۴۰ سال از زمانی که آمریکا فروش هواپیماهایی مسافرتی نو به ایران را ممنوع کرده بود میگذرد و صنعت هواپیمایی ایران در این زمان مشکلات زیادی را از سرگذرانده است. مشکلاتی از جمله آنکه مهیا نبودن امکان تعمیر یا دریافت قطعات برای ناوگان ایران که ماحصل آن از رده خارج کردن بسیاری از هواپیماها و همچنین سقوط فجایع تلختر دیگری را برای این صنعت رقم زد.
مشکلات پیشروی این صنعت به حدی بود که متولیان همواره در تلاش بودند تا راهکاری برای حل آن بیابند به همین دلیل همزمان با اجرایی شدن برجام در کنار تمام مشکلات موجود کوشیدند تا نسبت به ورود این هواپیماها به کشور اقدام کنند و بعد از سالها صنعت هوایی کشور شاهد ورود ناوگان نو به کشور باشد. در همین راستا رایزنیها برای ورود هواپیماهای ایرباس را از چند هفته پیش از نهایی شدن برجام آغاز کرده بود و به فاصله چند روز پس از اجرایی شدن توافق هستهای نیز کار خود را به شکلی رسمی ادامه داد تا سرانجام در پیشقراردادی که بهمنماه سال گذشته به امضا رسید ایران قرارداد خرید ۱۱۸ فروند ایرباس جدید را به جریان بیندازد.
امضای این قرارداد در بهمنماه سال گذشته در جریان سفر رئیسجمهور به فرانسه رخ داد که از دید کارشناسان این حوزه آغاز انقلابی در صنعت هواپیمایی ایران بود اما هرچند متولیان از به سرانجام رسیدن این قرارداد در کوتاهترین زمان ممکن خبر دادند اما کارشکنیهای برجام این قرارداد را نیز تحتالشعاع قرار داد و اما و اگرهای آمریکا موجب شد تا به امروز که قریب به ۶ ماه از امضای آن میگذرد این مهم به سرانجام نرسید.
داستان یک ابهام
به سرانجام نرسیدن این قرارداد از آنجا نشات میگیرد که گفته میشود پس از چند ماه انتظار سرانجام با چراغ سبز خزانهداری آمریکا مجوز این قرارداد صادر شده و شرکت ایرباس میتواند نسبت به اجرای تعهدات خود اقدام کند. اما از سوی دیگر برخی اخبار حکایت از ابهامات موجود در این زمینه و قطعی نشدن آن خبر میدهد.
طی اخبار منتشر شده وزارت خزانهداری آمریکا تاکنون دو مجوز صادر کرده که به شرکت فرانسوی «ایرباس» اجازه میدهد شماری از هواپیماهای وعده داده شده به ایران را تحویل دهد. این هواپیماها از دو مدل A-۳۲۰s و A-۳۳۰s هستند.
اما از سوی دیگر در حالی خبرگزاری رویترز اعلام میکند با صدور مجوز فروش بوئینگ به ایران از سوی وزارت خزانهداری آمریکا ارزش سهام این شرکت به شدت افزایش یافته است که خبرگزاری بلومبرگ از قطعی نبودن فروش به دلیل بیثباتی فاینانس ایرلاینهای ایران خبر میدهد.
طبق اعلام برخی رسانههای غربی؛ شرکت بوئینگ اعلام کرد که انتظار دارد به زودی مجوز تحویل هواپیما به ایران را از دولت آمریکا دریافت کند.
نگاه متفاوت
با وجود اعلام این شرکت؛ وزیر راه و شهرسازی با مهر تایید زدن بر صدور این مجوز از سوی خزانهداری آمریکا اعلام کرد: تمام سدهای موجود بر سر راه ورود هواپیماهای جدید به ایران شکست شده و با اجراییشدن این توافق هواپیماهای جدید در پاییز امسال وارد ناوگان میشوند و تمام شرکتهای ایرانی میتوانند مذاکرات خود را به شکل مستقیم با طرفهای خارجی ادامه دهند.
عباس آخوندی درباره تعداد دقیق هواپیماهایی که در جریان مجوز جدید اوفک وارد ایران میشوند اظهار کرد: طبق توافق اولیهای که با ایرباس داشتهایم از سال ۲۰۱۶ باید ۸ فروند هواپیما به ایران تحویل میشد و مابقی در جریان توافقی ۸ ساله وارد ناوگان میشدند. بر این اساس ما امیدواریم تا پیش از پایان سالجاری میلادی نخستین هواپیماها به ایرانایر تحویل شود.
وی براین ادعاست که در حال حاضر بخش قابل توجهی از مسائل باقیمانده بر سر توافق ایران با ایرباس به پایان رسیده و تقریبا در تمام مباحث فنی جمعبندیهای لازم صورت گرفته است. تنها برای برخی مسائل تجاری مذاکراتی باید انجام شود که با ورود نمایندگان ایرباس در این هفته و هفته آینده مسائل مربوط پیگیری میشود و امیدواریم به زودی کار در این حوزه به پایان برسد.
وی با بیان اینکه براساس مجوز جدید ورود هواپیماهای ایرباس و بویینگ به ایران بدون مشکل اجرایی خواهد شد، تاکید کرد: نه تنها این مجوز برای توافقهای صورت گرفته میان ایرانایر و این شرکتها قابل اجراست که حتی در این راستا تمام شرکتهای هواپیمایی ایرانی مجوز آن را خواهند داشت که مذاکرات خود را نهایی کرده و برای ورود هواپیماهای جدید اقدام کنند.
بازپسگیری سهم ۴۰ ساله
آخوندی با اشاره به اینکه اجرای این توافقها پس از حدود ۴۰ سال به ایران اجازه خرید مستقیم از بویینگ و ایرباس را میدهد اظهار کرد: این موضوع به معنای آن خواهد بود که ما میتوانیم پس از حدود ۴ دهه بار دیگر سهم خود را از بازار جهانی پس بگیریم. ایرانایر در سال ۱۳۴۵ بخشی از بازار جهانی را در اختیار داشت و حالا زمان آن رسیده که ما سهم خود را از بازار ۴۰۰ میلیون نفری مسافران هوایی در منطقه پس بگیریم.
وی تصریح کرد: قطعا در فضای رقابتی موجود رقبای ما تمام تلاش خود را میکنند که این بازار از دستشان خارج نشود. از اینرو در کنار مسائل تجاری و فنی یکی از دلایل طولانیشدن مذاکرات با شرکتهای تولیدکننده هواپیما سنگاندازی رقبای منطقهای ما بود. وی خاطرنشان کرد: سیاست اصلی ما بازپسگیری سهم ایران از بازارهای جهانی است و ما چه در حوزه خرید هواپیماها و چه در سیاستهای کلان این امر را پیگیری میکنیم و به محققشدن آن بسیار امیدواریم.
قانون نانوشته
با وجود این اعلام قطعی آخوندی و باقی ماندن بخش کوچکی از مسایل مالی، در مسیر اجرای این قرارداد ایرباس باید ۸۵ درصد از منابع اعتباری مربوط به این هواپیماها را تأمین کند و ایران در ابتدا تنها ۱۵ درصد از منابع مالی مربوط به این قرارداد ۱۰ میلیارد دلاری را به طرف فرانسوی تحویل خواهد داد.
آمریکاییها براساس طرحی نانوشته اعلام کردند: هر هواپیمایی که ساخت آمریکا است یا حداقل ۱۰ درصد از تجهیزات آن را شرکتهای آمریکایی تأمین میکنند باید برای فروش به ایران مجوز رسمی این سازمان را داشته باشند.
با این وجود حال باید منتظر ماند و دید آیا با وجود تمام کارشکنیهایی که آمریکاییها در مسیر برجام داشتهاند؛ این مهم عملیاتی خواهد شد یا نه؛ چراکه اخذ مجوز از سوی خزانهداری آمریکا تازه اول راه است و در بحث نقل و انتقال بانکی ایران با گذشت ماهها همچنان با مشکل مواجه است.