«دولت آنقدر چاق شده که کمی بعد باید برایش ویلچر بیاورند، برخی از وزرا مدام ناامیدانه سخن میگویند دولت، زیاد چاق و فربه شده، به طوری که نمیتواند راه برود، این دولت باید وزن خود را کم کندف دولت، زیاد چاق و فربه شده، به طوری که نمیتواند راه برود. این دولت باید وزن خود را کم کند. با این وزن، ورزش دو که هیچ، تند راه رفتن را هم نمیتواند انجام دهد. کمی بعد باید عصا و ویلچر برای او بیاوریم، با این وزن، ورزش دو که هیچ، تند راه رفتن را هم نمیتواند انجام دهد. کمی بعد باید عصا و ویلچر برای او بیاوریم.»
اینها جملاتی است که حسن روحانی رئیسجمهوری در تاریخ نهم اردیبهشت امسال در تعریف کابینهای که تنها یک سال از فعالیت خود را با دولت آغاز کرده بود میگذشت، بیان کرد، اما تا به امروز هنوز از این تغییرات برای کنار گذاشتن فربهها ویلچریها خبری نشده است. هر چند که مجلس، مردم، احزاب همسو و منتقدان همه و همه به ضرورت تغییر خصوصا در تیم اقتصادی دولت تاکید دارند اما متاسفانه هیچ اتفاقی رخ نداده و در اظهارنظری عجیب!! روحانی با پس گرفتن تلویحی حرفهایی که نهم اردیبهشت زده بود، از نیاز دولت به مشاوران جدید!! سخن گفت.
روز یکشنبه نیز محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت در نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران درباره این موضوع که آیا رئیسجمهوری میخواهد از طریق مجلس اقدام به ایجاد تغییر در کابینه کند، گفت: چنین چیزی صحت ندارد. او همچنین درباره نقش خود در جدا شدن معاون اول از دولت و کنار رفتن خودش از سازمان برنامه و بودجه نیز تصریح کرد: تمام این شایعات دروغ است.
براساس قانون اساسی، دو قوه مجریه (دولت) و مقننه (مجلس) در انتخاب وزرای کابینه دولت نقش دارند؛ به این صورت که رئیسجمهوری (قوه مجریه) در آغاز کار خود وزرای کابینه را به مجلس (قوه مقننه) معرفی میکند و نمایندگان مجلس نیز با رای خود اعتماد یا عدم اعتماد خود را با وزرای پیشنهادی اعلام میکنند و در نهایت کابینه دولت شکل میگیرد. در روش دیگر نیز نمایندگان مجلس از طریق ارائه طرح استیضاح وزرای کابینه در تغییر اعضای کابینه دولت نقشآفرینی میکنند.
با در نظر گرفتن اظهارات سخنگوی دولت و رد موضوع «تغییر کابینه از طریق مجلس» از سوی او، نگاهها برای تغییرات در کابینه متوجه شخص رئیسجمهوری میشود چراکه براساس اصول ۱۳۳ و ۱۳۶ قانون اساسی هیچ شخص حقیقی و حقوقی نمیتواند در انتخاب وزیران بر رئیسجمهور اعمال نظر کند و او برای تعیین وزرایش کابینه خود از اختیاراتی کامل برخوردار است.
اما در همین راستا روز گذشته محمود واعظی رئیس دفتر رئیسجمهوری با اشاره به این نکته که«تیم اقتصادی تغییرات خواهد داشت» گفته که این تغییرات نیاز به بررسی دارد!
محمود واعظی در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران، در پاسخ به سوالی پیرامون تغییرات در کابینه اظهار داشت: «امروز با شرایط جدیدی مواجه هستیم که بعد از خروج امریکا و برخی تحریمها به وجود آمده و مهمتر از آن جنگ روانی است که از نظر اطلاعات غلط به ملت ایران تحمیل میشود. پس از خروج آمریکا از برجام ما با شرایط جدیدی مانند اعمال تحریمها مواجه هستیم، از سویی دیگر شاهد جنگ روانی، اطلاعات غلطی و فشارهایی هستیم که آنان به ما تحمیل میکنند، از اینرو اعضای کابینه باید با توجه به شرایط جدید، امور را تنظیم کنند. رئیسجمهور برخی از اعضای کابینه را که در شرایط عادی انتخاب کردند و بر همین اساس الان در شرایط ویژه هستیم که دکتر روحانی بررسی میکنند تا برخی از تغییرات انجام شود. تغییراتی در تیم اقتصادی نیز خواهیم داشت.»
اما لازم به ذکر است که از آغاز فعالیت کابینه دوازدهم و با تغییراتی که نسبت به کابینه دولت اول روحانی انجام شد، شایعات متعددی درباره وجود اختلاف نظر در افراد برجسته کابینه مطرح شد؛ این شایعات عمدتا متوجه دو طیف صاحب نفوذ در دولت یعنی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیسجمهوری و محمود واعظی رئیس دفتر رئیسجمهوری و یاران آنها بود. در این جناح بندی واعظی و نوبخت در مقابل جهانگیریِ و برخی از اعضای تیم اقتصادی قرار گرفتند.
نکته مهم توجه به این موضوع است که با همه اختلافاتی که در دولت وجود دارد و نیازی که شخص رئیسجمهوری درباره تغییر در کابینه و با استفاده از واژه «ویلچری» برای اعضای هیات دولت استفاده کرده است اما هنوز هم اطرافیان رئیسجمهوری سعی دارند که اینطور نشان دهند که تصمیم درباره تغییرات نیاز به زمان دارد!! در حالی که روحانی از زمان گرفتن رای اعتماد مجدد تا انتخاب کابینه فعلی کمتر از زمان اعلام ویلچری بودن برخی اعضا تا کنون زمان صرف کرده بود، ضمن اینکه نکتهای که آقای واعظی درباره شرایط حساس کنونی اشاره دارند دقیقا ضرورت انجام تغییرات فوری را تشدید میکند نه کُند! اگر براساس صحبتهای رئیس دفتر رئیسجمهوری بپذیریم که بعد از خروج ترامپ از برجام شرایط ویژه است!!(که رهبری گفتند نیست) باید قبول کنیم که در شرایط ویژه نیاز به تغییر و انتخاب افراد موفقتر بیشتر ضروری است و اگر براساس صحبتهای رهبری بگوییم برجام بخش کوچکی از مسایل روزمره است هم جای مماشاتی برای تغییر تیمی که شکستشان علنی شده است نمیماند! مگر گرو کشیهای حزبی که قطعا در پس این تغییرات فعال شده است تا نظر خود را به رئیس دولت تحمیل و یا برای ماندن گزینه خود در ترکیب تیم اصرار ورزد.
با ایجاد تلاطمهایی در اقتصاد طی ماههای اخیر و بروز تنشهایی در بازارهای مختلف کشور بهویژه بازار ارز و طلا به دلیل اعلام خروج آمریکا از برجام، این اختلاف نظرها ابعاد جدی تری به خود گرفت تا جایی که این اختلافات از درون دولت و جلسات داخلی، به رسانهها و فضای مجازی کشیده شد و در یکی از این موارد درحالی که جهانگیری آیین نامه اجرایی تبصره ۱۴ قانون بودجه (مربوط به هدفمندی یارانهها) سال ۹۷ که درباره حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی صراحت دارد و در هیات دولت تصویب شده بود را ابلاغ کرده بود، نوبخت به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت در حساب کاربری خود در توئیتر حذف یارانه سه دهک را تکذیب کرد.
در نهایت اینکه با توجه به اختلافات هرچند سطحی در دولت از یکسو و بر زمین ماندن مطالبات مردم از سویی دیگر و در عین حال باقی ماندن تنها کمتر از سه سال از عمر دولت به نظر میرسد برای اینکه چه کسی باید جهت پایان دادن به اختلافات درون دولت و کاهش انتقادات رسانهها از عملکرد قوه مجریه دست به کار شود، گزینهای جز شخص رئیس دولت باقی نمیماند؛ حال باید منتظر ماند و دید آیا حسن روحانی برای گریز از تداوم اختلافات در کابینه به اصلاح آن فارغ از مسائل جناح دست میزند یا با عنایت به حجم نارضایتیها و انتقادات از عملکرد تیم اقتصادی، چاره تازهای برای حل مشکلات کابینه پیدا میکند. اما آنچه ضروری به نظر میرسد نیاز مبرمی است که دولت به تغییرات تفکری و تغییرات ظاهری دارد، البته باید به این نکته توجه داشت که تغییرات ظاهری بدون تغییر تفکرات اقتصادی که در پنج سال گذشته نتوانسته نتیجه مثبتی حاصل کند فایدهای برای افکار عمومی و جامعه نخواهد داشت بر این اساس نیاز ضروری است که در کنار تغییرات کابینه که شاید در صدر آن تغییر تیم اقتصادی و یاست بانک مرکزی که سه بار وزیر را تا آستانه استیضاح پیش برد ضروری به نظر رسیده و در کنار اینها باید تفکرات اقتصادی و مدیریتی نیز در دولت تغییر کند.
در نهایت میتوان اینطور نتیجه گرفت که دولت بدون توجه به خواست مردم و نیاز جامعه و با درنظر نگرفتن صلاحدید جناحی باید در راستای منافع ملی کاری کند که در سه سال باقی مانده از عمرش بتواند اندک آبرویی برای خود دست و پا کند.
به نظر میرسد که دولت باید براساس نیازی که خودش حس کرده و با توجه به اختلافات علنی شده کابینه زودتر از زمانی که مردم و نمایندگان و مسئولان بیش از این صدای گلایههایشان بلند شود دست به کار شده و دست تغییرات درست را به کابینه برده و در کنار آن تفکرات مدیریتی خود را به داخل منعطف کند.
لازم است که برعکس کابینهای که مدام از میزان موفقیت مذاکرات در موفقیت خود سخن میگفت جای خود را به کابینهای که براساس توان بالقوه داخل و تلاش برای بالفعل کردن این توانها اعتقاد راسخ و عملی دارد بر سر کار آید و تلاش کند که از ظرفیتهای موجود در کشور پلی برای حل مشکلات معیشتی و کاهش آسیبهای اجتماعی بسازد پلی که میتواند باعث شود که دولت روحانی را مردم به عنوان ناجی خود قلمداد کنند.
برای عدهای که سه ساله باقی مانده از عمر دولت تدبیر و امید را ناکافی میبینند و دوست دارند دوره دولت دوباره تمدید شود نیز باید گفت که یادتان باشد امیرکبیر که به گفته بسیاری از نزدیکان دولت الگوی استاد روحانی بوده است در مدت سه سال بدون امکانات تبلیغی و فضای مجازی توانست چنان کاری برای رونق و شکوفای عمل و اقتصاد انجام دهد که نامش در تاریخ کشور ماندگار شود. باید نوشت شما هم سه سال وقت دارید درست اندازه امیرکبیر شدن و اگر مرد میدان هستید باید ثابت کنید که میتوانید و به جای گلایههای بینتیجه کار کنید تا در اذهان آیندگان به خوبی از شما یاد کنند و از دولت قدردان باشند که نقطه عطفی در تاریخ جمهوری اسلامی به وجود آورده است به جای اینکه این دولت را با نامهای دیگری خوانده و مایه عبرت ببینند.
اگر دولت عزم خود را جزم کند با توجه به امکانات بهتر جایگاه قویتری که نسبت به امیرکبیر دارد قطعا میتواند در سه سال آتی تحولات مورد انتظار مردم را رقم زند، اما اگر از فرصت باقیمانده نتواند استفاده بهینه داشته باشد باید درس ناکامیهایش را برای مردم به عنوان آیینه عبرت تدریس کنند، تا دولتهای بعدی اشتباهات این دولت را تکرار نکنند.
نویسنده: مائده شیرپور