با توجه به بررسی‌های صورت گرفته آب و هوایی امسال اکثر کشورها به دلیلی وقوع پدیده‌ای به نام ال‌نینو شرایط جدیدی از آب و هوا را در فصل‌های سرد تجربه می‌کنند، ایران نیز از این قاعده استثناء نیست و قرار است امسال فصل‌های سرد و پر‌بارانی را داشته باشیم. اما برای مدیریت بحران‌های احتمالی طرح‌هایی داده شده است که برخی از آنها را در این گزارش بررسی می‌کنیم.
روز گذشته در همین راستا طرح جامع کاهش خطرپذیری سیلاب تهران برای ارائه به شورای شهر و اجرا پس از طی مراحل تصویب با هدف تاب‌آوری پایتخت در هنگام بارش‌های شدید تهیه شد، بر‌اساس این طرح سامانه هشدار سیل در رود دره‌های شهر به اجرا در می‌آید.
در این صورت و بر‌اساس جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران با حضور رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، رئیس شورای اسلامی شهر تهران ، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و روسای کارگروه‌های ۱۴ گانه شورا با هدف بررسی وضعیت مخاطرات پایتخت در زمینه وقوع سیل، سهم و نقش سازمان‌های مختلف، میزان آمادگی و برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت این سازمان‌ها در مرکز فرماندهی مدیریت بحران شهر تهران برگزار شد.
در این جلسه موضوعاتی همچون تغییرات جوی، وقوع سیلاب‌های اخیر، خطرات احتمالی ال‌نینو و میزان تاثیرگذاری آن بر اقلیم کشور و میزان مقاومت در برابر خطرات احتمالی ناشی از وقوع سیلاب مورد بررسی قرار گرفت و گزارش‌هایی از سوی سازمان هواشناسی، کارگروه سیل و شریان‌های حیاتی ارائه شد.
اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به هشدارهای اعلام شده در زمینه وقوع ال‌نینو و نامه این سازمان به سازمان‌های متولی برای آمادگی گفت:
بعضی از کارشناسان معتقدند پدیده ال‌نینو در آسیای شرقی اتفاق می‌افتد و ایران را هم تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و وزارت نیرو خود را برای زمستان سخت محتمل آماده کرد.
وی افزود: در این نامه بر لایروبی رودخانه‌های منتهی به شهرها و روستاها ، پاکسازی دهانه پل‌ها و دیگر اقدامات پیشگیرانه تاکید شده بود.
وی با اشاره به اهمیت آمادگی سازمان‌های مختلف برای مقابله با شرایط بحرانی به ارائه توضیحاتی در‌خصوص سیل اخیر در ایلام و لرستان پرداخت و ضمن تاکید بر اهمیت این بارش‌ها در کاهش آثار ناشی از خشکسالی گفت: در عرض ۷۲ ساعت در ایلام ۳۳۵ میلی‌متر بارندگی داشته‌ایم. بخشی از این باران یعنی ۱۸۸ میلی‌متر در عرض ۸ ساعت اتفاق افتاد. این حجم بارندگی، در کنار وجود ۳۷ کیلومتر کانال سرپوشیده برای خروج آب به همراه ذخیره بسیار زیاد مصالح ساختمانی شن و ماسه برای احداث پل عظیم کمربندی بر شدت حادثه تاثیر گذاشت. وی یادآور شد: ورود آب از حوزه آبریز جنگل ارغوان به سمت این محل و بردن شن و ماسه موجود به داخل کانال ها، موجب مسدود شدن مسیر و بالا آمدن آب شد که در نتیجه خسارت به وجود آمد.
وی در ادامه بر ضرورت توجه به برنامه‌هایی برای کاهش آسیب‌های ناشی از وقوع سیلاب، بررسی برنامه‌های گذشته و رفع نقاط ضعف، پرهیز از ساخت و ساز غیر‌قانونی در حرایم رودخانه‌ها و توجه به اصول ایمنی در ساخت پل‌ها تاکید کرد.
معاون وزیر کشور در‌خصوص مخاطرات ناشی از وقوع سیلاب در تهران گفت: با وجود تلاش‌های صورت گرفته هر بارش شدیدی به علت تراکم بالای جمعیت شهری به حادثه تبدیل می‌شود. وی در ادامه با اشاره به وضعیت آبخیزداری کشور گفت: برای جلوگیری از سیل باید حدود ۷۰۰ یا ۸۰۰ میلیون کیلومتر مربع در کشور آبخیزداری اجرا شود.
احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این جلسه با ارائه گزارشی از فعالیت شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران گفت:۱۶ کارگروه این شورا باید همیشه فعال باشند و طرح و برنامه را ارائه کنند.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی و هشدارهای اخیر سیلاب گفت: با وجود اینکه سازمان هواشناسی اعلام کرده بود احتمال وقوع سیل در تهران متصور نیست ، شورای هماهنگی مدیریت بحران تهران با هدف بررسی سیل و احتمال وقوع آن برگزار شد.
در ادامه رنجبر رئیس پژوهشکده هواشناسی با ارائه گزارشی از وضعیت ال‌نینو و نقاط تحت تاثیر آن در جهان، ضمن رد احتمال تاثیر قابل توجه این پدیده در کشور گفت: در ۳۵ سال گذشته ۱۴ رخداد ال‌نینو رخ داده است اما تاثیر چندانی بر آب و هوای ایران نداشته است.
وی افزود: طولانی ترین دوره خشکسالی نیز مربوط به یک دوره ۴ ساله از ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲ بود که پیامد آن پدیده گرد و غبار ، آلودگی هوا و خشکسالی‌های گسترده منابع آب بود.
وی در ادامه به بررسی پیش‌بینی‌های صورت گرفته از سوی مرکز ملی مقابله با خشکسالی پرداخت و گزارشی از وضعیت احتمال آب و هوا در فصول پاییز و زمستان ارائه داد.
وی همچنین تاکید کرد که پیش‌بینی سیل برای طولانی‌مدت مبنای علمی ندارد، با این حال نیازمند راه‌اندازی سامانه هشدار سریع سیل هستیم.
در ادامه نیز دبیر کار گروه سیل به ارائه گزارش درباره وضعیت بارش‌های اخیر پرداخت و گفت: طی مدت اخیر ۳۳ میلی متر بارندگی در تهران داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴ درصد افزایش نشان می‌دهد.
بررسی رئوس اقدامات کارگروه و مهمترین اقدامات شرکت آب منطقه‌ای تهران در‌خصوص رودخانه‌ها و مسیل‌ها، و ارائه توضیحاتی در‌خصوص اقدامات وزارت نیرو در سال ۹۴ بخشی دیگری از موضوعاتی بود که مورد بررسی قرار گرفت و تاکید شد که مسیل‌های موجود شهر تهران پاسخگوی سیلاب نیست و مشکلات آن باید برطرف شود.
همچنین پرورش رئیس سازمان آب منطقه‌ای تهران ضمن اعلام آمادگی برای راه‌اندازی سامانه هشدار سریع سیلاب بر اهمیت اطلاع‌رسانی به موقع برای پیشگیری از حوادث تاکید کرد.
فاطمه صالح معاون پیشگیری و مدیریت بحران سازمان نیز گزارشی از عوامل آسیب‌پذیری شهر تهران در برابر سیل ارائه داد و به تشریح اقدامات سازمان در خصوص تدوین طرح جامع کاهش خطرپذیری سیلاب پرداخت و یادآور شد که در این طرح هم اندیشی با ۱۳ سازمان فعال در این حوزه انجام شده است.
وی به تشریح راهکارهای پیشگیری از سیلاب پرداخت و گفت: عملیاتی شدن سامانه هشدار سریع سیلاب، تدوین سناریوهایی با در نظر گرفتن بدترین شرایط، برگزاری مانور دور میزی با حضور تمامی اعضای شورا، فعال‌سازی کمیته‌های تخصصی کارگروه ها، مشخص نمودن نقاط بحران زا و تدوین سناریوهای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت در این طرح پیش‌بینی شده است.
پایگاه‌های مدیریت بحران در محلات
اما در یکی از طرح‌ها عنوان شده که اهالی محلات که در وهله اول آسیب‌ها را می‌فهمند به کمک مدیریت بحران شهر آمده و موجب کاهش تلفات یا خسارات در محله‌ها شوند.
در این زمینه هم رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از راه‌اندازی پایگاه‌های مدیریت بحران محلات در تهران خبر داد.
احمد صادقی با اشاره به راه‌اندازی این پایگاه‌ها به جای خانه‌های دوام و ایمنی در محلات شهر تهران، افزود: با تشکیل شورایی متشکل از نمایندگان مدیریت بحران، آتش‌نشانی، هلال‌احمر، اورژانس و دیگر فعالان جامعه محور درباره راه‌اندازی این پایگاه‌ها با مدیریت ستاد مدیریت بحران تصمیم‌گیری می‌شود.
وی افزود: با راه‌اندازی این پایگاه‌ها می‌توان بسیاری از موضوعات اجتماعی همچون طرح مشکلات را در محلات تهران پیش برد.
صادقی از مقاومت و ایمنی و روی آوردن به موضوع تاب‌آوری به عنوان بخشی از مهمترین مولفه‌های لازم در چشم‌انداز آینده شهر نام برد و یادآور شد: تاب آوری، توانایی یک سیستم یا جامعه محلی در معرض مخاطره برای مقاومت و کنار آمدن با آن و کاهش آثار مخاطره است.
وی افزود: بر‌اساس سند کنفرانس جهانی سندای جامعه محلی باید بتواند در صورت رخ دادن هر اتفاق سریع به حالت اول خود بازگردد.
جانشین شهردار در ستاد مدیریت بحران از اقدامات شهرداری در راه‌اندازی ساختارهایی چون سرای محله به عنوان بخشی از اقدامات پایه‌ای در موضوع جوامع محلی نام برد و گفت: در موضوع توسعه جوامع محلی به این نتیجه رسیده‌ایم که خانواده به عنوان مهمترین رکن مد ظر است و یکی از راه‌های موثر برای ارتباط با خانواده نیز از طریق مدرسه و دانش‌آموزان است. وی از تمرکز بر اجرای طرح مدرسه آماده به عنوان یکی از اقدامات زیربنایی برای توجه به تاب‌آوری شهری و ایمنی نام برد.
گفتنی است یکی از اولین کسانی که در صورت وقوع بحران مانند سیل و زلزله می‌توانند در کمک به حل بحران و آسیب‌دیدگی افراد پویا باشند افراد محلی هستند که در صورت آموزش درست می‌توانند به کاهش خسارات و تلفات احتمالی کمک کنند. حال باید دید این طرح چقدر آموزش‌محور و منطقی پیش می‌رود.
در این بین در آموزه‌های دینی ما هم آمده وقتی افراد به یکدیگر رحم کرده و در بحران‌ها به کمک هم بشتابند خداوند هم به کل آنها رحم می‌کند.
این طرح با توجه به تقویت روحیه همدلی مردمی و همچنین توجهی که به آموزه‌های دینی دارد می‌تواند در صورت اجرای صحیح بیشترین فایده را داشته و خسارات مالی و تلفات جانی را به حداقل برساند. البته باز هم تاکید می‌کنیم اگر طرح به صورت جدی و با مدیریتی قوی و آموزش‌محور دنبال شده و انگیزه‌ای برای افرادی که در طرح ثبت‌نام خواهند کرد به وجود آورده شود. حال باید دید شهرداری چه میزان در این زمینه موفق خواهد بود.
سوشیانت آسمانی
