یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در سفری رسمی به تهران آمده و با برخی مقامات ارشد کشورمان از جمله رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه دیدار داشته است. آنطور که از سوی منابع خبری اعلام شده آن است که وی درخواست جدیدی از ایران مطرح نکرده و صرفا یک بازدید و رایزنی عادی و بدون هدف خاصی بوده است این امر در حالی مطرح میشود که در طی هفتههای اخیر مواضع و ادعاهای بسیاری از سوی مقامات آمریکا و کشورهای اروپایی درباره نقش آژانس در قبال جمهوری اسلامی ایران مطرح شده است.
آنها ادعا دارند که آژانس باید بازدیدها و نظارتهای گستردهتری از تاسیسات هستهای ایران داشته باشند و از سوی دیگر مراکز و تاسیسات نظامی ایران نیز تحت نظارت آژانس قرار گیرد. این ادعاها در شرایطی مطرح میشود که در باب حوزه فعالیت آژانس و آنچه باید صورت دهد نکاتی چند قابل توجه است.
نخست آنکه آژانس اذعان کرده که بر تمام مراکز هستهای ایران نظارت کامل دارد و هیچ ابهامی وجود ندارد. بر این اساس رویکرد آژانس به تسلیم شدن در برابر این زیادهخواهی زمینهساز افزایش بیاعتمادی جهانی به آژانس خواهد شد. آژانس پیش از این تجربه ادعاهای واهی و رفتارهای نادرستش در قبال پارچین را دارد که در نهایت نیز به رسوایی آژانس مبدل شد.
دوم آنکه ورود به مراکز نظامی کشورها و در صلاحیت آژانس است هر چند که آنها ادعا دارد که براساس پروتکل الحاقی میتواند از هر منطقه و نقطهای دیدار داشته باشد اما قطعا مراکز نظامی در حوزه اختیار آژانس قرار نمیگیرد به ویژه اینکه آژانس نشان داده که مرکز مستقلی نیست و همواره در چارچوب خواستههای غرب به جاسوسی و پردازش اطلاعات پرداخته است.
سوم آنکه آژانس که به جای آنکه وقت خود را برای امور حاشیهای و بیحاصل همچون توهم بازدید از مراکز نظامی ایران هدر دهد باید به پروندههای خاک خورده در آژانس بپردازد، تا ضمن گام برداشتن در راه صلح و امنیت جهانی به ترمیم چهره آژانس بپردازد.
همچنان پرونده سلاحهای اتمی قدرتهای بزرگ روی زمین است در حالی که کشوری مانند آمریکا ۷۰۰ میلیارد دلار برای نوسازی این تسلیحات اختصاص داده است. خلع سلاح هستهای رژیم صهیونیستی به عنوان تهدید اصلی امنیت منطقه همچنان از سوی آژانس بازگشایی نشده است. از رده خارج شدن تاسیسات هستهای کشورهای اروپایی و تهدیداتی که سلاحهای هستهای آنان برای جهان دارد مسئلهای دیگر است که باید رسیدگی شود. نکته قابل توجه آنکه آژانس هنوز پاسخی درباره نشست رادیواکتیو از تاسیسات هستهای فوکوشیمای ژاپن نداده است.
آنچه ذکر شد تنها بخشی از کم کاریهای آژانس است در حالی که یک نکته مهم همچنان در رفتار آژانس باقی است و آن عدم کارکرد آن در اجرای تعهداتش در این ان پی تی مبنی بر کمک به توسعه استفاده صلح آمیز کشورها از دانش هستهای است. نمونه آشکار آن عدم اقدام آژانس در کمک به ایران در دستیابی به حقوق هستهای خود است که نه تنها اقدامی در این عرصه نداشته بلکه به محدودسازی آن نیز پرداخته است.
مسئله مهم دیگری که آژانس باید به آن توجه داشته باشد دوری جهانی آمریکا و پایان هژمونی آمریکایی است واقعیت آن است که آمریکا دیگر آن قدرت بیانتهای ادعایی را ندارد چنانکه ساختار حاکم بر این کشور حتی در کنگره نتوانسته مصوبهای داشته باشد و در عرصه جهانی نیز نزدیکترین متحدان آن حاضر به پذیرش خواستههای آن نیستند که فاصله گرفتن اروپا از آمریکا نمودی از آن است.
امروز حتی کشورهای کوچک نیز پذیرنده وعدههای آمریکا نمیباشند که نمود آن رفتارهای کره شمالی است چرا که جهانیان تاکید دارند که عقل خود را از دست ندادهاند که بخواهند با آمریکایی مذاکره کنند که هیچ منطق و عقلانیتی در آن نیست و هرگز اعتمادی به آن وجود ندارد.
بر این اساس آمانو به جای گرفتار ماندن در بازی آمریکایی باید راه استقلال در پیش گرفته و برای احیای جایگاه جهانی آژانس گام بردارد که عدم تن دادن به زیادهخواهی آمریکا و اجرای مسئولیتهایی در کمک به دستیابی سایر کشورها به دانش صلحآمیز هستهای برای خلع سلاح دارندگان سلاح هستهای همچون آمریکا و رژیم صهیونیستی بخشهای مقدماتی این اقدامات خواهد بود.
نویسنده: قاسم غفوری قاسم غفوری