با وجود گذشت چند ماه از فاجعه‌ای که در منا اتفاق افتاد و زائران زیادی را شهید کرد اما هنوز هم ناگفته‌هایی درباره این فاجعه تاسف‌بار که ناکارآمدی آل‌سعود را در معرض نمایش جهانی قرار داد وجود دارد. ناگفته‌هایی که رفته رفته بیان می‌شود تا قلب داغدیده آنهایی که چشم به راه زائران‌شان ماندند را جریحه‌دار نکند.
به گزارش تسنیم، حجت‌الاسلام سید‌علی قاضی‌عسکر، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت در نشست علمی - تخصصی فاجعه مصیبت‌بار منا گفت: در گذشته در مسیر رمی جمرات مشکلی نبود و فقط در مناسک رمی ازدحام ایجاد شده و حتی تا ۳۰۰ نفر زائر کشته داشتیم که با انجام طرح توسعه جمرات این تلفات کاهش پیدا کرد. بر همین اساس در پیش‌بینی‌های بروز مشکل در مسیر رمی قابل تصور نبود تا برای آن برنامه‌ریزی کنیم. چیزی که اتفاق افتاد و برای ما بی‌سابقه بود این بود که پلیس عربستان زائران ما را برخلاف سال‌های قبل به خیابانی که به خیابان ۲۰۴ معروف شده هدایت کرد و ما در حال بررسی این مسئله هستیم که چرا مردم به این مسیر هدایت شده‌اند.
کشته‌ها بیش از هفت هزار و پانصد نفر است
حجت‌الاسلام قاضی‌عسکر از پارک کردن یک اتومبیل در مسیر خیابان ۲۰۴ نیز سخن گفت و اظهار کرد: مأموران برای دقایقی مسیر باقی مانده کنار اتومبیل را نیز بستند که سال‌های قبل نیز چنین اقداماتی برای کنترل جمعیت در جمرات انجام می‌شد و مردم را در مسیر نگه می‌داشتند اما هنوز دلیل اینکه چرا اتومبیل را نگه‌داشته بودند و مسیر را بستند مشخص نیست. وی تصریح کرد: اینکه گفته می‌شود اتومبیل یکی از سران عربستان از آنجا عبور می‌کرده درست نیست چراکه اصلاً امکان تردد اتومبیل در آن مسیر وجود ندارد.
قاضی عسکر در ادامه با اشاره به اینکه مدیریت جمعیت‌های متراکم و رفتار جمعیت در شرایط ازدحام از مسائلی است که به صورت علمی در دانشگاه‌ها بحث می‌شود، گفت: ۷۹ درصد ازدحام‌ها در هند در مراسم‌های مذهبی رخ می‌دهد، در کشور خودمان نیز جمعیت‌های متراکم در مراسم‌های مذهبی از قبیل مراسم عاشورا در زنجان و مراسم رحلت امام راحل و.. را داریم که برای مدیریت این مراسم‌ها برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد.
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت تعداد کشته‌شدگان فاجعه منا بر‌اساس گزارش وزارت صحه عربستان را بیش از هفت هزار و ۵۰۰ نفر اعلام کرد و گفت: آمارهای میدانی از محل دفن کشته‌شدگان نیز این آمار را نشان می‌دهد.
شیوه اداره حج به شکل سنتی جواب نمی‌دهد
وی در ادامه این سؤال را مطرح کرد که آیا اساساً این نحوه اداره حج از نظر علمی صحیح است؟ و ادامه داد: شیوه اداره حج به شکل سنتی قطعاً جواب نمی‌دهد و ما طی ۲۰ سال اخیر نامه‌هایی به وزارت حج عربستان نوشته و موارد مدیریتی را متذکر شده‌ایم. مثلاً در گذشته از خیمه‌های پارچه‌ای در منا استفاده می‌شد که آتش‌سوزی‌های زیادی را در‌پی داشت که آنقدر این مسئله مطرح شد تا بالاخره از چادرهای نسوز در منا استفاده شد.
حجت‌الاسلام قاضی‌عسکر با اشاره به اینکه یکی از استادان ایرانی دانشگاه‌های آمریکا(استاد شهرستانی) در سال ۵۴ طرحی را به مسئولان سعودی داده بود که طی آن امکان اسکان پنج میلیون نفر در منا ایجاد می‌شد، گفت: طرح وی پذیرفته شده و در حال آغاز کار بود که مفتی‌های عربستان اعلام کردند بر‌اساس احادیث ما نباید در منا ساختمان ساخته شود و به همین دلیل این طرح متوقف شد، اگر چنین طرح‌هایی در منا اجرا می‌شد اکنون دچار مشکل نبودیم.
عربستان حتی قدرت جمع‌آوري زباله‌های مناسک حج را ندارد
وی با اشاره به بحران‌های بهداشتی که در عربستان بروز می‌کند از جمله مسئله کرونا، گفت: علی‌رغم این بحران‌های پزشکی و بهداشتی عربستان قدرت اینکه زباله‌های چند روز مناسک حج را جمع‌آوری کند، ندارد و چند روز زباله‌ها باقی می‌مانند. باید در خصوص مدیریت حج سؤال شود آیا به مقدار کافی آب و سرویس بهداشتی در مسیر منا وجود دارد؟ آیا طراحی مسیرهای مناسک حج به درستی صورت گرفته است؟ ترافیک جمعیت در مناسک چگونه کنترل می‌شود؟ چرا پیش‌بینی لازم برای تعبیه تهویه‌کننده هوا و کنترل گرمای هوا به وسیله پنکه‌های مه پاش صورت نمی‌گیرد؟ وی تصریح کرد: چراها در خصوص مدیریت حج زیاد است و باید بحث شده و عربستان نیز ملزم به پذیرش مباحث مطرح شود.
اینکه بخواهیم اداره مکه را به کس دیگری بسپارند غلط است
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت این سؤال را نیز مطرح کرد که این شعار تا چه حد درست است که بگوییم مدیریت دو شهر مکه و مدینه باید به جهان اسلام سپرده شده این دو شهر شورایی اداره شوند، درست است؟ آیا اگر گفته شود که شهر مشهد به دلیل حضور زائران از سراسر جهان باید به کشورهای اسلامی واگذار شود، ما می‌پذیریم؟ این مسئله قابل اجرا و عمل شدنی نیست و به خاطر سلطه و قدرت مالی عربستان چنین چیزی محقق نخواهد شد و اینطور مطرح کردن غلط است. اما رسانه‌ها پس از فاجعه منا به سرعت به سراغ مدیریت این دو شهر رفتند که به نظر من غلط است.
وی تصریح کرد: باید به جای این شعار بررسی شود که چگونه حج را مدیریت کرد. مثلاً اینکه برخی از کشورها را آموزش نمی‌دهند و زائران آنها زباله‌ها را در اطراف پخش می‌کنند آیا موجب عزت اسلام می‌شود؟ باید مدیریت عالی حج طراحی و پیشنهاد شود. به گفته حضرت علی(ع) حج علم اسلام است.
قاضی‌عسکر به مسئله معنویت و فلسفه حج و تأثیر مدیریت غلط بر کسب این معنویت نیز اشاره و اظهار کرد: به عنوان مثال در خصوص فلسفه طواف به زائران مطالبی گفته می‌شود اما وقتی زائری وارد مطاف می‌شود ازدحام به حدی است که فقط باید به فکر حفظ جان خود باشد و فرصت اینکه به فلسفه حج فکر کند را نمی‌یابد.
حادثه طبیعی نبوده و باید منتظر تبعات حقوقی آن بود
حجت‌الاسلام قاضی‌عسکر به مباحث حقوقی مطرح در‌خصوص فاجعه منا نیز اشاره و اظهار کرد: این حادثه طبیعی رخ نداده است، و باید از منظر شرعی، دینی و حقوق بین‌المللی مقصر این مسئله مشخص شود. قرائن به ما نشان نمی‌دهد که این حادثه عمدی بوده است چرا باید به دست خود حیثیت خود را خدشه‌دار کنند؟ پس از بررسی‌ها هم دلیلی برای عمدی بودن فاجعه نیافتیم.
وی ادامه داد: همه جا پر از دوربین مداربسته است و وقتی دو زائر ایرانی با یک زائر خارجی صحبت می‌کنند سریعاً مأموران به سراغ آنها رفته و می‌پرسند که در‌خصوص چه مسائلی صحبت می‌کند! پس چرا با این دوربین‌ها شرایط بررسی و زائران به سایر خیابان‌ها هدایت نشدند؟ آیا این مسئله در قالب قتل شبه‌عمد است یا خیر؟ عربستان می‌گوید ما حج را اداره می‌کنیم و پول اداره آن را می‌گیریم، ما میهمان هستیم شما که مجری هستید چه طرحی برای مدیریت بحران در حج داشته‌اید؟ چرا نیروهای آموزش دیده را نیاورده‌اید؟ آیا در چنین رخ‌دادهایی باید از نیروهای آموزش دیده امدادی استفاده شود یا نیروهای انتظامی؟
زائران زنده را داخل کاورهای اجساد گذاشتند
وی به مطرح کردن سؤال ادامه داد و اظهار کرد: این چه نوع مدیریتی است؟ چرا امداد هوایی پیش‌بینی نشده بود؟ چرا از آمبولانس‌های اتوبوسی استفاده نشد؟ مسئولانی هم که برای بردن جنازهها آمده بودند حتی نمی‌دانستند چه کسی مرده و چه کسی زنده است و همه را در کاورهای اجساد گذاشته و به کانتینرها منتقل می‌کردند. زائرانی بودند که به عنوان مرده داخل کاورهای اجساد گذاشته شده بودند و چون توانسته بودند خود را کمی حرکت یا اشاره‌ای بکنند آنها را از کاورها خارج کرده بودند.
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت با اشاره به اینکه ۲۵ کانتینر حاوی اجساد در کنار سردخانه مکه وجود داشت و اجازه ندادند ما جنازه‌های زائران ایرانی را از آنها خارج کنیم، گفت: طی سه روز بوی تعفن بسیار شدیدی در منطقه پیچید و حتی وزیر بهداشت هم که به آنجا رفت می‌گفت که چنین تصویری از حادثه نداشته است. حتی وقتی مطرح می‌کردیم که جنازه‌های خود را می‌خواهیم می‌خواستند به نحوی ما را معطل کنند تا همه جنازهها را آنجا دفن کنند که با پیام مقام معظم رهبری راه باز شد و جنازهها را تحویل دادند.
وی از آغاز بررسی مسائل فقهی حج در پژوهشکده حج و زیارت در قم نیز خبر داد و گفت: در حال بررسی اين مسئله هستیم که مثلاً آیا می‌توان ترتیب مناسک را تغییر داد یا خیر.
