بیشک آینده هر جامعهای که به کیفیت و کارایی آموزش و پرورش آن کشور بستگی دغارد از این روی هر چه کارایی و بهره دهی برنامههای آموزشی موثرتر و مفیدتر باشد جامعه فردا سلامت و سعادت بیشتری خواهد یافت. بر همین اساس است که حاکمیتها به دنبال ایجاد ساختار آموزشی پبشرفته و کارآمد هستند چرا که زمینه ساز شکل گیری آینده آن کشور خواهد بود.
ایجاد یک نظام آموزشی که قابلیت تربیت افراد برای زیستن در جهانی متغیر را داشته باشد از اولویتهای جامعه مدنر است بنابراین جای تعجب نبیست که بسیاری از نظامهای آموزشی قصد دارند فن آوریهای نوین آموزشی را در فرآیند تدریس و یادگیری به کار گیرند تا یک نظام آموزشی پیشرفته و به تبع آن ملتی پیشرفته تربیت نمایند.امروزه وسایل کمک آموزشی اعم از ساده و پیچیده، به عنوان ابزاری برای ایجاد تسخیل در امر تدریس و یادگیری در نظامهای آموزشی به کار میروند. این وسایل از حیث تئوری و عمل را با هم ترکیه کرده باعث ماندگاری یادگیری، تثبیت یافتهها و تنوع بخشی در کلاس درس میشوند. بدیهی است اگر معلمان مهارتهای لازم را برای کاربر این وسایل داشته باشند اثر بخشی آن بهتر خواهد بود. میزان بهره گیری و استفاده مطلوب و بجای معلمان و دبیران از وسایل کمک آموزشی در فرایند یادهی – یادگیری در ارتقای سطح آموزش تاثیرات سازندهای خواهند داشت و استفاده صحیح معلمان از وسایل کمک آموزشی ، جریان یادگیری را تسهیل میبخشد.
بر همین اساس است که در بسیاری از کشورها تلاش میشود تا ساختار آموزشی مدونی را طراحی نمایند که در آن معلمان و دانش آموزان از ابزارها و امکانات روز فن آوری و اطلاعات برای امر آموزش و آموختن بهره گیرند. با توجه به این مسئله سوال اصلی این نوشتار آن است که فن آوریهای روز چه تاثیری در امر آموزش و آموختن دارند؟ فرضیه این نوشتار نیز آن است که به دلیل توسعه روزانه دانش و راهکاری آموزش و آموختن، آموزش و پرورش میتواند از فن آوریهای روز جهت ارتقا سطح کیفی و کمیآموزش و اموختن بهره گیرد.
فن آوریهای نوین در آموزش و پرورش
آموزش و پرورش سازمانی است که زیربنای رشد و توسعه فرهنگی، اجتماعی، و اقتصادی یککشور به حساب میاید و نیروی انسانی بویژه معلم یکی از عوامل اصلی اموزش و پرورش به شمار میروند لذا هرگونه تحول در نظام اموزش و پرورش باید به نحو موثر با تربیت معلم ارتباط پیدا میکند آموزش و پرورش به معنای رشد تمام تواناییها و استعدادها، پيچيدهترین، دشوارترین ومؤثرترین فرایند اجتماعی است.
از آنجا که فناوری در جامعه امروز امری بسيار مهم است، ضرورت دارد که هر فرد از سواد فناوری به ميزان لازم برخوردار شود و نيز از آنجا که هدف از آموزش فناوری ارائه دانش و اطلاعات فناوری به عنوان بخشی از آموزشهای رسمیو پایه ای برای همه مردم است مدرسه مناسبترین مکان برای ایجاد و گسترش سواد فنّاوری است. در کلاس درس عوامل متعددی از جمله وضع جسمی، روحی، علمیو شخصيّتی معلم- فضای آموزشی و وسایل کمك آموزشی و… در امر یادگيری دخالت دارند. در بين این عوامل وسایل کمك آموزشی به دليل اینکه تئولی و عمل را توأم و هماهنگ میسازد جایگاه ویژه ای دارد و دانش آموزان میتوانند مطالب مطرح شده را با استفاده معلم از وسایل کمك آموزشی در ساخت شناختی خود جای دهند و به یادگيری معناداری نائل شوند.
امروزه دیگر موضوع آموزش با حذف محدودیتهای مکان زمان مطرح نیست بلکه با بهرهمندی مؤثر از فرصتهای برآمده از تلفیق استفادة هوشمندانة فناوری و آموزش، یادگیری در همه جا برای برنامه ریزان و متولیان آموزشی مهم است. بنا به اهميت مواد و وسایل کمك آموزشی و مقایسه آن با انتظاراتی که از به کارگيری این وسایل در جریان تدریس میرود مسئولان آموزش و پرورش و معلمان باتجربه در کنار هم ضرورت استفاده از ابزار و وسایل کمك آموزشی را برای یادگيری دروس به دانش آموزان بيش از هرچيز و هر زمان دیگر درک و احساس کرده اند اما با توجه به پژوهش انجام شده: نيمیاز معلمين امکانات و وسایل کمك آموزشی را کافی نمیدانند که این میتواند به دليل این باشد که مسئولين برنامه ریزی آموزشی و دست اندرکاران تعليم و تربيت کشور بودجه کافی برای مدارس که امکان خرید وسایل کمك آموزشی را در اختيار مدارس قرار نداده اند. استفاده از تکنولوژي آموزشی در عرصههاي مختلف نظام آموزشی کشور به یک نیاز رایج تبدیل شده است . ضرورت توجه به این موضوع مهم یعنی گذر از تدریس سنتی به تدریس نوین، تغييراتی داشته است که باید آنها را مدنظر داشت. مشارکت معلمان در روش تدریس به مثابة رویکردی فرهنگی جستجو و تحقيق برای آفرینش روشهای نوین تدریس و اشاعة فرهنگ کلاسهای باز وتوليد علم تدریس حاصل دگرگونی روشهاست؛ پس رویکردی که بتواند هرچه بيشتر این موارد را در بر بگيرد موفقتر خواهد بود.
بسياری از کشورهای جهان در چند دهةگذشته نگرانیهای فزایندهای در این زمينه داشتهاند که نظام آموزش و پرورش، آمادگی کافی برای پرورش مهارتها و دانش لازم برای کار و زندگی توأم با موفقيت را در جامعة پيچيدة امروزی به شهروندان خود نمیدهد. در واکنش به این دغدغهها، تلاش برای بهبودسيستم آموزشی، روشهای و برنامهریزیهای آموزشی هدف واقع شده است. در عين حال بسياری از شيوههای آموزشی پذیرفتهشده و متأثر از روشهای تدریس گذشته و مبتنیبر دیدگاههای سنتی رفتارگرایانه هستند که در اصل تدریس را بيان میکند؛ اما انتقال واقعيتهاو اطلاعات به دانشآموزان را در حالیکه روشهای فوق در پرورش دانش و تواناییهاییکه دانشآموزان برای زندگی روزانه خود نياز دارند، ناموفق بوده است.
هدف کاربرد تکنولوژي در آموزش را میتوان بهره وري بالا و در نتیجه توسعه و پیشرفت جامعه دانست و همچنین ، استفاده مطلوب از تکنولوژي آموزشی در پروسه تحصیل، میتواند سیستم آموزشی را متحول کند . در واقع با فن آوريهاي جدید، سیاستهاي جدید آموزشی گسترش یافته و تحول بنیادین در نظام آموزشی ایجاد میشود. یکی از شیوههای نوین آموزشی وسایل کمکآموزشی، رسانهها و رایانههاست. اینگونه امور به امر تدریس کمک میکنند، انگیزه و آگاهی به وجود میآورند و بر سرعت فرایند یاددهی و یادگیری میافزایند در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برای تجهیز مدارس با امکانات گوناگونی همچون یارانه و اینترنت برنامه جامعی وجود دارد با توجه به گسترش روز افزون فن اوری اطلاعات و تاثیر فزاینده ان بر زندگی انسان، اشنایی دانش اموزان و معلمان با این فن اوری ضروری است.
یکی از مهمترین و گسترده ترین سازمانهای اجتماعی که مسئولیت انتخاب و انتقال عناصر فرهنگی و علمیرا به نسل نو ساخته جامعه بر عهده دارد سازمان اموزشو پرورش است این سازمان از دیرباز نقشی سازنده در بقا و تداوم فرهنگ و تمدن بشری ایفا کرده است. تکنولوژي آموزشی عبارت است از مجموعه روشها و دستورالعملهایی که با استفاده از یافتههاي علمیبراي حل مسایل آموزشی اعم از طرح، اجرا و ارزشیابی در برنامههاي آموزشی به کار گرفته میشود نگرش معلمان نسبت به نوع خاصی از تکنولوژي تدریس، شاخصی از کاربرد آن تکنولوژي در آموزش است . مطالعه نگرش و علاقه معلمان نسبت به فعالیتهاي حرفه اي شان نیز از نیازهاي سیستم آموزش و پرورش است. زیرا، انجام هر فعالیتی نیازمند نوعی گرایش مثبت و علاقه مندي نسبت به آن فعالیت میباشد ایجاد نگرشهاي مثبت در معلمان نسبت به تکنولوژي آموزشی و توسعه و کاربرد آن در فرآیند یاددهی- یادگیري از مباحث چال شبرانگیز مطالعات تربیتی معاصر است. با تأکیدي که بر آگاهی یافتن از نگرش نسبت به کاربرد تکنولوژي در آموزش شد، کمبودي که در این زمینه احساس میشود، فقدان ابزاري است که چنین نگر شهایی را در مطالعات تحقیقی اندازه گیري کند. جامعه اي که هدف آن پیشرفت بر اساس دانش و فن آوري است، باید ابتدا آموز ش و پرورش خود را متحول کند. در این میان در عرصه استفاده از فناووری اطلاعات در عرصه اموزش و پرورش باید مراقب بود که جریان تند و سیل اسیای افزون سخت افزار و نرم افزار به مدرسه امکان اندیشیدن درباره اثار و پیامدهای مثبت و منفی یا فرصتها و تهدیدات را زائل نسازد. بلکه باید در سایه بهره گیری از مرغوب ترین شکل هوش و حواس انسانی به تدوین سیاستهای هوشمندانه همت گماشت تا این فن اوری خادم اموزش و پرورش و نسل بعدی باقی بماند. سیاست آموزشی به بهره وري از پتانسیل و فراهم ساختن فرصتها براي بهبود بخشیدن استعداد نیاز دارد و این تنها در صورت تسریع در استفاده فن آوري اطلاعات و ارتباطات و رسانههاي دیجیتال به منظور ترویج یک فرهنگ جدید از یادگیري مادام العمر در آموزش تحقق مییابد در زمینه فن آوري اطلاعات، جاروسیویتزر اظهار میدارد توسعه و پیشرفت جوامع از زیربنایی ترین اهداف هر جامعه است که سنگ بناهاي آن در دوران تحصیل و نظام آموزشی هر کشور گذاشته م یشود. یکی از مهمترین موارد قابل تأمل درنظام آموزشی، فن آوري اطلاعات است. هدف فن آوري اطلاعات در آموزش و پرورش ایجاد نظامهاي آموزشی نو، ب همنظور افزایش بهره وري و در نتیجه، تأکید بر یادگیري است.
استفاده بهینه از فن آوري آموزشی در جریان تدریس و یادگیري میتواند به سبب فعال کردن حو اس دانش آموزان، امر آموزش را واقعی تر و عمل ی تر کند و حتی با غنی کردن کیفیت تدریس و یادگیري، کارآیی تعلیم و تربیت را ارتقاء دهد. یکی از مهم ترین اجزاء فن آوري اطلاعات، تکنولوژي آموزشی است. در بسیاری از کشورها به کارگیری فن اوری اطلاعات و ارتباطات در نظام اموزشی به منظور ارتقای کیفیت روشهای یاددهی یادگیری مورد توجه خاصی قرار گرفته است فناوری اطلاعات و ارتباطات چارچوبی را به وجود میاورد که از این طریق کیفیت اموزش ارتقا مییابد و معلمان و دانش اموزان میتوانند به منابع یادگیری بسیاری دست یابند.
براي این کار باید تکنولوژي آموزشی؛ یعنی، طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه ریزي شده و پژوهشهاي بنیادي و کاربردي را به کار گیرد. تکنولوژي آموزشی این قدرت را دارد که موانع بین والدین و معلمان، خانه، کلاس درس و مناطق آموزش و پرورش در سراسر کشور را از بین برده و تعامل بین دانش آموزان، والدین و معلمان را تسهیل و به گسترش یادگیري فراتر از مدرسه کمک کند. هم چنین، معلمان قادر به آموزش آ نلاین شده و این میتواند، توانمندي معلمان با تجربه را به راحتی افزایش دهد. در نهایت میتوان گفت که ایجاد فضای مناسب میان آموزش سنتی و تکنولوژی روز میتواند ضمن ارتقا سطح علمی معلمان زمینه ساز افزایش بهرهوری در امر تدریس گردد که قطعا دستاوردهای بسیاری برای اهداف آموزش و پرورش کشور خواهد داشت.
(فهرست منابع در دفتر روزنامه موجود است)
نویسنده: فیروزه گودرزی