کردستان که مردمانش برای خاک میهن از جان و مالشان بارها گذشتهاند، هنوز روستاها و مناطقی دارد که ساکنانش در کنار حفظ عزت و غرور ایرانیشان، چشم به راه همیاری هموطنان برای مبارزه با محرومیتها و البته تحقق اهدافشان برای داشتن سرزمینی آباد هستند تا مانع از کوچ ساکنانشان به شهرها شوند. محرومیت زدایی، اشتغال زایی، توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی، تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی و امثالهم از مهمترین دغدغههای است که حاضران در عرصه خدمت رسانی به مردم ایران زمین به دور از نگاه مذهبی، قومی و نژادی را خود مشغول داشته است. متاسفانه عدم توجه به توسعه روستایی و تمرکز زدایی موجب گسترش شهرها و شهرنشینی و به تناسب آن کاهش جمعیت روستاها به عنوان قشر مولد و تاثیرگذار در اقتصادی عمومی کشور بویژه در خودکفایی غذایی کشور بوده است روندی که چالشهای طبیعی همچون خشک سالی و از بین رفتن مراتع و زمینهای کشاورزی به آن دامن زده شد.
پیامدهای این وضعیت موجب شده تا برنامه ریزی جامع و ایجاد ساختاری فراگیر برای مقابله با این شرایط و در نهایت محرومیت زدایی، اشتغال زایی، توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی بویژه در مناطق روستایی امری ضروری و اجتناب ناپذیر گردد. بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) یکی از مراکزی بوده که با تمام توان پا به این عرصه مهم نهاده و تلاش داشته تا محرومیت زدایی، اشتغال زایی، توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی را با بهره گیری از ظرفیتهای محلی، همیاری و مشارکت مردمی و به کارگیری ظرفیتهای نهادها و متولیان امر، محقق سازد. شاید زمانی بود که کمتر کسی باور داشت که این حرکت جهادی بتواند به ثمر برسد اما دیری نپایید که همگان از مردم گرفته تا مسئولان به این مهم رسیدند که با حرکت جهادی و حضور در میدان محرومیت زدایی و توجه ویژه به روستاها و مناطق دور افتاده میتوان کاری بس بزرگ رقم زد که زمینه ساز حیاتی دوباره به روستاها و آبادیهایی باشد که زمانی به خاطر محرومیت و نبود اشتغال از سکنه خالی شده بودند.
با سایر دوستان خبرنگار و کسانی که دغدغهای هر چند کوچک برای آبادانی و احیای روستاها و مناطق محروم کشور دارند همسفر شدیم تا شاهد دستاوردها و تلاشهای صورت گرفته از سوی بنیاد برکت در کردستان باشیم.
گوندک سرزمین ارادهها
گوندک با مردمانی خون گرم و مهربان که شاید اگر محرومیتها و کاستیها نبود هرگز حاضر به ترک خانه و کاشانه و کوچ به شهرها نمیشدند یکی از مقصدهای ما بود. گوندک روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان بیجار در استان کردستان، که براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت این روستا ۶۵ نفر بودهاست که به دلیل خشکسالی بیش از ۹۵ درصد مردم این روستا برای رهایی از بیکاری به شهرها مهاجرت کرده بودند. اما مردمان این سرزمین مانند بسیاری از روستاییهای کشورمان که با روشن شدن نور امیدی برای آبادانی روستایشان دوباره کوله بار بازگشت می بندند، راهی روستای خود شدند. اولین بازگشت زمانی بود که طرح های اشتغالزایی توسط بنیاد برکت اجرا شد و حدود ۷ خانوار به این روستا بازگشتند تا چراغ زندگی را دوباره بر این روستا روشن کنند. با ورود به روستا همکلام شدن با مردمانی که با امید و هزاران آرزو دوباره به خانه و کاشانه خود برگشته بودند برایمان از جذابیت خاصی برخوردار بود.
پای درد و دل اهالی که می نشستی میگفتند در کنار برخی اقدامات مقدماتی که از سوی نهادها و ارگانها برای کمک به روستایشان صورت گرفته، بیشترین سهم برای بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام( ره) و البته جهادگرانی بوده که بدون هیچ چشم داشتی و با هدف آبادانی و بازگرداندن زندگی به این روستا پا به میدان گذاشتهاند.
آنها میگفتند از محرومیتهای گذشتهاشان و اینکه محروم بودن از سرویس بهداشتی و نبود فضای آموزشی، فرهنگی، درمانی چگونه زندگی را به کام مردم گوندک تلخ کرده بود اما حالا با توجهاتی که به روستایشان بویژه از سوی بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام ( ره) صورت گرفته قدم های بسیاری برای اشتغالزایی این روستاییان برداشته شده و محرومیت در حال رخت بر بدستن از روستایشان است.
در ادامه راه برای کسب اطلاع بیشتر از آنچه در این روستا صورت گرفته با کامبیز محمدی، مجری طرح های اشتغالزایی محور اجتماعی بنیاد برکت استان کردستان همکلام شدیم. او درباره این روستا می گوید: گوندک در فاصله ۲۶ کیلومتری شهر بیجار روستای گوندک واقع شده است که در چند سال اخیر بیشترین آمار مهاجرت را داشته است و آن نیز به دلیل مشکلات کسب و کار بوده است. در هیمن حال یکی از اهالی روستا گوندک نیز هم کلام ما شد و درباره آنچه در روستایش صورت گرفته گفت: بیکاری، کمبود درآمد و نبود امکانات اولیه زندگی عامل اصلی مهاجرتمان به شهر بوده است. این روستا ظرفیت خوبی برای دامداری دارد که می تواند در اشتغال زایی بسیار موثر باشد. او از جمله افرادی بود که به کمک تسهیلاتی که توسط بنیاد برکت در اختیارش قرار گرفته توانسته بود چند رأس دام خریداری و امورات خود را بگذراند. او که امروز توانسته بود زندگی دوباره را در روستایش شاهد باشد امیدوار بود که با بازگشت روستاییهای بیشتری به خانههایشان علاوه بر طرح های اشتغالزایی، امکانات دیگر مانند مدرسه نیز در اختیار اهالی روستا قرار گیرد. به گفته این فرد، این روستا فاقد مدرسه و فضای آموزشی بوده و کودکان برای تحصیل مسیر طولانی را باید طی کنند.
خودلان و مردمانی با اراده ساختن
هنوز آنچه در گوندک دیده بودیم و اراده مردمشانش ذهنمان را مشغول کرده بود که وارد خودلان شدیم. این روستا از توابع بخش چنگ الماس شهرستان بیجار است که طعم شرین برخوردار شدن از محرومیت زدایی بنیاد برکت را چشیده و تلاش مردمانش بر ساختن و مقابله با کاستیهای بر زمین مانده استوار است. اقدامات صورت گرفته از سوی بنیاد برکت در محرومیت زدایی و اشتغال زایی نه تنها قدیمیهای روستا بلکه جوانان را نیز به حضور در روستایشان سوق داده بود. رحمان امامی یکی از جوانان این روستا بود که ۲۱ سال سن داشت و تحصیلاتش نیز در رشته مکانیک بود. او می گوید با دریافت ۱۰ میلیون تومان از بنیاد برکت توانسته بود شغل مورد نظر خود را راه اندازی کند و از این طریق نیز امرار معاش کند. او در برنامههایش توسعه کاری و اشتغال زایی برای جوانان هم سن و سال خود را داشت و می گفت که می خواهد جوانان روستایش همچون او با افتخار و با خیالی آسوده در سرزمینشان زندگی را تجربه کنند. یکی دیگر از افراد روستا که از تسهیلات بنیاد برکت استفاده کرده است، خانم قالی بافی است که ۳۰ میلیون تومان از بنیاد برکت تسهیلات گرفت است و با توجه به نقشه هایی که مشتریان ارائه می دهند، قالیبافی می کند.وی با اشاره به گران بودن خرید مواد اولیه و همچنین تجهیزات قالی بافی، گفت: خوشبختانه با حمایتهایی صورت گرفته و پرداخت تسهیلات مناسب ما هم اکنون نه تنها یک شغل پایدار و با درآمد مناسب داریم، بلکه فرصت برای آموزش افراد علاقمند نیز فراهم شده است.
خسرو آباد، نمادی از اراده و پیروزی
خسرو آباد سومین روستایی بود که برای بازدید به آن وارد شدیم. منطقهای که اهالی آن می گفتند تا پیش از فعال شدن بنیاد برکت برای احیای این روستا، هر روز شاهد کوچ اجباری ساکنانش به شهرها بوده اند و اکنون توانستهاند روح زندگی را دوباره در آن زنده کنند. طرحهای پرورش شترمرغ و همچنین طرح گردشگری در روستای خسروآباد از نکاتی بود که توجه ما را به خود جلب کرد. روستایی که زمانی در حال فراموشی و خالی شدن از سکنه بود حالا می رود تا به یکی از محورهای محور پرورش شترمرغ و البته بهره گیری از ظرفیتهای گردشگری اش با تقویت ساختار سنتیاش مبدل شود.
در میان دید و بازدیدهایی که داشتیم یک سوال ذهنمان را به خود مشغول کرده بود و آن اینکه شناسایی و اجرایی شدن پروژههای مناسب هر روستا چگونه صورت می گیرد و نیازسنجی ها چگونه محقق میشود؟ این سوال زمان زیادی طول نکشید و مرتضی نیازی، مدیر طرحهای اجتماعی محور بنیاد برکت با بیان اینکه بنیاد برکت حوزه اشتغال را بررسی و چالشهای موجود را شناسایی کرده است، گفت: با توجه به آمارهای داخلی و خارجی پایین بودن بهره وری نیروی کار یکی از معضلات پیش رو است؛ چالش دیگر مهاجرت به بخشهای شهری برای ایجاد است که در بررسیهای کلانشهری شاهد آن هستیم که معیشت و اشتغال در شهرها ایجاد شده است، اما در روستا این ظرفیت کمتر است. او در ادامه اشارهای به آمار کرد و گفت بر اساس آمارهای سال ۲۰۱۷ بار تکفل در ایران ۳.۴ است که به نسبت آمار جهانی بیشتر است که این آمار نشانگر این است که ظرفیت خالیای وجود دارد که از آن باید استفاده شود.
او از نزدیک با مشکلات روستاها و مناطق محروم آشناست، ضمن بیان اینکه فرصتهای شغلی در ایران بسیار نامتوازن است، گفت: در شهرها فرصت های شغلی افزایش یافته ولی در روستاها به مرور زمان فرصت های شغلی از بین رفته است.وی با بیان اینکه در چند دولت قبل تمام توجه به رشد به سمت اشتغالهای صنعتی رفت در صورتی که از ظرفیت روستا غافل شده اند، ادامه داد: اصلیترین دلایلی که دولتها نتوانسته اند در بحث اشتغال موفق باشند نداشتن الگو و مدل جامع و مشخص، عدم پیش بینی ساز و کار اجرایی و تمرکز به تخصیص منابع به جای توجه به تمام ابعاد موضوع است. به گفته نیازی بنیاد برکت بر اساس آسیب شناسیهای انجام شده، متمرکز شد و مدلهای سحاب، آسمان و آفتاب را طراحی کرد.مدیر طرحهای اجتماعی محور بنیاد برکت ضمن بیان اینکه در امر مالی پیش بینیهای لازم صورت گرفته است، اما همچنان در مضیقه هستیم، گفت: امکانات ستاد اجرایی فرمان حضرت امام و بنیاد برکت محدود است، اما در این محدودیتها از تامین مالی غافل نشدیم. او در تکمیل پاسخ به سوالمان در باب روند کاری بنیاد برکت گفت: مدلهای تسهیلات محور، اجتماع محور و بنگاه محور طراحی شده است که پروژههای استان کردستان بیشتر در حوزه طرحهای اجتماع صورت گرفته است همچنین سعی شده است تمام تقاضاهای اشتغال را پوشش دهیم.
وی با بیان اینکه سال گذشته ۱۰ هزارطرح اشتغال زایی اجرایی شد و امسال ۳۰ هزار طرح در دستور کار قرار گرفته است، تصریح کرد: پارسال۲۰۰ طرح اشتغال زایی مربوط به استان کردستان بود همچنین برنامه ریزی شده است که امسال ۳ هزار طرح اشتغال زایی در این استان پیاده سازی میشود.به گفته نیازی، بنیاد برکت ستاد اجرای فرمان حضرت امام ۱۸۲۶ طرح اشتغالزایی و توسعه ای را در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته استان کردستان اجرایی و عملیاتی کرده است» خواستن توانستن است و با همت و تلاش و عمیقتر کردن افق دیدمان از شهر و شهر نشینی به روستاها میتوان گامهای بزرگی برای محرومیت زدایی، اشتغال زایی، توانمند سازی اقتصادی و اجتماعی برداشت چنانکه بنیاد برکت ستاد اجرای فرمان حضرت امام( ره) توانسته این مهم را محقق و نور امید را در میان روستای عزیزمان زنده کند.
نویسنده: سمیه ملکی