طبق گزارش بانک جهانی آلودگی هوا سالانه ۸۰ هزار میلیارد تومان هزینه به اقتصاد ایران تحمیل میکند؛ اما معصومه ابتکار زیان آلودگی هوا را بسیار کمتر میداند و رقم ۳۰ میلیارد را برای آن عنوان میکند.
ابرهای سیاه این روزها باز هم میهمان پایتختنشینان هستند. ابرهای سیاهی که نه تنها تهدیدی برای سلامت انسانها هستند، بلکه اقتصاد ایران را نیز با چالش مواجه کردهاند. البته این روایت تنها منحصر به ایران نیست.
طبق گزارشات بانک جهانی این نوع آلودگی چهارمین عامل عمده مرگ ومیر در سراسر جهان طی سال ۲۰۱۶ به شمار میآید و همه ساله بار مالی سنگینی را به بسیاری از کشورها تحمیل میکند. براساس این گزارش چین سالانه عددی معادل ۱۰ درصد از تولید ناخالص این کشور را صرف هزینه آلودگی هوا میکند. ایــن عدد در ایران نیــز ۳.۲ درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شده اســت. به عبارت دیگر با احتساب ۹۹۷ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۱۳ آلودگی هوا سالانه ۸۰ هزار میلیارد تومان هزینه به اقتصاد ایران تحمیل میکند.
اما معصومه ابتکار زیان آلودگی هوا را بسیار کمتر میداند و رقم ۳۰ میلیارد را برای مسائل زیستمحیطی عنوان میکند. در این میان هستند کارشناسانی که قیمت بیتوجهی به مسائل زیستمحیطی را نابودی ایران میدانند.
محمدحسین کریمیپور، مشاور عالی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه ایران به سرعت به سمت تخلیه شدن پیش میرود، میگوید: آلودگی هوای ناشی از ریزگردها بسیاری از شهرهای کشور را خالی کرده است. در شمال کشور با بحران دریاچه ارومیه مواجه هستیم، در جنوب کاهش شدید و شور شدن آب کارون و دگرگونیهایی که در شمال خلیجفارس رخ داده را میبینیم و در شرق کشور وابستگی شدید آبی را داریم. در مناطق مرکزی هم آلودگی هوا نفس مردم را بریده است. در چنین شرایطی چطور میتوان زیان ناشی از بیتوجهی به مسائل زیستمحیطی را ۳۰ تا حتی ۸۰ میلیارد دلار اعلام کرد.
استراتژی مقابله با بحرانهای زیستمحیطی نداریم
در حالی که سایر مرگهای ناشی از آلودگی بیشتر کودکان و افراد مسن را درگیر میکند، مرگهای ناشی از آلودگی هوا بیشتر برای زنان و مردان در ســن کار اتفاق میافتد. این همان مسئلهای است که اقتصاد از آن ضربه بسیاری میبیند و نیروی کار خود را از دست میدهد. آلودگی در سلامت مردم در همه سنین تاثیر میگذارد. اما زمانی که مردان و زنان در سن کار پیش از موعد میمیرند، مرگشان به درآمد ازدست رفته کار برای کشورشان منتج میشود. درآمد از دست رفته کار در منطقههایی با جمعیت جوانتر، بسیار قابل توجه است. درآمد از دست رفته در جنوب آسیا به بیشتر از ۶۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ میرسد؛ یعنی رقمی معادل یک درصد از کل تولید ناخالص داخلی آنها. ســالانه ۲۲۵ میلیارد دلار از اقتصاد جهان به خاطر آلوگی هوا، از دســت میرود.
اما، در ایران کشورهایی که به لحاظ تعداد روزهای آلوده هوا در خط قرمز قرار دارد و پایتختش در فهرست شهرهای بزرگ آلوده جهان جای گرفته به جز اظهارنظرهای پراکنده، گزارشهای معتبری در رابطه با زیان اقتصادی آلودگی هوا وجود ندارد. این اتفاق در شرایطی رخ میدهد که دولتمردان مسائل زیستمحیطی را اولویت نخست کشور عنوان میکنند. به طوری که به گفته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه بحران آب و مسائل زیستمحیطی دو اولویت نخست برنامه ششم توسعه بوده و دولت توجه ویژهای به آن دارد. اما کریمی پور نظری متفاوت در اینباره دارد. او میگوید: در سطح حکمرانی کلان، ایران فاقد هرگونه استراتژی مشخصی است که به صورت توامان مسائل آب، محیطزیست، کشاورزی، امنیت غذایی، آمایش سرزمین و جمعیت روستایی را مورد توجه قرار داده باشد.
او تعدد بالای قوانین در عین ناکارآمد بودن آنها را مورد اشاره قرار داد و گفت: در اسناد بالادستی در حالی به صورت جداگانه هریک از این عرصه مورد توجه قرار گرفته که این قوانین با یکدیگر هیچ انطباق نداشته و عملا قابلیت اجرایی ندارند.
به گفته کریمیپور، در برنامه چهارم و پنجم با تعیین هدف ۲۵ درصد مهار اضافه برداشت و همچنین در برنامه ششم توسعهای کشور بر کاهش برداشت از منابع زیرزمینی و تعادل بخشی تاکید شده است. این در حالی است در برنامه چهارم نه تنها این هدف محقق نشد بلکه در طول مدت اجرای این برنامه ۶۴ درصد بر میزان برداشت آب از منابع زیرزمینی افزوده شد. با وجود این شکست باز هم همین هدف عینا در برنامه بعدی تکرار شد.
رئیس سابق کمیسیون آب اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه بسیاری از احکام پنجم برنامههای توسعهای قبلی هیچگاه عملی نشده است، ادامه داد: احکام برنامه ششم هم قرار نیست در کشور اجرا شود. شد، شد، نشد هم نشد! تا زمانی که روند حکمرانی در کشور اصلاح نشود، هیچ فردی خود را مجاب به پاسخگویی نداند، هدفگذاریها به صورت موزاییک وار و منفصل از یکدیگر انجام شود، هرج و مرج در اقتصاد موج خواهد زد.
این فعال بخش خصوصی میگوید: هرج و مرجی که امروز شاهد آن هستیم و نتیجهاش این شده که دولت ما با دو میلیون و ۷۰۰ هزار کارمند شاید نسبت به جمعیت فربهترین، پرخرجترین و کمبازدهترین دولتهای بزرگ جهان باشد. نسبت کارمند به جمعیت کشور در ایران ۱۵ برابر ژاپن است. حاکمیتی چنین فربه، وزنش بر دوش اقتصاد سنگینی میکند و نفس ملت و تولید را میبرد. چنین دولتی چگونه میتواند با آلودگی هوا مقابله کند. با توجه به این توضیحات در حال حاضر کشور نیازمند یک حکمرانی چابک است که بتواند به ملت کمک کند و بر انبوه چالشها فائق آید نه اینکه ۱۵ برابر به هزینههای کشور بیفزاید.
آمار متناقض برای هزینه آلودگی هوا
ســازمان همکاری و توسعه بینالمللی در آوریل ســال ۲۰۱۵ نتایج تحقیقاتی را منتشر کرد که نشان میداد در سال ۲۰۱۰ حدود ۶۰۰ هزار مرگ زودرس در اروپا به خاطر آلودگی هوا، ۶.۱ تریلیون دلار هزینه اقتصادی به همراه داشته است. این رقــم، برابر با یکدهم از کل تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۳ است. مســئولان ایرانی نیز آمار و ارقام متفاوتی را از هزینههای آلودگی هوا بیــان میکنند.
رئیس ســازمان محیط زیست گفته است: براساس مطالعات صورت گرفته در سال۸۹ مردم حدود ۹ میلیارد دلار به خاطر مسائل محیطزیستی خسارت دیدند و میزان این خسارت امروز به حدود۳۰ میلیارد دلار در سال رسیده است. اما محمدرضا تابش، رئيس فراکسیون محیطزیست مجلس رقم۸۰ هزار میلیارد تومان را به عنوان هزینه آلودگی هوا در کشور اعلام کرده است.
او میگوید: بانک جهانی هزینه آلودگی هوا در ایران را سالانه۲.۳ درصد تولید ناخالص داخلی اعلام کرده اســت. بنابر مستندات آماری تولید ناخالص داخلی ایران در ســال ۲۰۱۳، به میزان ۹۹۷ میلیارد دلار بوده، لذا با قیمت فعلی سالانه ۸۰ هزار میلیارد تومان هزینه آلودگی هوا است که به کشور تحمیل میشود. او این رقم را به طور ملموس چنین شرح میدهد با این مبلغ میتوان ۲۰ هزار واگن مترو خریداری کرد یا ۹۰۰ بوســتان ۶۰ هکتاری، ۱۴۰ نیروگاه و ۶۰ ورزشــگاه ۵۰ هزار نفری احداث کرد. این مبلغ در واقع سه یا چهار برابر بودجه عمرانی یک سال دولت است. در ایران به جز این آمــار و ارقام پراکنده، هیچ مطالعه دقیقی از ســوی نهادهای مســئول انجام نشده است.(فردا)