ژاپن که پس از جنگ جهانی دوم با انزوای نظامی و سیاسی همراه شده بود توانست با بهره گیری از ظرفیتهای اقتصادی بار دیگر در صحنه جهانی ایفای نقشی فعال داشته باشد ژاپن همچنان تحت اشغال ۴۷ هزار نیروی آمریکایی است طی سالهای اخیر دو رویکرد را پیش برده است که بعدی از آن برگرفته از اقدامات برای تقویت نظامی این کشور است بگونهای که با تغییراتی در قانون اساسی و رویکرد به خریدهای تسلیحاتی از آمریکا به دنبال تحقق این طراحی بوده است. بعد دیگر اقدامات ژاپن در حوزه سیاسی و حضور در مناطق راهبردی جهان است که نمود آن را در آسیای مرکزی و قفقاز، آفریقا و خاورمیانه میتوان مشاهده کرد.
نکته قابل توجه در تحرکات سیاسی و نظامی ژاپن تحرکات اخیر این کشور در حوزه خاورمیانه است که تلاش برای میانجی گیری میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا، اعلام مشارکت در تامین امنیت دریانوردی در خلیج فارس و ایفای نقش در حوزه فلسطین از جمله این رفتاهاست. در همین چارچوب نیز کیسوکی سوزوکی وزیر مشاور دولت ژاپن در امور خارجه با سفر به رامالله در کرانه باختری فلسطین، با «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان دیدار کرد. حال این سوال مطرح است که چرا ژاپن چنین رویکردی را در پیش گرفته و چه اهدافی را دنبال میکند؟ نکته محوری در سیاستهای ژاپن را اهداف اقتصادی تشکیل میدهد. توکید تلاش دارد تا در بازار خاورمیانه سهمی داشته باشد بویژه اینکه ژاپن توان بالایی در حوزه فن آوریهای روز دنیا دارد و میتواند بازاری مناسب در منطقه کسب نماید. تامین منابع انرژی نیز از اهداف دیرین ژاپن است.
کشوری که برای ادامه روند توسعهای نیازمند منابع انرژی پایدار است و خاورمیانه،آسیای مرکزی و آفریقا محور این تحرکات را تشکیل میدهد. ژاپن سعی دارد تا در این حوزه تنوعی از منابع انرژی را ایجاد نماید بویژه اینکه خاورمیانه از ثبات پایدار برخوردار نبوده و هر لحظه احتمال اخلال در تامین نیازهای انرژی ژاپن وجود دارد. نکته دیگر تلاش ژاپن مبنی بر بهره گیری از ساختار بحران زده خاورمیانه برای کسب پرستیژ جهانی است. ژاپن که در رقابتی سخت با چین و کره جنوبی است سعی دارد تا از این مقوله برای ارتقای جایگاه سیاسی در جهان بهره گیرد. ایفای نقش در روند صلح خاورمیانه چنانکه در سال ۲۰۰۸ نیز طرح راه آهن صلح را مطرح کرد که از سرزمینهای اشغالی آغاز و به کشورهای عربی گسترش می یابد از جمله ابعاد این طراحی است که در ماههای اخیر با عنوان تلاش برای میانجی گری میان ایران و آمریکا به دنبال ابعاد جدید این سیاستها است. با تمام این تفاسیر جهانیان اذعان دارند که عدم استقلال سیاسی ژاپن به دلیل حضور ۴۷ هزار نیروی آمریکایی در این کشور مانع از آن میشود که توکیو بتواند نقشی کاملا مستقل را ایفا نماید که نتیجه آن کاهش اعتماد همگانی به طرحهای میانجیگرایانه ژاپن از جمله در حوزه خاورمیانه است.
نویسنده: قاسم غفوری