امضای توافق هسته‌ای ایران با ۱+۵ و اجرای برجام منوط به ۹ پیش‌شرط مقام معظم رهبری بود؛ پیش‌شرط‌هایی که یکی از بندهای آن لغو تمام تحریم‌ها در روز اجرای برجام بود اما سه ساله شدن برجام هم گذشت، دریغ از یک روز تعهد طرف مقابل به این توافق بین‌المللی! که امضای کری و قطعنامه سازمان ملل تضمین‌هایش بود و به تازگی رای لاهه را هم گرفته است! اما ماجرا از جایی قابل تامل می‌شود که ببینی در سه سال گذشته به جز اجرا نشدن برجام، امریکا آن را نقض کرده، اروپا تعهداتش را تا حد اجرای ساز و کار مالی فرسوده‌ای که فقط اسم است کاهش داده و ما همچنان پایبنیدم!
تیم مذاکره‌کننده کشورمان چنان گوی سبقت را از طرف غربی ربود و به تمام تعهدات خود در کمترین زمان ممکن عمل کرد که انتظار می‌رفت در روز اول برجام همه این تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران برچیده شود اما هرچه صبر کردیم چیزی جز نقض عهدهای مکرر از طرف مقابل ندیدیم! و در آخر هم گزینه‌ای به اسم ترامپ همه را سورپرایز کرد.
به تلاش‌های شبانه‌روزی تیم برای احقاق حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای ملت ایران واقفیم اما در برخی مواقع عملکردهای منفعلانه و لبخندهای نابه‌جا و اعتماد بی‌جا به آمریکا سبب شده تا دشمن ملت تا این اندازه وقیح و گستاخ شود و ازهم اکنون به بعد نیاز است با دیپلماسی انقلابی پاسخ این دشمنان فریبکار را بدهیم.
بدتر از آن این است که در این مسیر تا می‌خواهیم فراموش کنیم که چه کلاه گشادی بر سر مسئولان مذاکرات رفته است، تا می‌خواهیم راهکار جدید برای رسیدن به مطالباتمان بیابیم! بدهکاران طلبکار دست به کار شده و با فرار رو به جلو تقصیرها را به گردن دیگران می‌اندازند! و می‌گویند رقیب نگذاشته جمهوری اسلامی از مواهب برجام برخوردار شود!!!
اما انگار یادشان رفته آن روزها که جشن می‌گرفتند و مدام برای مردم از مواهب می‌گفتند و گلابی و سیب و آفتاب تابان را علم کردند و تیم با تاکید بر فهمیدن زبان دنیا معتقد بود که هیچ کسی در جهان توان به هم زدن این پیمان بین‌المللی را ندارد حالا باید پاسخگوی افکار عمومی بابت اعتماد از دست رفته باشد.
ظریف یادش رفته در مقابل دوربینی که میلیون‌ها جفت چشم به آن خیره بودن گفت همزمان با انجام تعهدات همه تحریم‌ها لغو می‌شود، یادش رفته که با متنی انگلیسی می‌نشست و ادعا می‌کرد لغت به لغت به خاطر اشراف به زبان دنیا نوشته اند! یادش رفته که دوست و همکارش جناب صالحی سه بار قسم جلاله خورد که همه تحریم‌ها با انجام تعهدات لغو می‌شود!!! حتما یادش رفته که رهبری هم اعلام کردند که انتظارات از برجام که همان رفع تحریم بود برآورده نشده و تاکید کردند که ما برای اختلاف انداختن بین اروپا و امریکا و یا اثبات بدعهدی امریکا مذاکره نکردیم!
اما جناب وزیر باید بداند مسول امضا، پیگیری و روشن کردن اوضاع برجام جز خودش و تیم امضاکننده کسان دیگری نیستند و صحبت‌های منتقدان هر چند تلخ اما تاثیری در امروز نداشته و تنها پیشگویی درستی است که در زمان خوشحالی توخالی آنها صورت گرفته است.
ظریف فراموش کرده که گفت تضمین برجام را از کری گرفته است! فراموش کرده که امضای وزیر خارجه امریکا را پذیرفت اما هیچ اتفاقی رخ نداد! حالا همه تقصیرها را بر سر منتقدانی می‌اندازد که دلسوزانه حال امروزش را پیش‌بینی کرده بودند! انگار پیش‌بینی جرم بوده!! ظریف مدعی است که تندروها مردم را از مواهب برجام منع کردند در حالی که اصلا مواهبی اتفاق نیافتاد که منع شود و اگر حرف ظریف را باور کنیم اینطور به نظر می‌رسد که انگار برای گرفتن حقمان حق حرف زدن و نقد کردن را هم به طرف مقابل داده‌ایم، اما باید دید چه اتفاقی در این مسیر رخ داده است و تیم هسته‌ای چرا به تعهدی به این شکنندگی رضایت دادند؟!
این روزها که خبرهایی از احتمال اعلام سازوکار مالی ویژه اروپا همزمان با سومین سالگرد اجرای برجام به گوش می‌رسد انتظار این است که تیم هسته‌ای و سیاست خارجی‌مان گوش‌هایش را بگیرد و فقط عمل را محاسبه کرده و درباره عملکرد طرف مقابل حرف بزند نه درباره وعده‌های زیبایی که می‌توانست داده نشود.
روز گذشته رسانه‌های دولتی نوشتند که یک نشریه آمریکایی در گزارشی تحلیلی با اعلام اینکه سازوکار مالی ویژه اروپا با ایران اواسط ژانویه راه‌اندازی می‌شود، نوشت: سیاست سخت‌گیرانه رئیس‌جمهور آمریکا درقبال ایران، اعتبار واشنگتن برای رسیدگی به دیگر مسائل را از بین می‌برد.
نشریه پولتیکو به قلم جرت بلانک یک مقام دولت باراک اوباما و عضو ارشد بنیاد کارنگی نوشت: سیاست‌های دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در قبال ایران با بی‌احتیاطی همراه بوده است، چراکه ایران را دعوت می‌کند تا به برنامه هسته‌ای خود بازگردد و اعتبار آمریکا برای بحث بر سر معاملات دیگر را کاهش می‌دهد.
اما آمریکا درخصوص مسئله مهم‌تر (این کشور)، یعنی روابطش با متحدان و شرکایش و نقش محوری آمریکا در نظام مالی دنیا بسیار غیرمحتاطانه‌تر بوده است که عواقبی پیش می‌آورد. ایران می‌تواند یک مشکل باشد، اما ارزش آن را ندارد که منافع اقتصادی و سیاسی آمریکا به عنوان بانکدار جهان به قمار گذاشته شود.
دولت آمریکا اکنون یک فرصت دارد - شاید بهترین فرصتی که برایش باقی مانده است - تا از خطر کاهش نقش محوری آمریکا در نظام مالی جهان بکاهد.
اتحادیه اروپا به برقراری یک ساز و کار مالی برای تسهیل روابط تجاری با ایران پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا نزدیک شده است. اتحادیه اروپا احتمال دارد در ماه جاری (میلادی) همزمان با سومین سالگرد اجرای کامل توافق هسته‌ای با ایران در ژانویه ۲۰۱۶ این ساز و کار را اعلام کند. سومین سالگرد اجرایی شدن برجام ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۷ خواهد بود.
این مسئله یک خطر جدی برای حاکمیت مالی آمریکا در میان مدت تا درازمدت به حساب می‌آید. این سازوکار به اروپا اجازه می‌دهد تا زیرساخت یک نظام بانکی را راه‌اندازی کند که از طریق اتصال به نیویورک کار نمی‌کند؛ مسئله‌ای که نفوذ گسترده آمریکا را به عنوان ستون فقرات (نظام مالی جهان) به خطر می‌اندازد.
اعلام طرح سازوکار مالی ویژه، موسوم به اس.پی.وی توسط فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مهم‌ترین موضوعی بود که در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر سال ۲۰۱۸ رخ داد. هرچند که به دلیل ادعای ترامپ مبنی بر انجام بیشترین کارها در دولتش و تمسخر حضار نسبت به آن با کم توجهی روبرو شد. همچنین ترامپ نتوانست در شورای امنیت سازمان ملل دیگران را در کمپین فشار علیه ایران همراه خود کند و منزوی شد.
موگرینی جزئیات چندانی درباره این سازوکار ارائه نداد اما ابعاد آن هر روز روشن‌تر می‌شود. کشورهای اروپایی از موسسات مالی دولتی خود فهرستی تهیه می‌کنند تا اجازه معاملات با ایران را داشته باشند. آلمان و فرانسه و نه یک کشور کوچک ریاست این ساز و کار را بر عهده خواهند داشت. احتمالا این سازوکار اواسط ژانویه راه‌اندازی می‌شود اما واضح است که اجرای آن کار ساده‌ای نیست. اتحادیه اروپا و کشورهای عضو این چنین مهندسی مالی را هر روز انجام نمی‌دهند و نظام مالی اروپا نیز با آمریکا در هم تنیده است. از این‌رو بعید است هیچ فرد یا موسسه‌ای بخواهد در معرض کوچک‌ترین خطر از ناحیه تحریم‌های آمریکا قرار گیرد. با این حال، اروپایی‌ها به دنبال ایجاد این سازوکار هستند که حامل پیامی مبنی بر این است که اروپا باور دارد، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای دال بر بی‌ثباتی، غیر قابل پیش‌بینی بودن و بی‌توجهی به منافع متحدانش است که به آمریکا به عنوان سرمایه‌دار جهان و دلار، به عنوان ارز جهانی وابسته هستند.
ساز وکار مالی ویژه با یک قاعده نسبتا متعادل و آرام به پیش خواهد رفت، به گونه‌ای که خشم آمریکا را برنمی‌انگیزد و برای تسهیل معاملاتی که شامل تحریم نیستند مانند فروش مواد غذایی، دارو و برخی کالاهای مصرفی به ایران استفاده می‌شود.
به نوشته پولتیکو، اما محدود کردن این سازوکار به کالاهای بشردوستانه که تحت تحریم نیستند، یک اشتباه وحشتناک خواهد بود.
بعید است که یک سازوکار مالی ویژه با ایران معنای زیادی برای اقتصاد ایران یا توانایی آمریکا برای وارد آوردن فشار داشته باشد اما این سازوکار به مدیرانش می‌آموزد که می‌توانند از آن برای موارد دیگر در آینده استفاده کنند. دونالد ترامپ و دولت او باید درک کنند که سوق دادن متحدان به سمت ایجاد جایگزین‌هایی برای بازارهای مالی آمریکا چه پیامدهایی (برای آنها) خواهد داشت. نفوذ آمریکا در اقتصاد جهانی و همچنین اعتماد به دلار به عنوان ارز جهانی کاهش پیدا کرده است. رئیس جمهور ترامپ با فراهم کردن غیرضروری این فضا برای متحدان که به نقاط دیگر نگاه کنند، قدرت اقتصادی بلندمدت آمریکا را به خطر انداخته است.
نویسنده: کژال کیهانی
