دولت مجوز میدهد، دولت توقیف میکند، این وضعیت فیلمهایی است که از ابتدای سال تاکنون اکرانشان با مشکل روبرو شده است. وضعیت سردرگمی که معلوم نیست نقش سازمان سینمایی در آن به عنوان متولی اعطای پروانه ساخت و نمایش است یا مسئول توقیف فیلمها. گفته میشود این حالت بغرنج محصول سیاستهای یک بام و دو هوای سازمان سینمایی در قبال آثار سینمایی است.
طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی یکی از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنظیم سیاستهای سینمایی کشور است. این وظیفهای که اجرای آن بر عهده معاونت سینمایی وزارت ارشاد بود و سپس با ارتقای جایگاه معاونت به سازمان و ایجاد «سازمان سینمایی و سمعی و بصری»، کلیه مسئولیتهای سینمایی به این سازمان محول شد.
به نظر میرسید ارتقای جایگاه معاونت به سازمان که دارای استقلال بیشتر و قدرت عملکردی بالاتر است باعث خواهد شد تا شرایط سینمای ایران هر روز بهتر از قبل شود.
سینمای ملی با سازمان سینمایی!
روز هجدهم بهمن ماه سال ۹۰ و طی مراسمی رسمی سازمان سینمایی فعالیت خود را آغاز کرد. در این مراسم جهانگیر الماسی که عضو وقت شورای عالی سینما بود طی سخنانی گفت: تاسیس سازمان سینمایی کشور به مثابه ملی شدن سینما است. با هوشیاری شمقدری معاونت سینمایی که خود فیلمساز است و اهتمام وزیر ارشاد این مهم امروز اتفاق افتاد. ما باید فراتر از تشکیلات آینده را ببینیم.
جواد شمقدری اولین رئیس سازمان سینمایی نیز در این مراسم به موضوع اساسی یعنی صدور پروانه ساخت و پروانه نمایش اشاره کرد، مضوضوعی که تا امروز محل چالش و البته پاشنه آشیل سازمان سینمایی شده است. شمقدری در آن روز خطاب به حضار مراسم آغاز به کار سازمان سینمایی گفت: همان طور که میدانید پروانه ساخت و نمایش پیش از این در اداره کل نظارت و ارزشیابی کل ارشاد صادر میشد ما دیگر با تاسیس سازمان سینمایی نظارتی در این بخش نداریم و ساز و کار آن با بخش خصوصی به طور مستمر ادامه پیدا میکند. در حال حاضر این سیستم نمیگذاشت به بخش خصوصی اعتماد کنیم اما به سمتی حرکت میکنیم که اعتماد و تعادل بهتر شود. یکی دیگر از فعالیتهای سازمان مشارکت فعال صنوف است. بخشی از ماموریتها که در سیستمهای بیخودی هستند در حوزه صنوف تعریف میشوند.
واگذاری پروانههای ساخت و نمایش به بخش خصوصی
البته شمقدری هیچ وقت وعده واگذاری صدور پروانه ساخت و پروانه نمایش به بخش خصوصی را عملی نکرد و جانشین وی یعنی حجت الله ایوبی نیز درصدد انجام چنین کاری برنیامد. کسی نمیداند واگذاری این امور به بخش خصوصی چه نتایجی را در پی داشت اما مسلم است که سازمان سینمایی تمایلی به از دست دادن بازوی نظارتی خود نداشته باشد. اما تا چه این سازمان توانسته است از امکانات قانونی خود استفاده کند؟! به اکرانهای نوروزی امسال نگاهی داشته باشیم. زمانی که فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» ساخته مانی حقیقی اکران شد. فیلمی که با مجوز شورای پروانه ساخت، تولید شده و با پروانه شورای نمایش اکران شده بود، اما محتوای آن نقدهای زیادی را در پی داشت. به طوری که بسیج دانشجویی در نامهای سرگشاده اعتراض خود به اکران این فیلم و فیلم «من سالوادور نیستم» اعلام کرد. دانشجویان بسیجی ابتکار به خرج داده و یک پیاله آلبالوی فاسد نیز به انضمام نامه برای ایوبی فرستادند که نشانهای از نقد جدی آنها به فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» بود.
وزیر ۵۰ کیلو آلبالو را توقیف کرد
حدود یک ماه بعد از این نامه اعتراضی، وزیر ارشاد به قم سفر کرد و در دیدار با آیت الله مکارم شیرازی، نسبت به فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» موضع گرفت و گفت: فیلم ۵۰ کیلو البالو به هیچ عنوان مناسب نبود و اگر از چگونگی این فیلم اطلاع داشتم اجازه ساخت و اکران به آن نمیدادم.
این اولین بار بود که وزیر نسبت به عملکرد مجموعه سازمان سینمایی موضع انتقادی صریحی اتخاذ میکرد. این موضع یعنی زیر سوال بردن فعالیت شورهای صدور پروانه ساخت و صدور پروانه نمایش. جنتی چند روز بعد تلاش کرد صحبتهای خود را تعدیل کند. وی در حاشیه یک برنامه سینمایی گفت: شورای صدور پروانه ساخت از افراد حرفهای تشکیل شده است که به فیلمنامه و فیلم توجه و دقت زیادی دارند، بعد از آن شورای صدور پروانه نمایش را داریم که از افراد فرهیختهای تشکیل شده است و بدرستی کار نظارت بر آثار سینمایی را بر عهده دارند.
وی افزود: باید بگویم فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» از دست شورای صدور پروانه نمایش در رفته و به اشتباه مجوز اکران دریافت کرده است. در طول یک سال نزدیک به ۲۰۰ فیلم ساخته میشود که من همه آنها را نمیبینم اما بعد از اکران و اعتراضهایی که در مطبوعات درباره فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» دیدم، تصمیم گرفتم فیلم را ببینم و بعد از دیدن فیلم متوجه شدم اعتراضها درست است.
با دستور وزیر، سازمان سینمایی اکران فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» را متوقف کرد. وزارت ارشاد فیلمی را توقیف کرد که خودش مجوز ساخت و اکرانش را صادر کرده بود. ولی این پایان کار نبود.
ارادتمند از فیلتر عبور نکرد
فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» ساخته عبدالرضا کاهانی در موردی عجیب بعد از اینکه مجوز ساختش را شورای صدور پروانه ساخت سازمان سینمایی صادر کرد، توسط شورای صدور پروانه اکران غیر قابل نمایش اعلام شد. شورای صدور پروانه نمایش، فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» را کاملا غیرقابل اصلاح و غیرقابل نمایش اعلام کرده و امکان نمایش آن را در حد صفر دانسته است.
این مخالفت گمانه زنیها را درباره دستور وزیر ارشاد برای سختگیری بیشتر بر روی فیلمها برای جلوگیری از اتفاقی مشابه اکران «۵۰ کیلو آلبالو» را افزایش داد. از طرف دیگر این موضوع نقص ساختاری سازمان سینمایی را جلوه گر کرد که یک سازمان واحد درباره یک موضوع مشخص نمیتواند موضعی یکسان داشته باشد و فیلمهای مسئله دار و نا مناسب به راحتی در این ساختار معیوب اجازه اکران پیدا میکنند. چطور میشود «فیلمی که درباره سه دختر خیابانی است که در خانوادهای زندگی میکنند که پدر خانواده مظهر بیغیرتی است و در خانه پارتی تدارک میبیند و دخترانش را مجاب میکند که زودتر به خانه برای حضور در جشن باز گردند مادر خانواده هم سهمی در این ماجرا دارد. دزدی، فحاشی، لوندی، شوخیهای رکیک جنسی و اعمال منافی عفت عمومی در فیلم به وفور دیده میشود.» توسط شورای صدور پروانه ساخت مورد تائید قرار بگیرد؟«فیلمی که مدت زیادی است در وزارت ارشاد برای بازبینی شورای پروانه نمایش ارایه شده است اما هیچ تصمیمی برای فیلم گرفته نشده و احتمالا اعضای شورای پروانه نمایش با دیدن فیلم شوکه شدهاند»
کجای کار میلنگد؟!
سازمان سینمایی تا از سوی وزیر ارشاد تحت فشار قرار نگرفت جلوی اکران فیلم «۵۰ کیلو آلبالو» را نگرفت و تا زمانی که فشار وزیر برای توجه بیشتر به فیلمها نبود، خبری هم از توقیف فیلم «ارادتمند...» نبود. به نظر میرسد سازمان سینمایی بیشتر از اینکه متعهد به وظایف قانونیاش باشد، درگیر پرداختن به مسائل حاشیهای شده و به راحتی گافهایی مانند فیلمهای مانی حقیقی و عبدالرضاکاهانی از زیر دست آنها عبور میکند. البته فیلم «پارادایس» ساخته علی عطشانی نیز از نظر اخلاقی وضعیت بهتری نسبت به دو فیلم قبلی ندارد و فیلمی که گفته میشود به همراه «ارادتمند..» مستقیما با دستور حجتالله ایوبی ساخته شده است. اعمال نظر و دخالت رئیس سازمان سینمایی در این دو فیلم که هر دو حاشیه دار و متوقف شده اند، نشان میدهد اولا چارچوبهای قانونی سازمان چندان از سوی رئیس محترم شمرده نمیشود و ثانیا بعد از حدود ۳ سال هنوز رئیس سازمان سینمایی نتوانسته است بر مسئولیتهای قانونی خود احاطه پیدا کند و در نهایت اینکه ساختار سازمان سینمایی نیازمند بازنگری جدی است تا دیگر مواردی مانند فیلمهای توقیفی امسال از باگهای این سازمان خارج نشود.