همانگونه که پیش بینی می شد رییس جمهور آمریکا روز جمعه در نشست امنیتی مونیخ ، موضع قابل توجهی در باره ایران و برجام اتخاذ نکرد و این درحالی است که قرار است ۵ اسفند پرونده برجام مختومه اعلام خواهد شد .
پروتکل الحاقی به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه می دهد که بازرسی و سرکشی‌های ویژه از مراکز فعالیت های هسته‌ای کشورمان داشته باشند. این درحالی بود که در طول مدت زمانی که از اجرای پروتکل می گذشت ، هیچ انحرافی در فعالیت‌های هسته‌ای ایران از سوی بازرسان گزارش داده نشد.
از آنجا که رویکرد ایران از همان ابتدا «حل مسئله» بود، این درخواست پذیرفته شد و کشورمان تا یک‌سال یعنی اردیبهشت ۹۸ به صورت یک‌طرفه به اجرای تعهدات خود ادامه داد تا جایی که مسجل شد طرف اروپایی نیز متاثر از سیاست‌های ترامپ عزمی برای انجام تعهدات ۱۱ بندی خود ندارد و صرفا به دنبال وقت‌کشی و کمک عملی به تاثیرگذاری سیاست «فشار حداکثری» ترامپ است.
به همین دلیل پس از سپری شدن یک‌سال بی‌حاصل، اقدامات مقابله‌ای ایران وفق بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام در ۵ گام کاهش تعهد کلید خورد تا ماجرا به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا رسید.
این درحالی است برخی همچنان از گفتگو و مذاکره با ایران بر سر برجام سخن می گویند و این درحالی است که پرونده توافق هسته ای ایران بسته و مختومه شده است .
در این میان عزم جدی ایران برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی وفق بند ۲۶ و ۳۶ برجام بار دیگر در کانون توجه رسانه‌های گروهی داخلی و خارجی قرار گرفته است.
کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، اقداماتی که از پنج اسفند متوقف می‌شود این‌گونه تشریح کرده است؛
۱ـ مفاد پروتکل الحاقی ۲ـ کد ۳.۱ اصلاحی ترتیبات فرعی موافقت‌نامه پادمان (برای اظهار زودهنگام تاسیسات هسته‌ای به آژانس) ۳ـ استفاده از فناوری‌های مدرن و حضور درازمدت آژانس در ایران ۴ـ اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با کیک زرد ۵ ـ اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با غنی‌سازی ۶ ـ دسترسی‌ها پیرو مفاد برجام ۷ـ نظارت و راستی‌آزمایی اجرای اقدامات داوطلبانه ۸ـ اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با ساخت قطعات سانتریفیوژ
رئیس جمهور نیز روز در این باره گفت : «ایران بازرسان آژانس را اخراج نخواهد کرد، چون کسانی بازرسان را اخراج می‌کنند که به دنبال سلاح هسته‌ای هستند، ما به دنبال اخراج بازرسان نیستیم و آن‌ها می‌توانند بر اساس پادمان کارشان را انجام دهند. ما تنها تعهدات اضافه‌مان را محدود می‌کنیم».
در این زمینه مقام معظم رهبری نیز بار دیگر بر موضع قطعی ایران برای استفاده از حقوق قانونی مصرح در برجام در زمینه کاهش تعهدات تاکید کردند: «تا به حال وعده دادید و دیگر وعده اثری ندارد. امروز ایران فقط منتظر عمل است».
در این میان ایران تاکید کرده است که راه را برای بازگشت طرف مقابل باز گذاشته است و تنها اقدامات دواطلبانه را لغو کرده است
در عین حال به نظر می رسد در اقدامات بایدن نیز استراتژی مهارایران همچنان دنبال می‌شود اما این بار از زاویه وعده بازگشت به برجام .
وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به بیانیه تروئیکای اروپایی که طی آن، از کاهش تعهدات برجامی ایران ابراز نگرانی کرده و نسبت به آن هشدار داده‌اند، تاکید کرد: تدابیر جبرانی ما پاسخی هستند به نقض‌های ایالات‌متحده و تروئیکای اروپایی.
ابوالفضل عمویی سخنگوی کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس در این باره گفت: طرفهای غربی باید بدانند اگر به تعهدات خودشان برنگردند، همانطور که گام نخستین قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در احیای غنی‌سازی۲۰درصد آغاز شد، همانطور که نصب سانتریفیوژهای IR۲M جلو رفته و همینطور در روز ۵اسفندماه اگر اقدامی برای لغو تحریم‌ها صورت ندهند، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی توسط ایران متوقف خواهد شد.
از سوی دیگر دولت بایدن باید در نظر داشته باشد سیاست خصمانه این کشور موجب تعامل ، همکاری، همگرایی و اتحاد هر چه بیشتر ایران و متحدانش می شود و ایران فرصت طلایی اتحاد میان کشورهای قدرتمند شرقی را از دست نمی دهد .
همه می دانند که آمریکا در شرایط افول قدرت قرار دارد، چالش‌های این کشور بسیار افزایش یافته و در داخل با مشکلات زیادی روبرو است و در سیاست خارجی نیز دچار تزلزل قدرت است.
ایرینا جوزبنادزه در خبرگزاری راس بولت در این‌باره نوشت: ایران مذاکرات برای ورود به اتحادیه اقتصادی اوراسیا را آغاز کرده است .
وی با اشاره به اینکه ایران به دلیل فشار تحریم‌ها از سوی آمریکا و متحدانش به نوعی «چتر» امنیتی و گسترش فرصت‌های اقتصادی و تجاری نیاز دارد، اظهار کرد: منطقی است که تهران پیش‌بینی‌هایی بدبینانه برای آینده برجام که توسط واشنگتن از بین رفته است، داشته باشد. در واقع آمریکایی‌ها، خودشان تهران را به عضویت پنج کشور عضو اوراسیا هدایت کردند و البته این اتحادیه تحت کنترل مسکو قرار دارد.
جوزبنادزه گفت: سخت است بگوییم با چه سرعت و زمانی تمام مراحل لازم برای ورود ایران به اوراسیا انجام می‌شود. طرفین باید به بسیاری از مسائل رسیدگی کنند. اما از آنجا که هم ایران و هم حداقل روسیه این عضویت را می‌خواهند، به توافق می‌رسند.
این خبرنگار با یادآوری اینکه عضویت ایران در اتحادیه اوراسیا مزایای زیادی برای این کشور به دنبال خواهد داشت، افزود: علاوه بر برخی تضمین‌های امنیتی، بازارهای جدیدی در مقابل ایران گشوده خواهد شد و این امر در برابر سیاست تحریم واشنگتن توازن ایجاد می‌کند. در عین حال قاعدتاً همکاری اقتصادی نزدیک، منجر به تعامل سیاسی نزدیک می‌شود.
وی با اشاره به اینکه غرب تا چندی پیش پیوستن ایران به اوراسیا را جدی نمی‌گرفت، تصریح کرد: با به دست آوردن «چتر» جدید، تهران می‌تواند با اطمینان و مداومت بیشتری به خصوص در مورد برنامه هسته‌ای خود با ایالات متحده مذاکره کند.
جوزبنادزه با تاکید بر اینکه به شکل منطقی دستیابی به بازارهای جدید این منطقه برای ایران آسان خواهد بود، خاطرنشان کرد: احتمال مسدود کردن مسیرهای حمل‌و‌نقل در قفقاز جنوبی برای آمریکا وجود ندارد و این امکان از طریق ارتباط ریلی با روسیه و از طریق مناطق آذربایجان، ارمنستان و گرجستان مهیاست.
در همین حال به نظر می رسد که بایدن چند راه پیش رو ندارد. یورو نیوز به نقل از تحلیگران غربی نوشت: رئیس جمهور جدید آمریکا از این تاریخ عبور خواهد کرد.
در ادامه این گزارش آمده است: این دسته از تحلیلگران بر این باورند پذیرش خواسته تهران از سوی جو بایدن، نشان دهنده ضعف دولت جدید آمریکا در برابر ایران خواهد بود.
همچنین قرار است وزیران خارجه اروپا و آمریکا فردا ۴ اسفند - درباره آخرین تحولات بین‌المللی از جمله ایران و برجام گفت‌وگو کنند. این نشست یک روز پس از آن برگزار خواهد شد که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران برای تغییر رای جمهوری اسلامی درخصوص توقف اقدامات داوطلبانه تحت برجام و پروتکل الحاقی چانه‌زنی خواهد کرد.
این درحالی است که پولیتیکو به نقل از منابع آگاه گزارش داد، در میان دستیاران ارشد جو بایدن درباره توافق هسته‌ای ایران بحث بر سر این است که آیا بهترین راه بازگشت به برجام است یا اینکه راه‌های دیگری را در پیش بگیرند. این توافق موقت لزوما به توافق اصلی نگاه نخواهد کرد، بلکه بعضی تحریم‌ها همانند فروش نفت به‌صورت محدود لغو خواهد شد و در عوض تهران بعضی اقدامات خود از جمله غنی‌سازی ۲۰درصدی را متوقف خواهد کرد.
بنابر نوشته نشریه آمریکایی پولیتیکو تحولات تاکنون نشان می‌دهد که ترمیم کامل توافق اصلی پیچیده است و ممکن است مجموعه‌ای از مذاکرات بسیار طولانی‌تر را شامل شود. البته اگر مذاکره‌ای شکل بگیرد.
یک فرد آشنا به سازوکارهای دولت آمریکا گفته است که «دیدگاه‌های بسیار مختلف» در دولت بایدن وجود دارد و من فکر می‌کنم انگیزه‌ای برای بازگشت به توافق وجود دارد؛ اما این یک نتیجه از پیش تعیین شده نیست.
در این میان برخی از منابع خبری نیز از خبر می دهند که مخالفان برجام در کنگره بایدن را تحت فشار قرار می دهند تا به توافق بازنگردد.
در همین حال تحلیلگران با اشاره به اینکه هم اکنون دو طرف میزان خواسته های خود را بالا می برند تا هنگام مذاکرات بتوانند از میزان این خواسته‌ها بکاهند، تاکید کردند: کشورهای اروپایی نیز تابع دولت جدید امریکا خواهند بود؛ زیرا در شرایط فعلی و اوضاع نابسامان اقتصادی به سبب بحران ها و مساله کرونا، از لحاظ اقتصادی به نفع آنهاست که بار دیگر روابط تجاری میان ایران وکشورهای اروپایی بازگردد.
نویسنده: کتایون مافی
