دیروز یعنی ۱۵ خرداد روز جهانی محیطزیست بود، روزی که از سوی سازمان ملل برای افزایش آگاهی مردم برای نگهداری محیطزیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیطزیست و گونههای زیستیجانوری، بهعنوان روز محیطزیست انتخاب شده است. تاریخچه روز جهانی محیطزیست به سال ۱۹۷۲ یعنی ۴۵ سال پیش باز میگردد در حالیکه تمدن و فرهنگ ایرانی اسلامی هزاران ساله ایرانیان خالی از توجهات زیستمحیطی نبوده اما رفتارهای ما در گذر زمان در دوره تاریخ معاصر تبدیل به تخریبکنندگان محیطزیست شده است.
امام صادق(ع) میفرمایند: زندگی بدون سه چیز شیرین و گوارا نمیشود؛ هوای پاک و تمیز، آب فراوان و گوارا و زمین بارور و حاصلخیز.
اما این روزها زندگی به کام ایرانیان گوارا نیست چراکه در این سه شاخصی که امام بزرگوارمان فرمودند با چالشهای بسیار مواجهیم. آلودگی هوا، فرسایش و تخریب خاک، آلودگی و بحران کمبود آب، خطر انقراض تنوع زیستی و اتلاف انرژی از جمله بحرانهای زیستمحیطی ایران است.
سازمان حفاظت محیطزیست مهمترین و اصلی ترین نهاد دولتی در ایران است که برای پرداختن به مباحث زیستمحیطی کشور تشکیل و بودجه دریافت میکند؛ از وظایف اصلی و اساسی این سازمان میتوان به حفاظت از اکوسیستمهای طبیعی کشور و ترمیم اثرات سوء گذشته در محیطزیست، پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیطزیست، ارزیابی ظرفیت قابل تحمل محیط در جهت بهره وری معقول و مستمر از منابع محیطزیست، نظارت مستمر بر بهره برداری از منابع محیطزیست، برخورد فعال با زمینههای بحرانی محیطزیست شامل آلودگیهای بیش از ظرفیت قابل تحمل محیط عنوان شده است.
به نظر میآمد با شعارهای زیستمحیطی که حسن روحانی یازدهمین رئیسجمهور ایران درخصوص بهبود شاخصهای زیستمحیطی کشور ارائه میداد، شرایط زیست پس از گذشت چهار سال در ایران بهبود پیدا کند اما در این سالها که با شعار بهبود کیفیت هوای کلانشهرها و کنترل ریزگردها، احیای دریاچه ارومیه، احیای زایندهرود و... باعث تابیدن نور امیدی در دل مردم شده بود تنها به ارائه آمارهای نه چندان دقیق و نادرست بسنده کرد و با وجود تبلیغات رسانهای فراوان تغییرات محسوسی در بهبود کیفیت شرایط زیستمحیطی ایجاد نشد.
از جمله این وعدههای بهبود وضعیت آلودگی هوا در کلانشهرها بود، آلودگی هوا ملموسترین نوع آلودگیهای زیستمحیطی است و نیازمند اقدامات کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت بسیاری است.
از آمارهای ساختگی از بهبود تنفس ایرانیان تا تنها توافق برنامه تحقیقاتی با عراق پس از گذشت ۴ سال
معصومه ابتکار رئیس سازمان محیطزیست، در آخرین گزارشها درخصوص آلودگی هوای کشور با ابراز خرسندی از نتایج کسب شده به دنبال اجرای برنامههای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها، اظهار کرد: خوشبختانه به طور قاطع میتوانیم اعلام کنیم که در چهار کلانشهر، کیفیت هوا بسیار بهتر شده است و این موضوعی بسیار ارزشمند است زیرا در نتیجه آن، تنفس میلیونها هموطن بهتر شده است.
اما آیا دولت تدبیر توانست تنفس ایرانیان را بهبود ببخشد؟ دی ماه سال گذشته در اوج آلودگی هوا حسن روحانی از کاهش روزهای آلوده پایتخت براساس آمارهای سازمان محیطزیست گفت اما آمار ارائه شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اظهارات رئیسجمهور را نقض کرد چراکه بنابر آمار اعلامی توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران «صرفاً در پاییز سال گذشته به اندازه کل سال گذشته، روزهای آلوده داشتهایم.»
حسن روحانی و کابینهاش برای روزهای خاکآلود خوزستان هم کاری پیش نبردند و مهمترین اقدام آنها پس از وقوع بحرانهای گرد و غبار در این منطقه بازدید بود و بازدید تا اینکه در روزهای اخیر، پس از گذشت ۵ سال یکی از برنامههای عمل بلند مدت دولت پیشین برای مقابله با ریزگردها به مرحله امضای قرارداد با کشور عراق رسید. این برنامه درواقع یک توافق نامه برای اجرای طرح تحقیقاتی در خاک کشور عراق است که برای به نتیجه رسیدن آن ۱۰-۲۵ سال زمان نیاز است!
حرکت تالابهای خشکیده برای تبدیل شدن به منشا ریزگردها و فراموشی رودخانههای کشور
اما درخصوص خشک شدن تالابها و رودخانهها به طور مشخص میتوان گفت در طی چهار سال اخیر سازمان محیطزیست و دولت روحانی هیچ برنامه مشخص و معینی برای احیای رودخانههای کشور نداشته است، در شرایطی که سدسازی بلای جان رودخانههای کشور شده است، خشک شدن زاینده رودی که با وجود وعدههای احیای آن در این چهار سال فرقی در اوضاع و احوالش نشد، فاجعهای که سد گتوند برای رودخانه کارون رقم زد و ورود سالانه ۱۲۱۰ میلیارد متر مکعب آب تمیز حاصل از چرخش بالا دست رودخانه کارون به سد گتوند، این آب به نمک تبدیل میشود و دشت خوزستان را که در معرض شوری متعدد قرار داد تا وضعیت سپیدرود گسترده ترین حوزه آبریز شمال کشور و یکی از گنجینههای میراث طبیعی است که هر روز به نابودی بیشتر نزدیک میشود....
مهمترین تالابهای کشور در انتظار وعده لایحه حفاظت از تالابها هستند اما گاوخونی، هامون، پریشان و بختگان تبدیل به منبعی داخلی برای بروز ریزگردها شدهاند.
احیای دریاچه ارومیه به مدد آمار ساختگی
احیای دریاچه ارومیه هم که تبدیل به شوی تبلیغاتی حسن روحانی برای دور دوازدهم ریاست جمهوری شد و هزینههای سرم سام آوری برای احیای آن در نظر گفته شد با عدم تخصیص به موقع اعتبارات با مشکلات جدی مواجه شد.
محمد مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامهریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، فروردینماه از عدم تخصیص به موقع بودجه احیای دریاچه ارومیه خبر داده و گفته است: ما انتظار داشتیم منابع مالی تا آبان ۹۵ تامین شود در حالی که تا اسفند به تعویق افتاد. این عدم تخصیص به موقع اعتبار میتواند مشکلاتی جدی را برای احیای دریاچه در سالهای آینده ایجاد کند.
روند ارائه آمارهای نه چندان صحیح در پروژه احیای ارومیه هم مانند آمارهای بهبود کیفیت هوای کلانشهرها از سوی سازمان محیطزیست نیز دیده میشود به طوریکه آمارهای دیگر نهادها و کارشناسان خبر از تثبیت دریاچه ارومیه میدهد و آمارهای سازمان محیطزیست خبر امیدوارکننده احیا.
خاموش کردن آتش جنگلها با بیل و دبه آب
درخصوص آتشسوزی جنگلها هرچند نقش سازمان محیطزیست نسبت به سازمان جنگلها در حراست از جنگلها کمتر است اما مسئولان سازمان محیطزیست درخصوص تجهیز محیط بانان به وسایل اطفا حریق کوتاهی کردهاند. هرچند گفته میشود تجهیزاتی برای محیط بانان تهیه شده است اما آنچیزی که در زمان آتش سوزی شاهد هستیم خاموش کردن آتش با بیل و دبه آب است.
لایحه حمایت از محیطبانان در پیچ و خم ارسال به مجلس و سقوط چهار رتبهای شاخصهای محیطزیست کشور
لایحه حمایت از محیط بانان از جمله مطالباتی بود که در سالهای گذشته با فشار رسانهها از سوی سازمان محیطزیست دنبال شد و مدتها در پیچ و خم ارسال به مجلس بود، تا اینکه در روزهای اخیر و با نزدیک شدن به روزجهانی محیطزیست و مطالبه دوباره رسانهها خبر به امضا رسیدن لایحه از سوی رئیسجمهور روحانی منتشر شد و براساس این اخبار دو ماه پیش به مجلس تقدیم شده و مسئولان سازمان محیطزیست عدم ارایه آن را تکذیب کردهاند.
همه این عوامل دست به دست هم دادند تا شاخص حفاظت از محیطزیست در ایران در سال ۲۰۱۶ با چهار رتبه سقوط به رده ۱۰۵ در میان ۱۸۰ کشور جهان رسید.
گزارش «شاخص عملکرد زیستمحیطی» ١٨٠ کشور جهان موسوم به EPI است که در مجمع جهانی اقتصاد در داووس منتشر شد، این آمار به صورت دو سالانه است و براساس آن ایران با سقوط چهارپلهای به رده ۱۰۵ شاخصهای زیستمحیطی رسیده است.(فارس)