در مدت زمانی که مقرر گردیده کنگره در رابطه با عدم پایبندی ایران به برجام اعلام نظر کند و حتی بعد از آن، برخی از طرفهای دیگر امضا کننده برجام یعنی آلمان، انگلستان و فرانسه و همچنین اتحادیه اروپا در نقش پلیس خوب، وارد صحنه خواهند شد چرا که برجام کماکان برای آمریکا و اروپا امتیاز آور است و به نفعشان نیست از آن خارج شوند.
دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا که از جانب کنگره مامور شده بود هر سه ماه یک بار گزارشی را از پایبندی ایران به توافق هستهای به کنگره ارائه بدهد، این بار در نطقی بسیار بیادبانه و توهینآمیز، عدم پایبندی ایران به توافق هستهای را اعلام کرد تا بررسی موضوع به کنگره ارجاع داده شود و کنگره نیز رای خود را تا ۶۰ روز آتی در مورد پایبندی ایران به برجام اعلام کند.
این مساله در حالی رخ میدهد که ایران تمام تعهدات خود را حتی زودتر از زمان بندی مقرر انجام داده بود و همچنان انتظار میکشید که برجام نقض شده از جانب طرف مقابل، مورد اعتنا قرار گیرد. بنابراین دولت آمریکا عملا با بیان کذب عدم پایبندی ایران به برجام، بی تعهدی خود را راجع به برجام به طور رسمی اعلام میکند.
هرچند که بر روی کاغذ، آمریکا همچنان در برجام باقی مانده است، اما عملا با این نطق ترامپ به نظر میرسد آمریکا از زیر بار تمام آن تعهداتی که در برجام داده بود و مدام آنرا نیز نقض کرده، خارج شده است. رئیسجمهور آمریکا برای رسمیت بخشیده شدن به این خروج، رای کنگره را لازم دارد تا تمام دستورات اجرایی تعلیق تحریمهای مربوط به مسائل هستهای ملغی گردد. در ادامه نیز با در خواست هر یک از طرفین برای بررسی این موضوع در کمیسیون مشترک برجام هم، چیزی جز بازگشت قطعنامهها حاصل کار نخواهد بود.
بعد از این نطق ترامپ، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، لزوم استمرار روند اجرای برجام و باقی ماندن همه طرفین در برجام را اعلام میکند. در شهریور ماه گذشته نیز موگرینی اعلام کرده بود برجام محدود به دو کشور نیست و عملا با این گفته به نوعی تاکید میورزد که خروج آمریکا هیچ گونه تاثیری را در روند اجرای برجام نخواهد گذاشت و برجام را بدون آمریکا نیز میتوان پیش برد.
اما چگونه میتوان برجام را بدون آمریکا متصور بود؟
با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریمهای ثانویه، عملا هر کشوری به واسطه واهمه تحریم شدن از جانب آمریکا، دیگر از خود اختیاری برای ایجاد روابط اقتصادی و تجاری با ایران نخواهد داشت.
تا بدین جا چنین تصور میشود که آمریکا به دنبال خروج از برجام است و طرفهای دیگر امضا کننده توافق هستهای با ایران با علم به این که میدانند برجام بدون آمریکا دیگر بیشتر از پیش به کاغذ پارهای مبدل میشود، در تلاشند که روند اجرای برجام ادامه یابد.
آنطور که تسنیم نوشته، اما واقعیت این است که به نظر نمیرسد آمریکا از برجامی که میتواند همواره به بهانهها و طرق گوناگون آن را نقض کند و مطمئن باشد طرف ایرانی از آن خارج نمیشود و دست و پای ایران را همواره برای بازگشت به گذشته بسته است، دست بردارد به همین دلیل است که وزیر خارجه آمریکا به صراحت نفع آمریکا را در باقی ماندن در برجام بیان میدارد.
معادله بسیار ساده است، غرب به دنبال رقم زدن برجامی دیگر این بار در حوزه دفاعی کشورمان است، اما الزاما لزومی به توافقنامه مجزی و جدا نیست و این مساله را میخواهند با اضافه کردن متممهای جدید در چارچوب همین برجام محقق کنند.
در همین راستا است که در شهریور ماه تیلرسون اعلام میکند باید در برجام تجدید نظر شود در غیر این صورت آمریکا از آن خارج خواهد شد. وی در سخنان اخیر خود نیز یکی از معایب برجام را عدم اشاره به مساله موشکی دانسته و سخن از توافقنامه ثانویه به میان آورده، این مقوله با تقسیم وظایفی میان اروپا و آمریکا در قالب استراتژی پلیس خوب، پلیس بد پیگیری خواهد شد. بدین گونه که در مدت زمانی که مقرر گردیده کنگره در رابطه با عدم پایبندی ایران به برجام اعلام نظر کند و حتی بعد از آن، برخی از طرفهای دیگر امضا کننده برجام یعنی آلمان، انگلستان و فرانسه و همچنین اتحادیه اروپا در نقش پلیس خوب وارد صحنه خواهند شد تا از طریق به وحشت انداختن طرف ایرانی از اقدامات احتمالی پلیس بد یعنی آمریکا، ایران را مجاب کنند به تغییرات در برجام تن دهد.
البته در موازات این استراتژی، استراتژی چماق و هویج نیز از سوی آمریکا در دستور کار قرار گرفته این امر زمانی نمود پیدا میکند که همواره مقامات آمریکایی عدم اصلاحات در برجام را مترادف با خروج رسمی آمریکا از برجام و بازگشت تحریمها دانسته اند که نمونه بارز آن را میتوان در سخنان تیلرسون آن جا که بیان میکند اگر اقدامی در خصوص این توافق صورت نگیرد، رئیس جمهور اصرار دارد که از آن خارج شود، دید. با این تفاسیر، مسئولین کشورمان باید تمام تمهیدات را در جهت مقابله با این استراتژیها به کار گیرند، چرا که عقب نشینی و تسلیم شدن در مقابل چنین راهبردهایی به منزله تضعیف شدن بنیه دفاعی کشور و به تبع آن به خطر افتادن امنیت ملی و تمامیت ارضی کشورمان خواهد بود.
جالب اینجا است «نشنالاینترست» درگزارشی به این مسئله پرداخته اگر اعلام پایبندی ایران از سوی ترامپ به خروج آمریکا از برجام و لغو کامل آن منجر شود، ایران چگونه با این مسئله برخورد خواهد کرد.
به نوشته «نشنالاینترست» هماکنون توپ برجام در زمین کنگره است و اگرچه تمام نشانهها حاکی از این است که نمایندگان کنگره موافق برگشت تحریمهای هستهای ایران نیستند اما احتمال رأی آنها به برگشت تحریمهای هستهای نیز وجود دارد؛ برگشت تحریمهای هستهای برداشته شده ایران طبق برجام به معنای لغو کامل برجام است. در این صورت شایسته است که رفتار احتمالی تلافیجویانه ایران در برابر این اقدام آمریکا بررسی شود.
«نشنال اینترست» مینویسد در صورت برگشت تحریمهای هستهای و لغو برجام از سوی واشنگتن ،تهران گزینههای بسیار فراوانی در دسترس دارد که نمیتوان دقیق پیشبینی کرد که کدام گزینه را انتخاب خواهد کرد اما به نظر میرسد ایران نخستین اقدامات تنبیهی خود را متوجه آمریکا و متحدان منطقهایاش مانند اسرائیل و عربستان خواهد کرد و همزمان تلاش میکند تا آسیبی متوجه کشورهای اروپایی نشود که هماکنون مخالف تصمیم ترامپ برای خروج از برجام هستند.