پس از پیشرفت ایران در صنعت هسته‌ای، پیشرفت کشورمان در بخش ماهواره‌ای و هوا فضا برای ایرانیان مایه مباهات بود.
دانشمندان ایرانی توانستند که موفقیت‌های بسیاری را در زمینه فناوریهای فضایی به دست آورند به طوری که به گفته منابع خبری و با وجود فاصله ایران با صنعت ۵۰ ساله فضایی جهان، ایران موفق شد در میان ۹ کشور صاحب چرخه کامل فناوری ماهواره جای گیرد.
این موفقیت‌ها چندان مطلوب بود که حتی دانشمندان خارجی نمی‌توانستند تا این اندازه پیشرفت ایران را باور کنند و دشمنان بارها گام‌های ایران در زمینه فضایی را اغراق آمیز عنوان کرده بودند. این در حالی است که شاهد هستیم در چند سال گذشته این صنعت به موضوع برجام گره خورده و شاهد هستیم چندین ماهواره که آماده پرتاب است به دلایلی که بیشتر سیاسی است، پرتاب نمی‌شود.
در حقیقت با آغاز دولت یازدهم روی خوشی به سازمان فضایی و فعالیت‌های فضایی نشان نداد و حتی برخی اعلام کردند که این دولت، پیشرفت فناوری فضایی را در اولویت کار خود ندارد و حتی بودجه چندانی نیز برای تحقیقات فضایی لحاظ نکرده است. به دنبال این امر بود که صنعت فضایی کشور در یک رکود اساسی قرار گرفت و بارها دانشمندان از این موضوع ابراز نگرانی کردند و خواستار تعیین تکلیف این حوزه شدند.
سه ماهواره ایرانی در نوبت پرتاب
در حال حاضر به گفته معاون سازمان فضایی ایران سه ماهواره ایرانی در نوبت پرتاب قرار دارد.
محمد همایون صدر گفت: هم اکنون ماهواره دوستی مربوط به دانشگاه صنعتی شریف آماده پرتاب است که در انتظار تصمیم مراجع ذیصلاح هستیم. ماهواره دانشگاه امیرکبیر با نام «پیام» نیز تا یک ماه دیگر آماده پرتاب بوده و در نوبت پرتاب قرار می گیرد و ماهواره «ناهید یک» در شش ماه اول امسال، قابلیت پرتاب خواهد داشت.
فناوری فضایی تزئینی نیست
نباید از نظر دور داشت که این علم اهمیت زیادی در زندگی روزمره مردم دارد. از جمله این که از فن‌آوری فضایی می‌توان در مدیریت کشاورزی، زمین شناسی، هواشناسی، مدیریت بحران، چالشهای محیط زیست و رخدادها و بلایای طبیعی، نجات سانحه دیدگان در شرایط دشوار اقلیمی و غیره استفاده کرد.
ماهواره‌های فضایی می‌توانند به بهترین شکل ممکن و با کارهایی همچون تهیه تصاویر جامع، ایجاد ارتباطات امن و ...، مدیریت بحرانها را ساده‌تر کنند. از سوی دیگر فناوری مخابرات فضایی فارغ از رخدادهای سطح زمین می‌تواند خلاءهای ارتباطی را پر کند و روند کمک‌رسانی و خدمات‌دهی به مردم را تسریع بخشد.
در بسیاری از مشکلات کشور در زمینه‌های یاد شده ضعف مدیریت ناشی از ضعف آگاهی است، این میان فناوری فضایی می‌تواند راهگشا باشد. به همین دلیل در سیاستهای ابلاغی برنامه ششم توسعه از سوی مقام معظم رهبری، موضوع افزایش ضریب نفوذ فناوری فضایی به عنوان یکی از راهبردهای صنعتی در فناوریهای پیشرفته آمده و بر توسعه فناوری فضایی با طراحی و ساخت، آزمون، پرتاب و بهره‌برداری از سامانه‌های فضایی و حفظ و بهره‌برداری حداکثر از نقاط مداری، تاکید شده است.
همچنین در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله نظام و برنامه پنجم توسعه نیز، دستیابی به علوم و فناوریهای نوین در راستای تامین خدمات فضایی ایران، هدایت و توسعه و زیرساختهای فضایی مورد نیاز کشور و توسعه پژوهش و آموزش علوم و فناوریهای فضایی به عنوان یکی از راهبردهای بخش ICT کشور آمده است.
دلایل سیاسی مانع پیشرفت فضایی کشور
قبل ازآغاز بکار ایران در صنعت فضایی کشورهای خارجی از ارائه دانش صنعت ماهواره‌ای به دانشمندان ایرانی خودداری می‌کردند و ایران تجربیات تلخی در همکاری فضایی با سایر کشورها داشت. پس از اینکه ایران دراین زمینه آغاز به فعالیت کرد و شاهد پیشرفت‌های ایران بر روی طرح‌های متعدد ماهواره‌ای از جمله ماهواره‌های مخابراتی و زمین‌شناسی از سوی دانشمندان ایرانی بودیم ناگهان با هشدارهای امریکا و کشورهای همسوی آن این برنامه‌ها متوقف شد.
بهانه آنها این بود موشک‌های ماهواره‌بر با موشک‌های قاره‌پیما و موشک‌هایی با توان حمل کلاهک هسته‌ای ارتباط دارند. این هشدارها در حالی مطرح می‌شد که کشوری مانند پاکستان که از سلاح‌های هسته‌ای نیز برخوردار است به موفقيت‌هاي خوبي در اين حوزه دست یافته؛ کشوري مانند ترکيه با سرمایه‌گذاری به دنبال ايستگاه پرتاب و مرکز کنترل است.
حتی امارات نیز چندسال است وارد اين صنعت شده است و افقي برای آن به عنوان اولین کشورعربی اسلامی فعال در منطقه گذاشته و برای این امر حتی به دنبال جذب متخصصين صنعت فضايي ایران است .
با این حال مسئولان وقت هزینه بالا و زمین ماندن بسیاری از پروژه های الویت دار را دلیل این امر عنوان کردند با این وجود بسیاری از کارشناسان علت توقف پیشرفت‌های فضایی کشور را دلایل سیاسی دانسته و اعلام می‌کنند علت توقف پرتاب ماهواره‌ها این است که مسئولین معتقدند این اقدام مانع از تحریک جوجهانی علیه ایران می شود.
چنین رویکردی حتی با انتقاد مقام معظم رهبری روبرو شد و ایشان در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور؛ گزارش‌های موجود درباره کُند شدن یا توقف طرح‌های کلان تحقیقاتی در عرصه‌های مهمی همچون هوافضا، ماهواره، هسته‌ای و برخی زمینه‌های دیگر را مایه نگرانی خواندند و تأکید کردند: "مسئولان توجه کامل کنند که این گونه طرح‌های مهم مطلقاً نباید کُند، نیمه تعطیل یا متوقف شود، زیرا با ایجاد خسارت علمی، دانشمندان جوان را مأیوس می‌کند و این خطر بسیار بزرگی است."
باید توجه کرد که ایران در زمینه ساخت موشک توانسته است به فناوری ساخت موشک‌های دوربرد دست یابد که این فناوری در انحصار برخی کشورهای دنیا قرار دارد، به همین خاطر است که آنها از این اتفاق ناخرسند هستند.
از این رو آنها تصمیم گرفتند که در مذاکرات هسته‌ای، تعطیلی صنعت ماهواره‌ای کشور به موضوع هسته‌ای ربط دهند و حالا به نظر می‌رسد که، یک تصمیم نانوشته‌ای میان ایران و ۱+۵ وجود دارد که باعث شده تا فعالیت‌های ماهواره‌ای ایران نیز تحت تأثیر قرار بگیرد.
زمانی که مذاکرات با توافق هسته‌ای به پایان رسید قرار بود که رئیس جمهور روحانی بار دیگر از ماهواره شریف ست رونمایی کند اما هیچ خبری از پرتاب به گوش نرسید. دولت در سال ۱۳۹۵ بار دیگر برای پرتاب ماهواره شریف ست اقدام کرد اما این ماهواره هم زمینگیر شده بود. درست در همان زمان اعلام شد که آمریکایی‌ها تهدید کرده‌اند تا ایران از پرتاب ماهواره شریف ست با موشک ماهواره بر ساخت ایران منصرف شود و این در حالی بود که ماهواره به سکوی پرتاب نیز برده شده بود.
اکنون که در پایان سال ۱۳۹۶ قرار داریم، نیز از شاهد آن هستیم که هیچکدام از وعده‌های دولت در زمینه فعالیت‌های فضایی محقق نشده است و این در حالی که از سازندگان ماهواره‌های ایرانی که اکثر دانشجویان نخبه دانشگاه‌های مطرح کشور بودند نیز خبری نیست، برخی اخبار حکایت از آن دارد که به خاطر بی‌مهری‌هایی که دیده‌اند ترک وطن کرده‌اند.
در نهایت
اینکه کشورهای غربی تلاش مي‌كنند كه با كارشكني و تحريم ايران وطرح مسائل بی‌اساس، جمهوري اسلامي را از دسترسي به اين فناوري‌هاي پيشرفته محروم کنند حاصل تجربه موفقی است که در مورد صنعت هسته‌ای کسب کردند و با امضای برجام صنعت هسته‌ای ایران را به خاموشی کشانند.
دلیل این امر هم مشخص است. عامل اصلی که باعث اقتدار و امنیت جمهوری اسلامی ایران می‌شود همین حوزه قدرت تولید علم است و اگر در این زمان متوقف شویم همان‌گونه که در هسته‌ای متوقف شدیم در این موارد نیز متوقف خواهیم شد، بدون آنکه دولت متوجه آن باشد کشور آماده تسلیم در برابر تهدیدات بیگانگان می‌شود.
اما از سوی دیگر نیز به نظر می‌رسد که تعلل، عدم اراده و اعتقاد به توان داخلی و تزتزل در برابر بیگانگان موجب شده تا کشوری که در چند سال گذشته به باشگاه کشورهای فضایی ورود پیدا کرده بود، در این زمینه متوقف شود و به برکت برجام، فناوري فضايي ايران هم به سرنوشت برنامه هسته‌ای مبتلا شود. دراین میان نباید گذاشت فناوری فضایی همچون صنعت هسته‌ای، در برجامی نانوشته، به موزه‌ها منتقل شود . اینکه دانشمندان با دفاع از حقوق علمی مردم ایران تا کنون توطئه آنها را تاكنون خنثي كرده‌اند نباید نادیده گرفته شود چرا که این امر بیانگرانگيزه و توان دانشمندان ما است و نشان می‌دهد که بيانيه‌ها و تحريم‌هاي كشورهاي غربي نمی‌تواند مانع رشد و توسعه ايران شود.
از این رو اکنون که برجام هیچ سودی برای ایران نداشته است، زمان مناسبی تا باردیگر دولت فعالیت‌های فضایی ایران را جدی بگیرد.
چنین اقدامی می‌تواند پاسخ و واکنش مناسب و قاطعی به طرف غربی توافق هسته‌ای باشد. موضوع ماهواره‌ای ایران هیچگاه در جریان مذاکرات هسته‌ای مطرح نبوده است، مذاکره ایران و آمریکا تنها بر سر موضوع هسته‌ای بوده و لا غیر. مسئولین نیز برای نشان دادن حسن نیت خود علاوه بر دادن امتیازات هسته‌ای، در زمینه ماهواره‌ای نیز امتیازاتی را دادند و اکنون زمان پس گرفتن آن امتیازات است.
