ناظران سیاسی بر این باورند برگزاری همه پرسی برای جدایی پیکره اقلیم کردستان عراق بحران داخلی این کشور را تشدید و طرح آمریکایی - اسرائیلی برای تجزیه کشورهای منطقه را هموار خواهد کرد.
احزاب کرد عراق روز چهارشنبه هفته گذشته (۱۷ خرداد) بدون حضور «جماعت اسلامی کردستان عراق» و «جنبش تغییر» با مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان جلسه‌ای تشکیل دادند و تصمیم به برگزاری همه پرسی استقلال در تاریخ سوم مهر ماه گرفتند.
این تصمیم در حالی اتخاذ شد که هنوز تمامی احزاب کرد عراقی موضع واحدی در خصوص همه پرسی و شرایط برگزاری آن ندارند.
این اقدام واکنش دستگاه دیپلماسی کشورمان را نیز به همراه داشت چنانچه سخنگوی وزارت خارجه کشورمان گفت: عراق یکپارچه، با ثبات و دموکراتیک، ضامن منافع همه مردم این کشور از تمام اقوام و مذاهب آن خواهد بود. اختلافات اربیل با بغداد نیز می‌بایست در چارچوب گفت‌وگو و تفاهم ملی و منطبق با قانون اساسی عراق حل و فصل شود.
بهرام قاسمی اظهار داشت: موضع اصولی و روشن جمهوری اسلامی ایران، حمایت از تمامیت ارضی و یکپارچگی عراق است. اقلیم کردستان بخشی از جمهوری عراق است و تصمیمات یک جانبه و خارج از موازین و چارچوب ملی و قانونی، بویژه قانون اساسی عراق، آنهم در شرایط پیچیده عراق و منطقه و طراحی بدخواهان برای تداوم بی‌ثباتی‌ها در عراق صرفاً به ایجاد مشکلات جدید در این کشور خواهد انجامید.
قاسمی افزود: عراق یکپارچه، باثبات و دموکراتیک، ضامن منافع همه مردم این کشور از تمام اقوام و مذاهب آن خواهد بود. امروز عراق بیش از هر زمان دیگری نیازمند آرامش و وفاق ملی است و اختلافات اربیل با بغداد نیز می‌بایست در چارچوب گفت‌وگو و تفاهم ملی و منطبق با قانون اساسی عراق حل و فصل شود.
البته واکنش مقامات آمریکایی نیز قابل تامل بود چنانچه «هدر نائرت» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این خصوص گفته بود: ما نگرانی خود را در این زمینه به مقام‌های اقلیم کردستان ابلاغ کرده‌ایم.
برخی ناظران سیاسی این تصمیم را بر اساس طرح «جو بایدن» معاون رئیس جمهور سابق آمریکا می‌دانند و معتقدند که این طرح به دنبال تجزیه عراق و جداساختن پیکره کردستان از عراق است. به اعتقاد این ناظران سیاسی حتی مخالفت آمریکا با همه پرسی اقلیم کردستان عراق «نمایشی و ظاهری» است چرا که خود آنها به دنبال تجزیه کردهای سوریه از بدنه این کشور نیز هستند. از نگاه ناظران سیاسی، منطقه آماده پذیرش یک کشور جدید نیست و کردهای عراق باید بدانند که جدا شدن اقلیم کردستان از عراق، نه تنها مشکلی را از مشکلات آنها حل نخواهد کرد بلکه بر مشکلات آنها خواهد افزود.
جدایی کردستان عراق از بدنه دولت جزء اولویت‌های اسرائیل محسوب می‌شود چنانچه صهیونیست‌ها این اولویت را هم در کتاب‌هایشان و هم در دکترین‌هایی که سال ۲۰۰۰ منتشر کردند، بازگو کرده‌اند.
به هر حال دلایلی که ناظران سیاسی برای تبعات این همه پرسی بیان داشتند حتی به رغم الزام‌آور نبودن آن، دولت بغداد را با فشار افکار عمومی شهروندان کُرد و حتی برخی جریان‌ها و احزاب کُرد مواجه خواهد کرد و قدرت کردها را درهرگونه تعامل و مذاکره با بغداد قوی‌ترخواهد کرد. بروز مشکلات میان اقوام و طوایف متعدد ساکن در این مناطق نیز از دلایل تبعات این همه پرسی خواهد بود
گام اشتباه کردهای عراق
سیدرضا قزوینی کارشناس مسائل منطقه در گفت وگو با سیاست روز به تبعات اقدام جدایی اقلیم کردستان از عراق اشاره کرد و گفت: کردهای عراق از زمان سرنگونی رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ تاکنون به شدت بر طبل جدایی از عراق کوبیده‌اند.
وی افزود: کردها ازهر فرصت و بحران و تنش به وجود آمده در عراق برای تأکید بر این موضوع و تقویت جایگاه خود استفاده کرده‌اند، اشغال برخی مناطق عراق توسط داعش نیز از جمله همین مسائل بود و باعث تشدید تلاش‌های جدایی‌طلب اقلیم کردستان شد به خصوص که تسلط پیشمرگه‌های کرد بر برخی مناطق مورد منازعه با بغداد از جمله کرکوک و دستیابی به منابع عظیم نفتی باعث شد مسیر آنها برای حرکت به سمت استقلال و جدایی هموار شود.
این کارشناس مسائل عراق تصریح کرد: اما واقعیت این است مقامات کُرد به خوبی مطلع‌اند چه در عرصه عراق و چه درعرصه بین‌المللی جدایی آنها و حتی موضوع برگزاری همه پرسی با مخالفت‌های جدی روبرو خواهد شد.
آنطورکه قزوینی بیان داشت، ازهمین رو اعلام کردند این همه پرسی بیشتر یک نظرسنجی برای شناخت افکار عمومی شهروندان کرد درباره استقلال است.
وی با بیان اینکه این اقدام با هدف فشار بر بغداد در مذاکرات و امتیاز‌گیری بیشتر از مرکز انجام می‌شود، اظهارداشت: موافقت شهروندان کرد با استقلال هر چند غیر الزام‌آور است، اما به نوعی پشتوانه خوبی برای چانه زنی مقامات اقلیم با بغداد خواهد بود.
این پژوهشگر مسائل منطقه در ادامه بیان داشت: این نکته را نیز باید در نظر داشت برگزاری همه پرسی عملا تلاشی از سوی بارزانی برای افزایش محبوبیت خود و تأثیرگذاری بر نتایج انتخابات آینده اقلیم خواهد بود و بیشتر شبیه یک شوی تبلیغاتی است.
قزوینی با اشاره به اینکه باید دید به رغم وجود موانع بر سر راه برگزاری این همه پرسی، آیا برگزاری آن محقق خواهد شد یا نه گفت: اما در هر صورت و به رغم الزام‌آور نبودن آن، دولت بغداد را با فشار افکار عمومی شهروندان کُرد و حتی برخی جریان‌ها و احزاب کرد مواجه خواهد کرد، همچنین قدرت کردها را درهرگونه تعامل و مذاکره با بغداد قوی‌تر خواهد کرد؛ هرچند بغداد ابزارهای لازم برای ایجاد فشار بر اقلیم را دارد.
وی با اشاره به اینکه در پرونده مناطق مورد مناقشه بین اقلیم و بغداد هم مشکل ایجاد خواهد شد، خاطرنشان کرد: چنانچه همه پرسی در مناطق مورد منازعه برگزار شود، عملا کردها یک گام به الحاق این مناطق به اقلیم کردستان نزدیک‌تر خواهند شد و در حوزه اجتماعی نیز باعث بروز مشکلاتی میان اقوام و طوایف متعدد ساکن در این مناطق خواهد شد.
بحران در عراق و منطقه پیچیده‌تر می‌شود
حسن هانی زاده دیگر کارشناس مسائل بین‌المللی در گفت وگو با سیاست روز به تصمیم رهبران اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه پرسی استقلال این اقلیم از پیکره عراق اشاره کرد و گفت: این اقدام شرایط منطقه را با بحران جدیدی مواجه خواهد.
وی افزود: از آن جایی که اقلیم کردستان جزیی از حاکمیت ملی عراق تلقی می‌شود از این رو برگزاری رفراندوم برای جدایی این اقلیم گام نخست اجرایی کردن طرح جو بایدن معاون سابق رییس جمهور آمریکا به شمار می‌رود.
این کارشناس مسائل منطقه بیان داشت: این امر بطور طبیعی با واکنش‌هایی از سوی برخی کشورهای منطقه که شرایط مشابهی با عراق دارند، رو به رو خوهد شد.
وی گفت: مردم کرد عراق در طول دوران حاکمیت حزب بعث ستم‌های مضاعفی متحمل شده‌اند، اما نباید دولت فعلی این کشور هزینه‌های رفتار نابخردانه حزب بعث منحله عراق را در برابر مردم کُرد بپردازد.
وی با بیان اینکه شرایط منطقه اکنون بگونه‌ای است که هرگونه تغییر در ساختار سیاسی و شطرنج جغرافیایی هر یک از کشورهای منطقه بحران پیچیده‌ای برای این منطقه به دنبال خواهد داشت، خاطرنشان کرد: لذا برگزاری همه پرسی برای جدایی اقلیم کردستان عمل شتابزده و متهورانه است و با توجه به اینکه رهبران اقلیم کردستان از درایت سیاسی کافی برخوردارند باید در تصمیم‌گیری خود تجدید نظر کنند. هانی زاده این را هم یاد آور شد، با توجه به اینکه اقلیم کردستان در طول ۱۴سال گذشته زیر ساخت‌های لازم را برای این امر فراهم کردند برگزاری همه پرسی منجر به جدایی این اقلیم از عراق خواهد شد.
