پرتاب ماهوارههای امید، رصد، فجر، پرتاب موجود زنده به فضا، ماهواره دانشجویی نوید علم و صنعت، رونمایی از ماكت شهرك فضایی و رونمایی از "سند سیاستگذاری هوافضا" تنها بخشی از دستاوردهای سالهای اخیر صنعتها و فضای کشور است که با تکیه به دانش دانشجویان داخلی آن هم در سالهای سخت تحریم ناجوانمردانهای که حتی علم را نیز دستخوش نامردیهای خود قرار داده بود به دست آمده است. این دستاوردها حاصل و ثمره هزاران ساعت فعالیت دانشمندان، استادان دانشگاه، دانشجویان و كارشناسان حوزههای مرتبط با این صنعت را در خود جای داده است. و حالا میخواهد با پرتاب مصباح گامهای بیشتری در این زمینه بردارد.
بكارگیری فناوریهای فضایی در حوزههایی چون مخابرات، كشاورزی، هواشناسی، اكتشافات معدنی، نجوم و حفاظت محیطزیست توانایی بشر را در شناسایی و درك او از محیط اطراف دو چندان میكند اما با وجود قابلیتهای فناوریهای فضایی در جوامع مختلف، همچنان این فناوریها در انحصار چند كشور معدود است كه در این شرایط درك صحیح از واقعیتها و تلاش برای تولید و بومی سازی فناوریهای فضایی میتواند ایران را در زمره كشورهای صاحب این فناوری قرار دهد. در این راستا در چندین سال پیش با تلاش پژوهشگران كشورمان جمهوری اسلامی ایران به باشگاه كشورهای دارای فناوری فضایی و نیز هشت كشور دارای فناوری پرتاب ماهواره پیوسته است.
اگرچه از نظر تعداد شاید پرتاب ماهوارههایی که تاکنون انجام شده است كم به نظر آید اما در پس این پرتابها، جمهوری اسلامی ایران گامهای جدیدی در حوزه فناوری فضایی برداشته است و بسیاری از دانشمندان كشور را به گام نهادن فضانورد ایرانی به فضا آن هم در شرایط سخت تحریمها امیدوارتر كرده است.
بهمنماه سال ۱۳۸۷ همزمان با پرتاب موفقیتآمیز ماهواره "امید"، ایران به جمع کشورهای دارای توانایی پرتاب ماهواره پیوست. همزمان با پرتاب موفقیتآمیز ماهواره "امید"، ایران به کشورهای دارای توانایی پرتاب ماهواره پیوست.
اما ایران در میان کشورهای آسیایی در زمینه فناوریهای فضایی با سرعت قابل توجهی در حال حرکت است. این در حالی است که در ۱۴ بهمنماه سال ۱۳۸۷ همزمان با پرتاب موفقیتآمیز ماهواره "امید"، ایران نیز به کشورهای دارای توانایی پرتاب ماهواره پیوست و از آن زمان تا کنون این روز به عنوان روز ملی فناوری فضایی در ایران جشن گرفته شد و هر سال از فناوریهای جدید فضایی رونمایی میشود. در روز ملی فناوری سال ۱۳۸۸ راکت "کاوشگر ۳"، ماهواره "طلوع"، ماهواره "مصباح دو" و ماهواره دانشجویی "نوید علم و صنعت" رونمایی شد. در سال ۱۳۸۹ نمونههای مهندسی چهار ماهواره ظفر، رصد، فجر، دانشجویی امیرکبیر رونمایی شد.
علاوه بر این در روز ملی فناوری فضایی سال ۱۳۹۰ ماهواره نوید با موفقیت در مدار قرار گرفت و یک سال بعد در این روز مدل مهندسی ماهواره ناهید، نمونه توسعه یافته ماهواره زهره رونمایی گردید. همچنین در آستانه بهمن دو سال پیش همزمان با روز فناوری فضایی، متخصصان سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع به عنوان نخستین سازمان پرتابکننده ماهواره در جهان اسلام و شرکت صنایع الکترونیک ایران به عنوان نخستین سازنده ماهواره در کشور موفق شدند، چهارمین ماهواره بومی جمهوری اسلامی ایران را با نام "فجر" پرتاب و در مدار زمین قرار دهند. حال مروری بر چند ویژگی خاص ماهوارههای ساخت داخل داریم.
ماهواره رصد
در روز ۲۵ خرداد سال ۹۰ خبر قرار گرفتن ماهواره "رصد" در مدار لئو زمین به گوش جهانیان رسید.
این ماهواره نخستین ماهواره تصویربرداری ایران بود كه تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع، تست و آمادهسازی برای پرتاب آن در داخل كشور انجام شده است. این ماهواره ۱۵.۳ كیلوگرمی در كلاس ریزماهواره قرار داشت و برای تزریق در مداری با ارتفاع ۲۶۰ كیلومتر طراحی شد و هر شبانهروز ۱۵ بار به دور زمین چرخید.
ماموریت ماهواره رصد، برقراری ارتباط با ایستگاههای زمینی، دریافت فرامین از ایستگاههای زمینی، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به همراه اطلاعات تلهمتری به ایستگاههای زمینی در نظر گرفته شده بود. توسعه زیرساختهای كارگاهی و آزمایشگاهی برای ساخت و مونتاژ و انجام آزمایشهای عملكردی و محیطی برای ماهوارههای كوچك، ایجاد بسترهای نرمافزاری و توسعه نیروی انسانی برای طراحی، ساخت و تست ماهواره و بومیسازی شبكه ایستگاههای زمینی و كنترل، ارسال و دریافت تصویر از دیگر دستاوردهای این طرح بود.
با انجام موفق این اقدام گام بلند دیگری برای تثبیت حضور جمهوری اسلامی ایران در فضا صورت گرفت و چهار ایستگاه رهگیری، ایستگاه تلهمتری و فرمان، ایستگاه مركزی و ایستگاه متحرك، عملیات رهگیری، هدایت و كنترل و دریافت اطلاعات از ماهواره بر سفیر رصد با موفقیت عملیات آن انجام شده و همچنان عملیات آنها ادامه دارد.
این ماهواره مشخصات یك ماهواره سنجشی بزرگ عملیاتی كاربردی از قبیل زیرسیستم، مدیریت توان الكتریكی، وجود صفحات خورشیدی و تامینكننده توان، سامانه كنترل وضعیت تركیبی غیرفعال، مدیریت داده و فرامین، گیرنده و فرستنده اطلاعات، كنترل دما و بخصوص بحث تصویربرداری و ارسال تصاویر به پایگاههای گیرنده این تصاویر در ایستگاههای زمینی و دیگر موارد را دارا بود.
با استفاده از تصاویر دریافتی از ماهواره رصد خدمات مختلفی در حوزههای كشاورزی، نقشهبرداری، هواشناسی، پزشكی از راه دور، مدیریت بلایای طبیعی، مراقبت از جنگلها و مراتع كشور ارایه شد.
پرتاب ماهواره رصد توسط ماهواره بر "سفیر امید۲" بود كه طول آن ۱۳ برابر قد یك انسان یك و هفت دهم متری (۲۲ متر) و قطر آن یك متر و ۲۵ سانتیمتر و دارای وزن ۲۶ تن بود. این ماهواره بر دومین ماهواره بر ساخت جمهوری اسلامی ایران بود كه قادر است میكروماهوارههای ۱۶ كیلوگرم را تا ارتفاع ۲۶۰ كیلومتری سطح زمین (یا مدار لئو) قرار دهد. سرانجام این ماهواره در تیرماه سال ۹۰ با برخورد به جو و با عمل به تمامی ماموریتهای خود نابود شد.
ماهواره نوید
ماهواره ایرانی "نوید علم وصنعت" طی مدت ۲۴ ماه با مدیریت یكپارچه سیستمی سازمان فضایی ایران و با همكاری دانشمندان و جوانان ایران اسلامی در دانشگاه صنعتی علم و صنعت، طراحی و ساخته شد.
پرتاب ماهواره نوید با استفاده از ماهوارهبر "سفیر نوید" از كلاس "ماهوارهبر سفیر ۱-B" كه در سازمان هوافضای وزارت دفاع توسعه یافته است انجام گرفت. این ماهواره با ابعاد ۵۰*۵۰*۵۰ سانتیمتر مكعب و جرم ۵۰ كیلوگرم، به منظور استقرار در مدار بیضوی با ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۵ كیلومتر و زاویه انحرافمداری ۵۵ درجه طراحی شده است. این ماهواره دارای طول عمر مداری دو ماهه بوده و هر شبانهروز ۶ بار از فراز میهن عزیزمان عبور میكند و در دید ایستگاههای زمینی قرار میگیرد.
ارتباط ماهواره با ایستگاه زمینی از طریق سه فرستنده و گیرنده در باندهای ویاچاف و یواچاف برقرار است و تامین انرژی آن نیز توسط صفحات خورشیدی نصب شده بر بدنه جانبی سازه ماهواره در كنار باتری و بهرهگیری از تنظیمكنندهها و مبدلهای ولتاژ صورت گرفت. ماموریت سطح یك ماهواره نوید علم و صنعت، تصویربرداری از سطح زمین در طیف مرئی با قدرت تفكیك مناسب برای ماموریت محوله و ارسال تصاویر و اطلاعات پایشی سیستم در مدار لئو LEO به ایستگاههای زمینی بود.
این ماهواره از جمله ماهوارههای سنجش از راه دور است كه ماموریت آن تصویربرداری از زمین با دقت تصویربرداری مناسب است.
ماهواره ملی نوید علم وصنعت در مدار بیضوی و در ارتفاع ۲۵۰ تا ۳۷۵ كیلومتری و با زاویه انحراف مدار ۵۵ درجه قرار گرفت و وزن آن با كیلوگرم ارتقا نسبت به ماهواره دوم ایران به ۵۰ كیلوگرم رسید. این ماهواره دارای كاربردهای مختلف عملیاتی در حوزههای جوی و علوم هواشناسی، مدیریت بلایای طبیعی، بررسی رطوبت و دمای هوا و مواد شیمیایی جو، بادها، برف و باران و اقیانوس هاست. عمر مداری این ماهواره نیز مانند ماهوارههای كلاس ریزماهوارهها ۲ ماه در نظر گرفته شد. وجه تمامز ماهواره نوید نسبت به دیگر ماهوارهها استفاده از عملگردهای مغناطیسی است.
ماهواره «مصباح» آماده پرتاب است
و حالا رئیس سازمان فضایی ایران از ساخت ماهوارههای مصباح ۲ و ناهید خبر داده و گفت: ماهواره "مصباح" آماده پرتاب است. به گزارش تسنیم، محسن بهرامی افزود: ماهوارههای مخابراتی، ماهوارههای سنجشی و مراکز کنترل اصلی انشاالله در این مرکز راهاندازی میشود.
بهرامی با اشاره به توجه ویژه مقام معظم رهبری به بخش توسعه علم و فناوری گفت: مقام معظم رهبری به بخش فضا نیز توجهی خاص دارند. آن چیزی که بهعنوان هوافضا شناخته میشود نتیجه تلاش و کوشش فرزندان انقلاب اسلامی است.
رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به تأسیس این سازمان در سال ۸۲ اظهار داشت: از جمله دستاوردهایی که داشتیم، استفاده از ماهوارههای موجود و پرتاب ماهوارههای بدر۵ و بدر۶ به هوا بود.
وی افزود: ماهوارهبرهایی طراحی کردیم که توان پرتاب ماهوارههایی را که ساختهایم، دارند و بخش پرتاب نیز در اختیار وزارت دفاع است. همچنین آزمایشگاهها و پژوهشهای صنعتی در دانشگاههای مختلف شکل گرفته و آزمایشگاههای ملی سنجش نیز در مرکز فضایی ماهدشت دارای ظرفیتهای مناسبی است.
رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به پروژههای در دستور کار این سازمان اظهار داشت: ماهواره امیرکبیر، ظفر و دوستی از دیگر ماهوارههایی هستند که ساخت آنها در دستور کار قرار دارد.
بهرامی از اجرای پروژههایی برای ساخت ماهوارهبرهایی که ماهواره را در مدار بالا قرار میدهد خبر داد و گفت: در بخش دانشجویی همکاریهای بینالمللی خود را فعال کردهایم به گونهای که چندین پروژه مشترک با آبسکو داریم که نمایندگانی از دانشگاهها برای مذاکره با این سازمان در حال فعالیت هستند. وی با اشاره به برنامههای سازمان فضایی ایران برای افق ۱۴۰۴ گفت: موقعیتیابی و ناوبری، اکتشافات فضایی، سنجش از راه دور و مخابرات فضایی از جمله برنامههای این سازمان است.
رئیس سازمان فضایی ایران گفت: علاوه بر ساخت ماهواره در زمینه توسعه ماهوارههای مخابراتی بومی برنامههایی داریم که در این راستا پروژه ماهواره ناهید و امیرکبیر برای قرار گرفتن در مدار لئو از این نمونه پروژهها است. بهرامی قرار گرفتن ماهواره در مدار ژئو را از دیگر برنامههای این سازمان اعلام کرد و افزود: دسترسی به این مدار نیازمند توسعه فناوریهای متعدد در کشور دارد.
با توجه به مروری بر دستاوردهای کشور به این نتیجه میتوان رسید که حتی تحریمها هم نمیتواند رشد علم را در کشور متوقف کند و حالا که به اصطلاح با اجرای برجام کمر تحریمها قرار است شکسته شود نباید فراموش کنیم که چه ریاضتهایی کشیده شده است تا به این جا برسیم و نکند خدایی نکرده غفلت از این مسیر کاری کند که در آینده با مشکل مواجه شده و دستاوردهایمان را از دست دهیم.