اروپا انگشت خود را بر روی ماشه گذاشت و برای دلخوشان و زودباوران اکنون باید قطعاً ثابت شده باشد که برجام خسارت محض بوده است. بیش از یکسال از خروج آمریکا از برجام و تهدیدات و تحریم های آمریکا علیه ایران میگذرد، اروپا نیز از دو سال پیش تاکنون هیچ یک از تعهدات توافق هسته ای را در قبال ایران انجام نداده است.
در این مدت تنها سیاستی که از سوی اروپایی ها دیده شده و جمله تکراری در بیانیه ها و سخنان مسئولین سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان بوده، هشدار به ایران برای ماندگاری در برجام و اجرای تعهدات است و این که اروپا خواهان زنده ماندن توافق هسته ای است.این حرفهای تکراری بارها از سوی اروپا بر زبان رانده شده است.
تاکنون اروپا پس از آن که ایران گامهای کاهش تعهدات خود را آغاز کرد و به مرحله پنجم رسید، ایران را از کاهش تعهدات منع کرده و خواهان پایبندی جمهوری اسلامی به برجام شده است. چنین رویه ای تا به اینجا رسید که اروپا نیز مکانیسم ماشه را فعال کرد، هر چند گفته میشود این مکانیسم حل اختلاف است. اما این مکانیسم پیش درآمد مکانیسم ماشه است. اما چه اختلافی وجود دارد که اروپایی ها دست به چنین کاری زدند و انگشت خود را روی ماشه گذاشتند؟
برجام با وجود همه ضعف هایی که دارد، یک قرارداد و پیمان میان ایران و ۶ کشور دنیا است که یکی از آنها بیش از یکسال پیش توافق را زیر پا گذاشت و از آن خارج شد. تعهداتی را ایران داشت و تعهداتی را نیز طرف های مقابل که باید بدعهدی نمی کردند. منتقدین و مخالفین مذاکره و توافق با آمریکا بر سر موضوع هسته ای ایران، که از همان ابتدا پیش بینی میکردند که چنین توافقی، دستاوردی برای جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت، پیش بینی راه اندازی مکانیزم ماشه را نیز کرده بودند.
همانگونه که منتقدین برجام پیش بینی کرده بودند که آمریکایی ها از برجام خارج خواهند شد و هیچیک از تعهدات خود را اجرا نخواهند کرد، پیش بینی کردند که پس از آمریکا، اروپا نیز از برجام خارج و مکانیسم ماشه خودکار فعال خواهد گشت.
اما مسئولین دولتی، دست اندرکاران مذاکرات هسته ای، دستگاه دیپلماسی و شخص وزیر خارجه چنین اعتقادی نداشتند. حتی زمانی که منتقدین از احتمال خروج آمریکا از برجام پس از پایان دولت اوباما سخن گفتند، وزیر خارجه با قاطعیت آن را رد کرد و این فرضیه را نپذیرفت، چرا که در میان دستگاه دیپلماسی این اعتقاد وجود داشت که امضای مقامات آمریکا پای پیمان هسته ای با ایران است علاوه بر آن این سند به تأیید سازمان ملل نیز رسیده و تبدیل به یک پیمان بین المللی شده است. انگلیس که این روزها سفیرش در تهران موش دوانی میکند و دایه مهربان تر از مادر شده و برای شهدای سقوط هواپیما عزادار است و برای نشان دادن این سوگ به میان معترضین می رود، برجام را تمام شده دانسته و از طرح جایگزین ترامپ حمایت کرده است! طرح جایگزین ترامپ رئیس جمهور رژیم آمریکا همان شروط دوازده گانه ای است که چندی پیش پیشنهاد داد.
منتقدین چنین روندی را پیش بینی میکردند و به همین خاطر اعتقاد داشتند و بر این اعتقاد اصرار میکردند که با مذاکره با اروپا برای ادامه برجام بدون آمریکا، وقت کشی نکنید و به طرف مقابل زمان هدیه ندهید. روشن است که راه اندازی مکانیزم ماشه با یک مرحله عقب تر یعنی مکانیسم حل اختلاف، آن هم در شرایطی که مسبب اتفاقات اخیر آمریکا و اروپا است، چه هدفی را دنبال می کند. اروپا در شرایطی که به خاطر سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی در موقعیت جنگی و به اشتباه اتفاق افتاد، تصمیم گرفت که مکانیسم ماشه را راه اندازی کند.
فشارهای بین المللی که البته بیشتر از سوی آمریکا، کانادا و اروپا صورت میگیرد، با همراهی برخی عوامل داخلی، از نظر اروپا بهترین زمان برای وارد کردن یک فشار سیاسی دیگر به ایران است.
اما باید پذیرفت و باور داشت که از برجام چیزی باقی نمانده، جز یک ظاهر و کاغذی که هیچ اعتباری ندارد، از ابتدا هم اعتباری نداشت.
و اکنون در این شرایط، اروپا طلبکارانه رفتار می کند و در حالی که در طول ۴ سال از زمان آغاز اجرای برجام تاکنون هیچیک از تعهدات خود را اجرا نکرده، از ایران می خواهد به برجام و تعهدات خود پایبند باشد.
مکانیزم ماشه هم اگر راه اندازی شود، هیچ تفاوتی به حال ایران نخواهد داشت، هم اکنون همه تحریم های اقتصادی علیه ایران برقرار است و تحریمی باقی نمانده که بخواهد اعمال شود.
در این میان ایران تنها ۴ سال از عمر خود را صرف یک توافق پوچ کرد و در این ۴ سال فعالیت های هسته ای خود را کاهش داد در حالی که در این فرصت چهار ساله می توانست به پیشرفت های چشمگیر هسته ای دست یابد و حتی در زمینه اقتصادی نیز با برنامه ریزی بر روی توانمندی های داخلی شرایط اقتصادی را بهبود بخشد، اما فرصت سوزی شد.
نویسنده: محمد صفری
