امروز پنجمين روز از هفته سلامت است كه با عنوان سلامت و ارتقاي ايمني غذا نامگذاري شده است. به همين مناسبت اهميت غذا و تغذيه را در سلامت افراد بررسي كرده و در آخر با يكي از اعضاي كميسيون بهداشت درباره همه نقاط قوت و ضعف سلامتي و بهداشتي در كشور هم كلام ميشويم.
ضرورت توجه به سلامت غذا و تغذيه
مهمترين اصل در زندگي، سلامتي است و سلامتي بستگي به شيوه زندگي ما دارد. يكي از مهمترين عوامل در شكل گرفتن الگوي غذايي انسان، عادت غذايي است كه تضمينكننده چگونگي انتخاب، آماه كردن طبخ، مصرف و نگهداري مواد غذايي است.
جالب است بدانيد كه بسياري از عادتهاي غذايي كه بدون فكر و تعقل ايجاد ميشود، ممكن است نامناسب بوده و اثرهاي نامطلوب و گاه غيرقابل جبراني در سلامت شما به جاي بگذار، با اصلاح عادت غذايي، خود به خود تمايل بيش از حد به خوردن بعضي مواد خوراكي كه براي سلامت انسان مفيد نيستند، از بين خواهد رفت. محروميت از مواد غذايي هميشه به معناي نخوردن و يا كم خوردن نيست. ممكن است غذا از لحاظ حجم، كافي باشد و حتي معده انسان را پر كند، اما كارايي لازم براي بدن را نداشته باشد يا اينكه رژيم غذايي نامتعادل باشد. تغذيه خوب يعني؛ به گونهاي بخوريم و بياشاميم كه بتوانيم رشد كنيم و از سلامتي بهرهمند شويم.
لازم به توجه استكه تغذيه بد يعني؛ كمخوري، پرخوري و بدخوري، سالانه ميليونها انسان را ميكشد و ميليونها نفر را به بيماريهاي سخت مبتلا ميكند، تغذيه سالم يعني؛ تغذيهاي كه احساس سرزندگي كنيد و خود را سالم بدانيد. بايد هنگام غذا خوردن هرگونه استرس و پريشاني را از خود دور كنيد. روز خود را با خوردن صبحانهاي سالم شروع كنيد تا سوختوساز بدنتان افزايش يابد.
توصيههاي قرآن و اهلبيت درباره عادات غذايي
قرآن كريم آنجا كه از غذاي بهشتيان سخن به ميان آورده است به دو وعده غذا در هر روز (صبحگاهان و شامگاهان) سفارش ميكند. «در آنجا هرگز گفتار لغو و بيهودهاي نميشنوند و جز سلام در آنجا سخني نيست و هر صبح و شام، روزي آنان در بهشت مقرّر است».۱
امام علي عليهالسلام ميفرمايد: «هركه جاودانگي ميخواهد بايد چاشت را زود بخورد شام را دير بخورد».۲
از فرمايشات امام علي عليهالسلام است كه فرمود: «هر كس دوام و عمر زياد ميخواهد، صبحانه بخورد».۳
امام صادق عليهالسلام: «مؤمن را بايسته است تا غذا نخورده از خانه بيرون نرود، چرا كه اين كار به او استواري بيشتر ميدهد».۴
امام صادق عليهالسلام ميفرمايد: «چون نماز صبح را خواندي پاره ناني بخور تا با آن دهان خويش را خوشبو كني، حرارت خود را فرو بنشاني، دندانهايت را استوارسازي، لثهات را استقرار بخشي، روزي خويش را به چنگ آوري و خوي خود را نكو كني».۵
اهميت وعده صبحانه در سلامتي
صبحانه خوب، شروع يك روز خوب را نويد ميدهد و اين احساس بهتر بودن از نظر رواني موجب احساس جسمي بهتر ميشود و انگيزه و تلاش را براي كسب شرايط بهتر و جلب روزي بيشتر افزايش ميدهد.
صبحانه يكي از مهمترين وعدههاي غذايي است كه سطح انرژي بدن را ابتداي روز بالا ميبرد و ذخاير تخليهشده بدن را پر ميكند. دانشآموزان به دليل اينكه در دوران رشد و تحصيل هستند، نياز بيشتري به خوردن صبحانه دارند. كساني كه صبحانه نميخورند، در مدرسه، سوخت سلولهاي مغزيشان كم ميشود و درك مطلب و ميزان يادگيريشان كاهش مييابد و تحمل ساعتهاي آخر كلاس براي آنها بسيار مشكل ميشود.
براساس تحقيقات پژوهشگران، كودكاني كه صبحانه نميخورند، در انجام تكاليف رياضي كارآيي كمتري دارند و قدرت خلاقيت و ابتكار آنها كاهش مييابد. مطالعه دهه اخير نشان داده است كه تغذيه در قدرت يادگيري كودكان مؤثر است و نخوردن صبحانه ميتواند اثرهاي متعددي بر يادگيري آنها داشته باشد.
اطلاعات ثبت شده در منابع تغذيهاي نشان ميدهد كودكاني كه ۲۰ دقيقه قبل از آغاز كلاس، صبحانه ميل ميكنند، نسبت به تغذيه صحيح و متعادل نه تنها پديده رشد را ميسر ميسازد و به تندرستي و طول عمر ميانجامد، بلكه با تأثير بر روي اعصاب و روان سبب رشد فكري و نمو نيروهاي رواني ميشود. سلامت جسم و روان انسان به ميزان قابل توجهي به نوع تغذيه، كيفيت مواد غذايي و ويتامينهاي مورد مصرف مربوط است. تغذيه سالم عاري از مواد زيانبخش و مضر ميباشد و داراي عناصر مفيد، براي سلامت مصرفكنندگان است.
خداوند بزرگ انواع خوراكيها را براي ما انسانها آفريده است. پس چه نيكوست كه هميشه بهترين و سالمترين آنها را انتخاب و استفاده كنيم و به اين ترتيب براي خودمان ارزش قائل شويم.
برنامههای ویژهای برای ارتقای ایمنی و سلامت غذا
اما در همين راستا معاون وزیر و رئیس سازمان غذا و دارو با توجه به نامگذاری سالجاری از سوی سازمان بهداشت جهانی به نام "ایمنی و سلامت غذا"، مهمترین اولویت این سازمان را درسال جدید حوزه غذا دانسته است.
دکتر رسول دیناروند در اين زمينه گفته بود كه مهمترین اولویت سازمان در سالجاری غذاست. این سازمان مسئولیت سنگینی در حوزه ایمنی و سلامت فراوردههاي غذایی مورد استفاده مردم دارد. انتظار ما این نیست که نتایج اقدامات ما خیلی زود مشخص شود بلکه ثمره این فعالیتها در بلند مدت سلامت مردم را تضمین ميکند. رئیس سازمان غذا و دارو همچنین عنوان كرد كه همزمان با هفته سلامت به محصولاتی که ایمنی و سلامت را براساس معیارهای سازمان غذا و دارو رعایت نمودهاند نشان ایمنی و سلامت اهدا خواهد شد.
نظر پارلمان درباره پشرفتهاي حوزه سلامت
در همين راستا با شاهين محمدصادقي عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس صحبت كرديم، عضو هئیت رئیسه مجلس شوراي اسلامي در اينباره به سياست روز گفته كه به نظرم يكي از مقولاتي كه بعد از انقلاب پا به پاي انقلاب و بعد از انقلاب دنبال شد و پيشرفت تحولات حوزه سلامت و بهداشت بود.
وي ادامه ميدهد: در زمينه توسعه بهداشتي ساخت و ايجاد دانشگاه علوم پزشكي در همه استانها در كنار ادغام آموزش و درمان در مراكز پزشكي بود كه با موفقيتهاي چشمگيري در اين زمينه همراه بود. ما توانستيم ميزان مرگ و مير نوزادان و مادران را به شدت كاهش داده و در عين حال بسياري از بيماريهاي واگيردار ويروسي و ميكربي را حذف كنيم كه نتيجه آن اين بود كه ميزان اميد به زندگي از ۵۳ سال به ۷۲ سال افزايش داده شد كه اين ميزان با كشورهاي پيشرفته برابري ميكند.
محمدصادقي گفت: در عين حال دسترسي عموم مردم به خدمات بهداشتي ودرماني افزايش داشته امنيت غذايي مردم به مراتب بهتر از گذشته شده اما در عين حال نيازهايي هم هنوز وجود دارد.
وي ادامه داد: برخي خدمات بهداشتي هنوز در دسترسي عادلانه نيست و اين خدمات در شهرهاي كوچك و روستاها نسبت به شهرهاي بزرگ فاصله دارد و هزينههاي درمان به خصوص قبل از اين طرح تحول نظام سلامت سنگين بودكه خوشبختانه با تصويب مجلس شوراي اسلامي مبني بر تخصص ۱۰ درصد اعتبارات هدفمندي به حوزه سلامت و يك درصد ماليات بر ارزش افزوده به مجموع اين دو عدد ۱۰ هزار ميليارد تومان به اين حوزه اختصاص يافت و مقداري از اين فاصله و عدم توزيع عادلانه برطرف شده و دسترسي بهتر شده و البته خواهد شد.
محمدصادقي گفت: در عين حال ما با چالش جديد مواجهايم ؛ در ابتداي انقلاب با نرخ رشد ۳.۲ رو به رو بوديم و سياستهاي كنترل جمعيت در اين زمينه اجرا شد اما الان معضلمان اين است نرخ رشد جمعيت از حد قابل قبول پايين آمده است و نرخ باروري كه حداقل بايد ۲.۱ باشد اكنون به ۱.۷ كاهش پيدا كرده است، اين جزو مقولات بهداشت و درمان است كه بايد به آن پرداخته شود.
وي گفت:در عين حال بايد متوجه باشيم كه جمعيتمان رو به كهنسالي پيش ميرود و شايد تا ۲۵ سال ديگر جمعيت كهنسال بيشتر از جوان شود پس بايد براي روند بهداشت و درمان اين افراد كارهايي صورت گيرد
عضو هيات رئيسه مجلس شوراي اسلامي خاطرنشان كرد:اوضاع تغذيه و مواد غذايي در كشور نسبت به گذشته خيلي بهتر شده است چراكه در گذشته دسترسي مناطق محروم به مواد غذايي كافي و قابل قبول نبود و اكنون بسياري از اين موضوعات حل شده است. اكنون دسترسي خوب است اما بايد كيفيت ارتقا يابد البته بسياري از بحث كيفيت غذايي هم به عادتهاي غذايي ما بر ميگردد. متاسفانه عادت غذايي نسل جوان و كودكان دستخوش تغييرات غيرقابل قبول شده، فست فودها مواد غيرمفيد مانند پفك و چيپس به برنامه غذايي افزوده شده در حالي كه اين خوراكيها عاري از مواد مورد نياز بدن بوده و بيماري زا هستند، اين رويه غلط بايد با فرهنگسازي و آموزش و برنامهريزي برطرف شود.
برگزاری جشنواره غذای سالم
رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلالاحمر، از برپایی جشنواره غذای سالم همزمان با هفته سلامت در سراسر کشور خبر داد.
فرحناز رافع به تشریح جزئیات جشنواره غذای سالم پرداخت و گفت: با توجه به اینکه شعار امسال روز جهانی بهداشت، ایمنی غذا از مزرعه تا بشقاب نامگذاری شده است، سازمان داوطلبان هلالاحمر تصمیم گرفت با مشارکت داوطلبان سازمان، جشنواره غذا را در تمامی استانها به خصوص با مشارکت داوطلبان روستاهای کشور برگزار کند.
وی با اعلام اینکه جشنواره غذا به صورت کاملا داوطلبانه و در اختیار خود استانها قرار دارد، افزود: هدف ما از برگزاری این جشنواره، شناساندن غذاهای سالم و ناسالم است. زیرا، در این جشنواره، غذاهایی مثل فست فودها و... نیز طبخ ميشود تا بتوان آنها را هم به مردم شناساند.
رافع اظهار داشت: کاری که در این جشنواره انجام دادهایم، این است که غذاهای ناسالم با نوارهای قرمز و مشکی و غذاهای سالم با نوارهای سفید و سبز، تفکیک ميشوند.
رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلالاحمر با اشاره به شیوع رو به افزایش بیماریهاي قلبی و عروقی در کشور، افزود: آنچه مسلم است، ميتوان با اصلاح شیوه زندگی و طبخ غذاهای سالم، از میزان ابتلا به این بیماریها و مرگهاي قلبی، تا حدود زیادی جلوگیری کرد.
وی با تاکید بر اینکه بهبود مولفههاي اجتماعی تاثیر گذار بر سلامت تنها وظیفه یک وزارتخانه نیست، تصریح کرد: وزارت بهداشت به تنهایی نمی تواند در این مسیر گام بردارد و لازم است سایر نهادها و دستگاههاي دولتی، سمنها و...، برای اصلاح سبک زندگی، در کنار وزارت بهداشت حرکت کنند.
رئیس سازمان داوطلبان جمعیت هلالاحمر بر سلامت جسم و روح و روان تاکید کرد و افزود: جامعه و مردم باید به این باور برسند که سلامت جسم و روح، جز لاینفک زندگی فردی و اجتماعی است.
مائده شيرپور