این کشور در میان افکار عمومی جهانی تاثیرگذار و تاکید مجددی است بر بیتوجهی دولتمردان آمریکا به کنوانسیونها و نهادهای بینالمللی خواهد بود.
ایران و آمریکا سالهاست که مودتی ندارند
عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس گفت: استدلال آمریکاییها برای خروج از پیمان مودت این است که سالهاست ایران و آمریکا مودتی ندارند که البته درست است ولی تا وقتی که امضای دو کشور وجود دارد باید به آثار و لوازم آن پایبند بود.
محمدحسین فرهنگی در گفتوگو با خانه ملت، اظهار داشت: دیوان بینالمللی دادگستری لاهه یک مرجع بینالمللی است که خود کشورها از قبل اعلام میکنند دعاوی آنها در آنجا بررسی شود. وی با بیان اینکه ایران به عنوان یک عضو جامعه ملل از آمریکا به دادگاه لاهه شکایت کرده و پیگیری میکند که این موضوع یک اقدام منطقی است، بیان کرد: طبیعتا اگر متوجه شویم که نهادهای بینالمللی به وظایف قانونی خود عمل نمیکنند، این قبیل تصمیمات به ضرر کشور و ملت ما خواهد بود.
وی افزود: این قبیل عهدشکنیها و اقدامات علیه رویههای حقوقی بینالمللی میتواند آسیبهای زیادی را نه تنها برای ایران و کشورهای مشابه به دنبال داشته باشد بلکه میتواند به اعتماد کلی در جهان لطمه بزند.
فرهنگی ادامه داد: به همین دلیل اقدام ایران برای ارجاع شکایت خود به لاهه برای پروندههایی که به جمهوری اسلامی ایران مرتبط نیست و مبنایی ندارد، اقدام مناسبی است. وی با بیان اینکه محاکم آمریکایی حق ندارند که به اموال دولتها و کشورهای مختلف دست درازی کنند، گفت: زمان شکایت ایران از آمریکا مناسب است، اگرچه بهتر بود که جمهوری اسلامی ایران شکایت خود از آمریکا را زودتر به دادگاه لاهه میبرد.
عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس با بیان اینکه هیچ زمانی برای شکایت از آمریکا دیر نیست، اظهار داشت: دیوان بینالمللی دادگستری لاهه نیز اختیار دارد و میتواند رای مناسبی را صادر کند. وی با بیان اینکه خروج آمریکا از پیمان مودت عطف به ما سبق نمیشود و خروج آمریکا به آینده مربوط است، گفت: استدلال آمریکاییها برای خروج از پیمان مودت این است که سالهاست ایران و آمریکا مودتی ندارند که البته درست است ولی تا وقتی که امضای دو کشور وجود دارد باید به آثار و لوازم آن پایبند بود.