دوشنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۸ - ۲۱:۳۸
کد مطلب : 112044
روزنامه سیاست روز بر اساس گزارش رسمی سال 1397 مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پرسشگری (12) می‌کند:

قانونگذاری سنتی در توهم چیستی، چرایی و چگونگی!!؟

اشاره تاکنون موضوع آسیب شناسی قانونگذاری در ایران از سوی پژوهشگران و نویسندگان بسیاری مورد توجه قرار گرفته است و هر یک به تناسب تخصص و تجربه خود به این موضوع مهم پرداخته اند. نکته قابل توجه در این دست پژوهش های آسیب شناسانه، قابلیت استناد یا اصولا مستندسازی دیدگاه ها و نظرات به شواهد عینی و واقعیت های متقن است. انتشار گزارش «آسيب شناسي نظام قانونگذاري جمهوري اسلامي ايران» (ويرايش اول) از سوی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی این سوال را به ذهن متبادر می کند که پس از 113 سال سابقه قانونگذاری وجود خیل عظیم آسیب های ریز و درشت در حوزه قانونگذاری، نشانه چیست؟ قانونگذاری کشور با این همه آسیب و مشکلاتی که دارد، چگونه می تواند به حل معضلات سایر بخش های جامعه بویژه حل مشکلات متعدد و روزافزون زندگی مردم بپردازد؟ چرا که قبل از هر کاری خود نیازمند تغییر و تحول است! نظر به اینکه بیان آسیب ها دردی را از جامعه درمان نمی کند روزنامه سیاست روز بر طبق رسالت رسانه ای خود گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی را مبنای پرسشگری از تقسیم کار ملی در حوزه قانونگرایی کشور قرار داده است تا به ریشه یابی علل و آثار آسیب ها بپردازد. امید است که پاسخگویی بهنگام دستگاه ها و نهادهای مربوطه بتواند به گسترش گفتمان تحول در قانونگذاری برای انتخابات پیش رو کمک بسزایی کند.
قانونگذاری سنتی در توهم چیستی، چرایی و چگونگی!!؟

مقدمه
«آسيب شناسي نظام قانونگذاري جمهوري اسلامي ايران» (ويرايش اول) موضوع گزارش رسمی شماره ۱۶۰۸۰ است که در سال ۰۷/۰۷/۱۳۹۷ توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. این پژوهش به سفارش معاونت پژوهش های سیاسی-حقوقی و توسط دفتر مطالعات حقوقی (گروه حقوق عمومی) انجام شده است. گروه تهيه و تدوين كنندگان گزارش شامل آقایان علي عبدالاحد، ابوالفضل درويش وند، سيد مجتبي حسيني پور اردكاني، حامد ناظمي، سيدمحمدهادي راجي و علي بهادري جهرمي است. گروه همكاران تهیه و تدوین گزارش شامل آقایان علي فتاحي زفرقندي، محمد جواهري طهراني، حسن وكيليان، حسين عبداللهي، حسن امجديان، يحيي مزروعي و حمزه اشكبوس است. ناظران علمي گزارش نیز آقایان جليل محبي و احمد حكيم جوادي است. برای پرهیز از هر گونه پیش داوری در مورد آسیب شناسی قانونگذاری کشور، عینا از متن گزارش رسمی یاد شده در آسیب های مختلف استفاده شده است که هر گونه شائبه نگاه شخصی، تفسیرهای سلیقه ای و سوء برداشت سیاسی و جناحی را از بین ببرد. نقل عین مطالب گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در توضیح آسیب های حوزه قانونگذاری، ارائه مطالب غیرقابل انکاری است که توسط جمعی از پژوهشگران (شامل تهيه و تدوين كنندگان، همكاران و ناظران علمي) مورد اعتماد مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تهیه و منتشر شده است. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، مرکزی است که قانونا در ساختار تشکیلاتی مجلس شورای اسلامی قرار دارد و گزارش های منتشره از سوی آن سندی متقن با قابلیت استنادی بالا محسوب می شود. اعلام رسمی آسیب های حوزه تقنین از سوی مرکز پذیرش های مجلس شورای اسلامی، دلیل پذیرش آنهاست و کار را بر محققان این حوزه در امر اثبات آسیب ها آسان کرده است و نیازی به نقل مطالب اثباتی از منابع علمی معتبر شامل کتاب ها و مقالات در نشریات دارای رتبه علمی و پژوهشی یا انجام پژوهش های میدانی و عملیات آماری برای اثبات یا رد فرضیه های پژوهش نیست. 

۴۰ تعیین نکردن ضمانت اجراي كافي و مناسب براي قوانين
در موارد لزوم مجريان قانون موظفند احكام مندرج در قوانين را بموقع، كامل و صحيح به اجرا درآورند و لازمه اين امر، تكليف مشخص و صريح قانون، همراه با تعيين صريح مجري يا مجريان است. با اين وجود، اجراي قانون توسط مجريان نياز به ضمانت هايي دارد كه در موارد تخلف از اجرا، بتوان به استناد آن، با متخلف يا متخلفان برخورد كرده تا مكلف شوند نسبت به اجراي قانون تمكين كنند. تكليف قانوني بدون تعيين ضمانت اجرا يا تعيين نامناسب و ناكافي ضمانت اجرا، مسيري براي فرار متخلفان از اجراي قانون است چراكه در اين صورت عدم اجراي قانون، هزينه مادي يا معنوي براي ايشان ندارد و لزومي براي اجراي قانون منطبق با موازين مندرج در مواد آن احساس نمي شود. تعيين ضمانت اجرا بايد متناسب با تخلف يا جرم احتمالي بوده و به روز باشد. به عنوان مثال لازم است ضمانت اجراي قوانين ناظر به جرائم مادر و تخلفات اساسي كه خود زمينه ساز جرائم و تخلفات كوچك تر هستند، تشديد شوند تا مرتكبان احتمالي، ارتكاب جرم يا تخلف را داراي منفعت ندانسته و به اجراي قانون تمكين كنند. لازم است در جريان تصويب قانون، ضمن تعيين تكاليف و حقوق، ضمانت اجراهاي لازم هم در هر مورد پيش بيني شود تا نهادهاي ناظر بتوانند با اقدام بموقع در اين خصوص با متخلفان برخورد کنند. درواقع تعيين ضمانت اجرا بايد به عنوان يكي از ضرورت هاي اساسي جهت تصويب قانون باشد. علاوه بر مورد فوق الذكر، ازجمله مواردي كه نيازمند تعيين ضمانت اجراست، تكليف دولت به تدوين آيين نامه هاي اجرايي قوانين است. در بسياري از موارد دولت مكلف به تدوين آيين نامه اجرايي قانون مصوب شده، اما اقدامي در راستاي انجام اين تكليف نمي‌كند يا اينكه در موعد مقرر، تكليف قانوني خود را انجام نمي دهد و همين امر سبب تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني می‌شود. درخصوص اين مورد نيز لازم است مجلس شوراي اسلامي در راستاي انجام وظيفه نظارتي خود درخصوص اجراي قوانين مصوب، ضمانت اجراي لازم را براي تدوين و تصويب مقررات اجرايي قوانين در نظر بگيرد تا در صورت كوتاهي نهاد يا مسئولان ذيربط، با فرد يا نهاد خاطي برخورد شود و با تصويب بموقع اين مقررات، بسترهاي لازم براي اجرايي شدن قوانين مصوب مجلس فراهم شود. 

۴۱ توجه نکردن به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا در تهيه پيش نويس ها
در نظام جمهوري اسلامي، تفكيك قوا و استقلال قوا، دو اصل از اصول پايه اي در حقوق اساسي هستند كه به موجب اصل پنجاه و هفتم قانون اساسي به رسميت شناخته شده اند، لكن تاكنون به رغم برخي تلاش هاي صورت گرفته، مرزهاي اعمال قواي سه گانه به درستي مشخص نشده است. آسيب اساسي زماني آشكار مي شود كه اعمال قواي سه گانه كه در قانون اساسي به آن تصريح شده است، منجر به ايجاد اختلافاتي مي شود و روند اجراي امور كشور را با چالش هايي مواجه مي كند. به عنوان مثال به موجب اصل هفتاد و يكم قانون اساسي مجلس شوراي اسلامي در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسي مي تواند قانون وضع كند. اما مشخص نيست اين اختيار وضع قانون تا چه حدي بايد باشد كه دخالت مستقيم در امور قواي مجريه و قضائيه محسوب نشود. يا حتي در ارائه پيش نويس، اولويتي براي ارائه طرح يا لايحه در مسائل اجرايي و قضايي، ازسوي قواي مجريه و قضائيه تعيين نشده است تا اقتضائات اجرا و قضا ازسوي مسئولان در نظر گرفته شود، به طوري كه مواردي پيش مي آيد كه نهاد اجرايي يا قضايي، درگير موضوعي خاص بوده و براي حل مشكلات مربوط، تدابيري براي سازمان خود انديشه اند، كه با ورود مجلس و گذراندن مصوبه اي، بدون در نظر گرفتن اقتضائات سازماني، نهاد اجرايي يا قضايي درگير مشكلات جديدي شده اند. بر اين اساس لازم است ابتدا مرزهاي تقنين و اجرا و قضا به درستي تبيين شوند. البته جايگاه حل بخش مهمي از اين مسئله در قانون اساسي است، اما با توجه به اينكه اصلاح قانون اساسي، درحال حاضر با توجه به فرايند دشوار آن راهكار در دسترس و سهل الوصولي نيست، لازم است اين موضوع در ادبيات حقوقي تبيين شود و همان گونه كه اعمال اختيار نمايندگان

در سؤال از وزرا، با پيش شرط هايي در آيين نامه داخلي كنترل شده است، ارائه طرح ها و لوايح نيز ساختارمند شود و ضمن حفظ حقوق نمايندگان، در مسائل اجرايي اولويت با ارائه لايحه ازسوي دولت و در مسائل قضائي اولويت با ارائه لايحه قضائي توسط قوه قضائيه باشد. ناگفته نماند، در تعداد قابل توجهي از موارد، علت ورود مستقيم مجلس در مسائل اجرايي و قضايي، كوتاهي نهادهاي متولي امر در قواي مجريه و قضائيه است؛ خصوصا در مواردي كه به دليل حساسيت موضوع، اين دو قوه تمايلي به ورود در مسئله و حواشي آن ندارند. اگر مسئولان ذيربط، در وقت مقتضي و متناسب با نياز روز جامعه، اقدام به طراحي، تدوين و ارائه لوايح اجرايي و قضايي كنند، در اكثر موارد نيازي به ارائه طرح از سوي مجلس نخواهد بود. نمونه اين موضوع را مي توان در طرح تقويت و توسعه نظام استاندارد مشاهده كرد كه با وجود سازمان استاندارد و ديگر نهادهاي متولي موضوع استاندارد در قوه مجريه، به دليل عدم ورود دولت، از طريق نمايندگان و در قالب طرح پيشنهاد شد.
به منظور واکاوی دقیق آسیب های فوق الذکر و ریشه یابی علل و آثار آنها، پرسشگری از تقسیم کار ملی در حوزه قانونگذاری ضروری است. پاسخگویی بموقع تقسیم کار ملی موجب تقویت گفتمان تحول قانونگذاری در زمان باقیمانده تا انتخابات دوره جدید مجلس شورای اسلامی می شود. 

پرسشگری از مجمع تشخیص مصلحت نظام
- ضمانت اجراي كافي و مناسب براي چشم انداز بیست ساله و سیاست های کلی نظام مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام چیست؟
- ضمانت اجراي مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام چیست؟
- آیا احكام مندرج در مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام بموقع، كامل و صحيح به اجرا در آمده است؟
- مسئولیت مدنی ناشی از تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام به عهده کیست؟
- مجمع تشخیص مصلحت نظام چگونه به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا در مصوبات توجه می کند؟ 

پرسشگری از دولت
- ضمانت اجراي مصوبات دولت چیست؟
- آیا دولت ها احكام مندرج در قوانين را بموقع، كامل و صحيح به اجرا در آورده اند؟
- مسئولیت مدنی ناشی از تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات دولت به عهده کیست؟
- علت توجه نکردن دولت به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا چیست؟
- آیا ابتکار قانون از سوی مجلس شورای اسلامی در امور اجرایی به معنای نادیده گرفتن اصل تفکیک قوا در حقوق اساسی است؟ 

پرسشگری از مجلس شورای اسلامی
- ضمانت اجراي مصوبات مجلس شورای اسلامی چگونه تامین می شود؟
- آیا مجلس شورای اسلامی بر احكام مندرج در قوانين که بموقع، كامل و صحيح به اجرا در آمده اند، نظارت دارد؟
- مسئولیت مدنی ناشی از تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجلس شورای اسلامی به عهده کیست؟
- چرا مجلس شورای اسلامی به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا توجه کافی ندارد؟
- آیا بر اساس اصل تفکیک قوا در حقوق اساسی مجلس شورای اسلامی می تواند با ابتکار قانونگذاری در امور اجرایی قوای دیگر دخالت کند؟ 

پرسشگری از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
- تحلیل مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیرامون ضمانت اجراي قوانین چیست؟
- نظر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیرامون كامل و صحيح به اجرا درآمدن احكام مندرج در قوانين چیست؟
- نظر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیرامون تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجلس شورای اسلامی چیست؟
- نظر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیرامون توجه به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا چیست؟
- نظر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیرامون دخالت مجلس شورای اسلامی در امور اجرایی قوای دیگر از طریق ابتکار قانونگذاری چیست؟ 

پرسشگری از شورای نگهبان
- مصوبات بدون ضمانت اجرايی مجلس شورای اسلامی چگونه توسط شورای نگهبان تایید می شود؟
- آیا تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجلس شورای اسلامی مغایر قانون اساسی و شرع نیست؟
- دلایل بی توجهی شورای نگهبان به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا چیست؟
- آیا دخالت مجلس شورای اسلامی از طریق ابتکار قانونگذاری در امور اجرایی قوای دیگر مغایر اصل تفکیک قوا در حقوق اساسی نیست؟
- تفسیر مرزهای تقنین و اجرا و قضا از نظر شورای نگهبان چیست؟ 

پرسشگری از قوه قضاییه
- سازمان بازرسی کل کشور چگونه بر قوانین بدون ضمانت اجرایی نظارت می کند؟
- سازمان بازرسی کل کشور چگونه بر بموقع، كامل و صحيح به اجرا درآمدن احكام مندرج در قوانين نظارت دارد؟
- سازمان بازرسی کل کشور چگونه بر تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجلس شورای اسلامی نظارت می کند؟
- سازمان بازرسی کل کشور در عملکرد نظارتی خود چگونه به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا توجه می کند؟
- عملکرد نظارتی سازمان بازرسی کل کشور در کنترل دخالت های سه قوه در امور یکدیگر چیست؟ 

پرسشگری از رسانه های گروهی
- نقش رسانه های گروهی در مطالبه ضمانت اجرایی قوانین چیست؟
- نقش رسانه های گروهی بر مطالبه بموقع، كامل و صحيح به اجرا درآمدن احكام مندرج در قوانين چیست؟
- نقش نظارتی رسانه های گروهی بر تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجلس شورای اسلامی چیست؟
- چرا رسانه های گروهی به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا در تهيه گفتمان سازی های خود توجه ندارند؟
- نقش رسانه های گروهی پیرامون اصل تفکیک قوا و عدم دخالت سه قوه در امور یکدیگر چیست؟ 

پرسشگری از اندیشمندان و نخبگان
- کارآمدی قانون بدون ضمانت اجرایی چیست؟
- آیا احكام مندرج در قوانين بموقع، كامل و صحيح به اجرا در می آید؟
- نظر اندیشمندان و نخبگان پیرامون تضييع بسياري از حقوق و انجام تخلفات و سوء استفاده هاي شخصي و سازماني به دلیل ضمانت اجرایی ضعیف مصوبات مجلس شورای اسلامی چیست؟
- نظر اندیشمندان و نخبگان پیرامون توجه به مرزهاي تقنين و اجرا و قضا چیست؟
- آیا در ایران اصل تفکیک قوا و عدم دخالت سه قوه در امور یکدیگر اجرا شده است؟ 

نویسنده: دکتر محمدرضا ناری ابیانه

https://siasatrooz.ir/vdcjx8evxuqevyz.fsfu.html
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی