درحالی تهران از اجرای گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای خبر داد که کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و آلمان با ادبیاتی گستاخانه و قلدرمآبانه از ایران خواسته‌اند که به تعهدات برجام پایبند باشد و بدون آنکه خود تاکنون حتی یک گام در جهت اجرای تعهداتشان بردارند!
در راستای اجرای گام چهارم، پیش مخزن ۲۸۰۰ کیلویی حاوی حدود ۲ هزار کیلوگرم گاز هگزافلوراید اورانیوم UF۶ تحت نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از انتقال از نطنز به فردو، در سالن خوراک دهی مجتمع شهید علیمحمدی فردو قرار گرفت.
پیشتر کاظم غریب‌‌‌آبادی سفیر و نماینده دائم ایران در آژانس از تحویل نامه ایران به این سازمان درباره گازدهی فردو خبر داد. علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در اظهاراتی با اشاره به ارسال این نامه، خاطرنشان کرد: روز چهارشنبه با حضور بازرسان آژانس، غنی سازی اورانیوم تا ۵ درصد و همچنین غنی سازی ایزوتوپ‌های پایدار در تاسیسات هسته‌ای شهید علیمحمدی (فردو) آغاز می‌شود.
در بند پنج برجام آمده است: ایران بر اساس برنامه بلندمدت خود، برای ۱۵ سال، فعالیت‌های مرتبط با غنی سازی اورانیوم، از جمله تحقیق و توسعه تحت نظارت پادمانی خود را صرفا در تاسیسات غنی سازی نطنز انجام خواهد داد، سطح غنی سازی اورانیوم خود را تا سقف ۳.۶۷ درصد نگه خواهد داشت، و در فردو، از هرگونه غنی سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی سازی اورانیوم و از نگاهداری هرگونه مواد شکافت پذیر خودداری خواهد ورزید.
بند ششم برجام نیز عنوان می‌کند: ایران تاسیسات فردو را به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فناوری تبدیل خواهد کرد. همکاری بین‌المللی از جمله به شکل سرمایهگذاریهای مشترک علمی در حوزههای تحقیقاتی مورد توافق ایجاد خواهد شد. ۱۰۴۴ ماشین IR-۱ در قالب شش آبشار در یک بال در تاسیسات فردو باقی خواهد ماند. دو عدد از این آبشارها به همراه زیرساخت‌های مربوطه بدون اورانیوم به چرخش ادامه خواهد داد و از جمله از طریق اصلاح مقتضی زیرساختها، برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار منتقل خواهد شد. چهار آبشار دیگر به همراه تمامی زیرساخت‌های مربوطه به صورت ساکن باقی خواهند ماند. تمامی سانتریفیوژهای دیگر و زیرساخت‌های مرتبط با غنی سازی جمع آوری و تحت نظارت مستمر آژانس به نحو مشخص شده در پیوست یک انبار خواهد شد.
شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در یکمین سالگرد خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ماه در بیانیه ای از کاهش تعهدات برجامی خبر داد و فرصتی ۶۰ روزه به طرف های باقیمانده در برجام داد تا تعهداتشان در زمینه بانکی و نفتی را عملیاتی کنند که این فرصت دو بار دیگر هم تمدید شد و ایران در سه گام کاهش تعهدات برجامی برخی محدودیت ها در زمینه فعالیت هسته‌ای که با برجام پذیرفته بود از جمله در زمینه میزان و سقف غنی سازی و میزان آب سنگین و همچنین در زمینه تحقیق و توسعه، متوقف کرد؛ ولی بعد از ۱۸۰ روز عملا شاهد هیچ اقدامی از ناحیه طرف های باقیمانده نبودیم و بر همین اساس و همانگونه که ایران پیش از این اعلام کرده بود ازدیروز وارد گام چهارم کاهش تعهدات برجامی می‌شود.
دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ بعد از خروج از برجام در راستای سیاستی موسوم به فشار حداکثری به اقداماتی تحریک‌آمیز مانند قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های اصطلاحاً تروریستی، اعزم یک ناوگروه، چند بمب‌افکن بی-۵۲ و چند جنگنده اف-۲۲ به منطقه و تحریم وزیر خارجه ایران روی آورده است. جمهوری اسلامی ایران در واکنش به این اقدام یک سال صبر راهبردی را در دستور کار قرار داد و به طرف‌های توافق هسته‌ای به ویژه کشورهای اروپایی که وعده جبران خروج آمریکا را می‌دادند مهلت داد به تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای عمل کنند.
با گذشت یک سال و محقق نشدن وعده‌های اروپا، شورای عالی امنیت ملی ایران در بیانیه‌ای روز ۱۸ اردیبهشت‌ماه به طرف‌های توافق هشدار داد در صورتی که ظرف ۶۰ روز به تعهدات خود در زمینه‌های نفتی و بانکی عمل نکنند ایران طبق مفاد برجام، از تعهدات خود ذیل این توافق خواهد کاست.
جمهوری اسلامی ایران تا کنون در سه گام گام از تعهدات خود کاسته است. تهران شهریورماه اجرای سومین گام از کاهش تعهدات خود را اعلام کرد.
اولین گام ایران در کاهش تعهدات، عبور از سقف ۳۰۰ کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۳.۶۷ درصد، عدم فروش آب سنگین و مازاد اورانیوم غنی‌شده بود که در تاریخ هجدهم اردیبهشت اعلام شد. گام دوم روز شانزدهم تیر و با بیانیه‌ای دولت مبنی بر افزایش سطح غنی‌سازی از ۳.۶۷ درصد اجرا شد. گام سوم ایران برای کاهش و توقف برخی تعهدات ذیل برجام که از ۱۶ شهریور شروع شد، بیشتر مربوط به برداشتن محدودیت‌ها روی فعالیت‌های تحقیق و توسعه از جمله توسعه و راه‌اندازی نسل جدید سانتریفیوژها در تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم بود.
یوشیهیده سوگا وزیر کابینه دولت ژاپن در واکنش به آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران اعلام کرد: توکیو، با وجود تصمیم اخیر ایران برای از سر گرفتن غنی‌سازی اورانیوم هر اقدام دیپلماتیکی را برای کاهش تنش میان آمریکا و ایران انجام می‌دهد. وی افزود: ژاپن با آنکه که متحد آمریکاست، روابط خوب با ایران را حفظ کرده و بنابراین، بیش از پیش به دنبال گفتمانی میان دو طرف و پیش‌برد صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه خواهد بود.
ایران پروتکل الحاقی توافقات پادمانی آژانس را نقض نکرده است
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در واکنش به گام چهارم برجامی ایران در کاهش تعهداتش ذیل برجام تأکید کرد که مسکو همچنان به تلاش‌های خود برای اطمینان حاصل کردن از پایبندی تمامی اعضای توافق هسته‌ای ایران و ۱+۴ (انگلیس، فرانسه، روسیه، چین بعلاوه آلمان) به برجام ادامه می‌دهد.
لاوروف سپس در خصوص این اقدام ایران ضمن انتقاد از سیاست‌های آمریکا گفت: تمامی گام‌هایی که ایران برای کاهش تعهداتش ذیل برجام برداشته است، در تناقض با ان.پی.تی و پروتکل الحاقی توافقات پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نبوده است.
با اینحال، این دیپلمات روس از تهران خواست تا به تعهداتش همچنان پایبند باشد و تصریح کرد: روسیه از ایران می خواهد که به برجام پایبند باشد اما در عین حال دلایل ایران برای کاهش تعهداتش ذیل برجام را درک می‌کند.
وی سپس آمریکا را مقصر اقدامات اخیر ایران در زمینه برجام دانست و گفت: آمریکا در مسیر تمامی تلاش‌ها برای غلبه بر بحران به وجود آمده در خصوص توافق ایران مانع ایجاد می‌کند. لاوروف ضمن حمایت از انگیزه ایران برای کاهش تعهداتش ذیل برجام گفت: روسیه عمیقاً از اوضاع به وجود آمده برای توافق هسته‌ای نگران است. ایران در مقابل پایبندی به برجام، هیچ چیز دریافت نکرده است.
معاون وزارت خارجه روسیه با بیان اینکه تحریم‌های آمریکا علیه ایران تا کنون هیچ نتیجه‌ای در پی نداشته، تاکید کرد این سیاست واشنگتن محکوم به شکست است.
سرگئی ریابکوف نیز پیش از سفر به فلسطین اشغالی برای دیدار با مقامات رژیم صهیونیستی، توضیح داد تحریم‌های آمریکا بر ایران و دیگر کشورهای جهان غیرقانونی بوده و ابزاری برای دیکته‌کردن خواسته‌های واشنگتن به آنهاست.
وی اظهار داشت: تصمیم دولت آمریکا برای تداوم سیاست فشار حداکثری علیه ایران، نشان می‌دهد نه تنها تحریم‌ها تضعیف نشده بلکه واشنگتن هیچ جایگزینی برای خروج از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ندارد.
معاون وزیر خارجه روسیه در ادامه افزود: ما قویاً معتقدیم که هر تحریم یکجانبه‌ای که به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده شود، غیرقانونی است، در تناقض با قوانین و استانداردهای بین‌المللی بوده و در خدمت اعمال خواست و دیکته‌کردن سیاست‌های سلطه‌طلبانه بر دیگران است که شامل ایران و دیگر مناطق جهان می‌شود. ریابکوف همچنین تاکید کرد علی‌رغم اینکه آمریکایی‌ها فهمیده‌اند چنین تحریم‌هایی تا کنون هیچ نتیجه‌ای در پی نداشته، باز هم به این سیاست که محکوم به شکست است، ادامه می‌دهند.
البته سه کشور اروپایی کمی گستاخانه در برابر اجرای گام چهارم ایران واکنش نشان دادند چناچنه رئیس جمهور فرانسه، در واکنش به گام‌های ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای، تهران را به خروج از برجام متهم کرد و گفت، در هفته‌های آتی ایران تحت فشار قرار خواهد گرفت.
امانوئل ماکرون به تبعات فروپاشی برجام پرداخت و گفت، اولویت نخست باید تلاش برای کاهش تنش باشد. وی گفت مقام‌های چینی هم با او هم‌نظر بوده‌اند که باید از میزان تنش‌ها کاست.
رئیس‌جمهور فرانسه افزود: ما شاید با تصمیم ایالات متحده برای خروج از برجام مخالف باشیم، اما تصمیم به از سرگیری غنی‌سازی اشتباه است. با وجود تغییر سیاست ایالات متحده در قبال برجام اروپایی‌ها توانستند برای پانزده ماه برجام را حفظ کنند. ماکرون که در سخنرانی نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفته بود، فشار بر ایران به افزایش تنش در منطقه منجر می‌شود، اکنون از تصمیم برای فشار بر ایران سخن گفت و افزود: حالا هفته‌های آینده صرف اعمال فشار بیشتر به ایران خواهد شد، تا ایران به چارچوب برجام بازگردانده شود و تحریم‌های مشخصی کاهش یابد تا بتوان موازنه بهتری را احیا کرد.
ماکرون افزود: «به طور کلی، آغاز این رویکرد خروج از توافق با ما نبوده است. ما همچنان یک طرف این توافق هستیم و ایالات متحده و ایران بودند که تصمیم گرفتند از آن خارج شوند. ما باید توافق هسته‌ای را بر اساس بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت و همچنین در ارتباط با موشک‌های بالستیک و ثبات منطقه‌ای بازسازی کنیم. دو سال است که ما از این امر حمایت می‌کنیم.
فرانسه پیشتر نیز در واکنش به گام‌های قبلی ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای، خواستار بازگشت ایران به اجرای این تعهدات شده بود. دولت برلین در واکنش به گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران، گفت تهران باید هرچه سریعتر این اقدام غیرقابل قبول را اصلاح کند.
هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان نیز در واکنش به راه‌اندازی زنجیره ۳۰ تایی سانتریفیوژهای IR۶ ، گفته بود ایران، سانتریفیوژهای بسیار پیشرفته‌ای ساخته که با توافق هسته‌ای منطبق نیست و می‌تواند آینده توافق هسته‌ای را به خطر بیاندازد.
همه طرف‌ها به برجام پایبند باشند
آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد با درخواست از همه طرف‌ها برای پایبندی به توافق هسته‌ای، به گام چهارم اقدامات تقابلی ایران در چارچوب این توافق واکنش نشان داد.
استفان دوجاریک سخنگوی گوترش در پاسخ به سؤالی در مورد آغاز غنی‌سازی در تأسیسات «فردو»، گفت: دبیر کل بارها تأکید کرده است که این توافق، برای منع اشاعه هسته‌ای و دیپلماسی دستاوردی بزرگ بوده و به صلح و امنیت منطقه‌ای کمک کرده است.
وی افزود: دبیر کل از تمام طرف‌های این توافق می‌خواهد که به طور کامل به آن پایبند باشند. دبیر کل در عین حال از تمام کشورهای عضو سازمان ملل متحد می‌خواهد که از این توافق حمایت کنند. همچنین، سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به آغاز گام چهارم کاهش تعهد ایران به برجام، گفت بازرسان این نهاد در ایران هستند و اطلاعات مربوطه را به وین گزارش می‌دهند. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به اعلام ایران برای برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خود گفت که اعلام ایران برای افزایش غنی‌سازی گامی بزرگ در مسیری اشتباه است. وی همچنین مدعی شد که ایران از طریق غنی سازی اورانیوم، به اخاذی می‌پردازد.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اضافه کرد که واشنگتن به طور کامل از تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران حمایت کرده و منتظر گزارش این نهاد بین‌المللی در خصوص تحولات درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌ماند.
برجام را پاره کنید
چند نماینده مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا با صدور بیانیه‌ای از رئیس‌جمهور این کشور خواسته‌اند توافق هسته‌ای با ایران را پاره کند.
لیز چنی، قانونگذار مجلس نمایندگان آمریکا، تد کروز، نماینده جمهوری‌خواه مجلس سنا و لیندسی گراهام با صدور بیانیه‌ای از «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا خواسته‌اند توافق هسته‌ای با ایران را به طور کامل لغو کند.
این سه نماینده جمهوری‌خواه در بیانیه خود با اشاره به گزارش‌ها درباره تصمیم ایران برای برداشتن چهارمین گام در جهت کاستن از تعهدات خود ذیل برجام گفته‌اند: گزارش‌های خبری امروز آنچه که ما از ابتدا می‌دانستیم تأیید می‌کنند: ایران از معافیت‌های مربوط به همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای در توافق فاجعه‌بار دوران اوباما که ترامپ به صدور آنها ادامه داده برای خرید زمان و تقویت تأسیسات هسته‌ای خود و بازگشت به فعالیت‌های غیرقانونی در همان تأسیسات استفاده کرده است.
این سه نماینده کنگره آمریکا قبلاً هم بارها خواستار لغو معافیت‌های مربوط به این همکاری‌ها شده‌اند. لیز چنی چند روز پیش طرحی برای دوشنبه گفته قصد دارد طرحی را برای لغو این معافیت‌ها و ابطال کامل توافق هسته‌ای معرفی کند.
ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های این کشور در بیانیه‌ای روز ۱۸ اردیبهشت‌ماه به طرف‌های توافق هشدار داد در صورتی که ظرف ۶۰ روز به تعهدات خود در زمینه‌های نفتی و بانکی عمل نکنند ایران طبق مفاد برجام، از تعهدات خود ذیل این توافق خواهد کاست.
