نباید باور کرد که آمریکا توافق هستهای با ایران را یک فاجعه و شرم آور میداند، آمریکا هماکنون هم از مزایای برجام بهرهمند است اما ایران نه.
مذاکرات هستهای ایران و آمریکا در دوران ریاست جمهوری اوباما برجام را به دست داد که براساس آن قرار بر لغو تحریمهای اقتصادی در قبال امتیازهایی که ایران در زمینه فعالیتهای هستهای صلحآمیز خود میدهد، به امضا رسید.
در واقع جمهوری اسلامی ایران امتیازهای زیادی را داد تا تحریمهای اقتصادی برچیده شود، در حالی که فعالیتهای هستهای ایران در چارچوب قوانین آژانس بینالمللی انرژی اتمی بود و هیچ انحرافی هم در فعالیتهای هستهای ایران وجود نداشت.
جمهوری اسلامی ایران یک حقی را به عنوان حق فعالیتهای صلحآمیز هستهای براساس برجام واگذار کرد تا یک حق دیگر را بگیرد که سالهاست این حق از جمهوری اسلامی ایران دریغ شده است.
تحریمهای اقصادی زیادی از سوی آمریکا و غرب علیه ایران به خاطر فعالیتهای صلحآمیز هستهای وضع شد تا شاید ایران را وادار به تعطیلی مراکز هستهای خود کند.
اما اکنون که توافق هستهای به دست آمده است و طرفین براساس آن باید تعهدات خود را اجرا کنند، آمریکا برجام را یک قرارداد یکطرفه و شرمآور برای ایالات متحده میداند!
چنین لفاظی هایی از سوی آمریکا در حالی صورت میگیرد که تأسیسات هستهای جمهوری اسلامی ایران فعالیت بسیار کمی دارد و همه این فعالیتهای اندک نیز زیر نظر دقیق بازرسان آژانس و دوربینهای آن قرار گرفته است. هنگامی که آمانو میگوید ایران تحت شدیدترین بازرسیها و نظارتها قرار دارد که تاکنون برای کسی اعمال نشده است و مو به مو توافق هستهای از سوی ایران اجرا میشود و بر این اساس جمهوری اسلامی به تعهدات خود پایبند است، تصوری که از سایتهای هستهای ایران میرود همچون یک کارخانه متروکه است!
اما برخی در داخل همچنان اصرار بر دستاوردهای برجام دارند، از جمله این دستاوردها برچیده شدن سایه جنگ از سر جمهوری اسلامی ایران است!
ایران سالهاست که با تهدیدات نظامی و اقتصادی آمریکا و کشورهای همپیمان او روبهرو است و موضوع تازهای نیست، اما چرا اکنون که شرایط جمهوری اسلامی ایران بسیار مطلوبتر از سالهای گذشته است، تحریمها و فشارهای اقتصادی تأثیر خود را میگذارد و انبارها و صندوق ارزی خالی میشود؟!
جمهوری اسلامی ایران ۳۸ سال است که تحت شدیدترین تحریمهای اقتصادی آمریکا و اروپا قرار دارد، در این مدت هیچگاه ایران تن به خواستههای آمریکا نداده بلکه مقاومت کرده و تحریمهای اقتصادی را پشت سر گذاشته است. تحریمها بیتأثیر نبوده اما تأثیر آنچنانی هم نداشته مقایسه تأثیر تحریمهایی که علیه عراق به کار گرفته شد تأثیر تحریمهای ایران را نشان میدهد.
اکنون که امتیازها به آمریکا داده شده و یک قرارداد محکم نیز بر سر آن امضا شده است، آمریکا باز هم اعتقاد دارد که این توافق به نفع جمهوری اسلامی ایران است، به همین خاطر از اجرای تعهدات خود سر باز میزند.
باید به این مهم هم توجه داشت که توافق هستهای علیرغم تبلیغات برخی مبنی بر این که سایه جنگ را از سر ایران برچید، اینگونه نبود بلکه وجود نیروهای مسلح مقتدر همراه با پیشرفتهای نظامی و دفاعی به ویژه پیشرفتهای موشکی باعث شد تا آمریکا از فکر جنگ با ایران بیرون بیاید.
اینکه تکرار میشود برجام سایه جنگ را از سر ایران کم کرد، به خاطر شکستی است که توافق هستهای و ناکامی در دستاوردهای اقتصادی برای ایران به بار آورد. روشن است که در آغاز مذاکرات و ادامه آن که به توافق انجامید همواره مسئولین و دستاندرکاران مذاکرات بر روی یک موضوع تأکید میکردند و آن لغو همه تحریمهای اقتصادی بود. در آن زمان سخنی از رفتن سایه جنگ از سر ایران به میان نبود.
اما پس از آن که دستاوردهای توافق هستهای برای ایران بهرهای نداشت، سمت و سوی اهداف تغییر کرد. اکنون هم که برجام برای ایران سودی نداشته بلکه حتی باعث گشته که تهدیدات و فشارهای آمریکا علیه ایران افزایش یابد، آمریکا قصد دارد برجام را به هم بزند و از آن خارج شود.
دلیل منطقی هم برای تصمیم خود ارائه نمیدهد و تنها به این سخنان بسنده میکند که برجام یکطرفه و به ضرر آمریکا است. اکنون آمریکا یا خواهان اصلاح برجام یا خروج از آن است. ایران با اصلاح برجام مخالف است، خروج آمریکا از برجام هم به خود او مربوط نمیشود چراکه یک پای اصلی توافق هستهای آمریکا است.
برجام برای آمریکا مطلوب و دلخواه است، اکنون این پیمان ابزاری شده برای دستیابی به دیگر اهداف و خواستههایی که از ایران دارد. اگر برجام به همین پیمانی که هست ختم میشد، هزینه فایده آن را میتوان مناسب دانست، اما اکنون آمریکا به مسائل دیگری همچون موشکهای جمهوری اسلامی ایران، بحران غرب آسیا و نقش ایران در آن و مسائل حقوق بشر پرداخته و آنها را مطالبه میکند.
براساس خواستههای آمریکا، جمهوری اسلامی ایران باید موشکهای خود را که یک عامل بازدارنده قوی و اصلی در مقابل تهدیدات آمریکاست برچیند، از سوریه و عراق بیرون برود و آنها را دو دستی به تروریستها و آمریکا و اسرائیل واگذار کند و درباره حقوق بشر هم هر آنچه که آمریکا میگوید اجرا کند. پس از برجام که ایران اعلام کرده به آن پایبند خواهد بود حتی اگر آمریکا از آن بیرون برود، سه خواستهای که فعلاً در دستور کار آمریکا قرار دارد در حال پیگیری است.
توافق هستهای به اهرمی برای فشار به ایران تبدیل شده تا آمریکا خواستههای دیگر خود را هم برآورده سازد، پس نمیتوان نتیجه گرفت که دیپلماسی قوی و مذاکره با آمریکا برجام را به دست آورد، چراکه با این تحلیل که درست است، مذاکرات هستهای پیش درآمدی بود تا آمریکا بتواند فشارهای خود را بر ایران افزایش دهد.
سیاوش کاویانی