نشست وزیران امور خارجه بریکس و همچنین نشست وزیران امور خارجه بریکس و کشورهای در حال توسعه با حضور وزیران امور خارجه ۱۰ کشور عضو بریکس از دیروز در شهر نیژنی نووگورود روسیه آغاز شده و علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه کشورمان در این نشست حضور یافته است. پیش از هر چیز بیان این مسئله امری ضروری است که عضویت جمهوری اسلامی ایران در بریکس، میراثی ماندگار و پر اهمیت از رئیس جمهور و وزیر امور خارجه شهید کشورمان می‌باشد که با تکیه بر دیپلماسی موثر، عملگرا و نتیجه محور دولت سیزدهم رقم زده شد و پس از عضویت در شانگهای اقدامی بسیار موثر در نقش آفرینی جهانی ایران می باشد و حفظ این دستاورد امری ضروری برای کشور از جمله در حوزه اقتصادی است.
نگاهی بر نشست اخیر بریکس از دو جنبه دارای اهمیت می‌باشد. نخست ساختار و ماهیت بریکس است. بریکس که زمانی با گردهمایی کشورهای چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی شکل گرفت و پس از آن با عضویت کشورهایی همچون ایران، عربستان، مصر، آرژانتین، امارات متحده عربی و درخواست‌های دهها کشور برای پیوستن به این جمع، از ظرفیت‌های عظیمی برای نقش آفرینی در معادلات جهانی برخوردار است و می‌تواند به عنوان رقیبی بزرگ در برابر یک جانبه گرایی سرمایه‌داری غرب ایفای نقش داشته باشد. بریکس بیشترین جمعیت، بزرگترین اقتصاد و پهناورترین قلمرو کره زمین را دراختیار دارد لذا می‌تواند صدای اکثریت مردم جهان باشد که خواهان دستیابی به جایگاه شایسته خود هستند و جهانی عادلانه‌تر، دموکراتیک‌تر و چندجانبه را بر جهان پر هرج‌ومرج کنونی ترجیح می‌دهند. ساختار نوینی برگرفته از چند جانبه گرایی عادلانه که هر کشوری بتواند نقشی موثر در آن داشته و از ظرفیت‌ها و تعاملات جهانی برخوردار شود. بریکس، هم‌اکنون به یک نماد جدید و الگوی موفقی از همکاری‌های نوین و ائتلاف اقتصادهای پرشتاب تبدیل و نشان داده که دارای طرح، ابتکار و برنامه‌های چند وجهی برای اصلاح حکمرانی جهانی و نقش‌آفرینی هرچه بیشتر در صحنه‌های بین‌المللی است که ریشه در تاریخ کهن بسیاری از کشورهای عضو نظیر ایران، روسیه، چین و... دارد. به عبارتی دقیق‌تر می‌توان گفت که ادعای غرب که سعی دارد تا از واژه کشورهای جنوب و یا نوظهور برای بریکس استفاده کند، نوعی ادعای واهی برای اهمیت زدایی از تاریخ کهن اعضای این اتحادیه و تحقیر‌سازی برای توجیه سلطه خویش بر سایر کشورهاست.
نکته مهم آن است که امروزه یکجانبه‌گرایی، برتری‌جویی‌های ملی‌گرایانه، نسل‌کشی، اعمال تحریم‌ها، محاصره‌ها و دیگر اقدامات قهرآمیز یکجانبه و کاملاً غیرقانونی، اهمیت ایجاد و تقویت نهادها و ساختارهای نوینی را در کنار نظامات ناکارآمد موجود ضروری ساخته است که بریکس می‌تواند در آن ایفای نقش داشته باشد که توجه به مسائلی همچون انجام مبادلات با ارزهای ملی، استفاده از ارزهای دیجیتال، راه‌اندازی پلتفرم‌ها و پیام‌رسان‌های بانکی مشترک، بیمه اتکایی، تأسیس ساختارهای مالی بانکی جدید و غیره در کنار نقش آفرینی در معادلات اصلی جهان نظیر تلاش برای پایان دادن به نسل کشی در غزه در این زمینه قابل تامل است.
خنثی‌سازی تحریم‌های غیرقانونی، یکجانبه و ظالمانه علیه کشورهای عضو برای برپایی امنیت بین‌المللی پایدار، نیازمند همکاری اعضای بریکس در زمینه‌های مختلف بویژه حوزه مالی، تجاری، سرمایه‌گذاری، حمل و نقل، انرژی، فناوری و نوآوری است. مولفه‌هایی که جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر دانش مهندسی و علمی‌اش، ظرفیت‌های اقتصادی بویژه در حوزه انرژی، موقعیت ژئوپولتیک و برتری جغرافیایی برای ترانزیت میان اعضای بریکس، ظرفیت‌های عظیمی که در حوزه امنیت زمینی، دریایی و هوایی برخودار است که مولفه‌ای مهم در تحقق اهداف اقتصادی، سیاسی و امنیتی بریکس می‌باشد، از آنها برخوردار است و می‌تواند در اختیار تحقق اهداف بریکس قرار دهد. جمهوری اسلامی ایران بویژه در دولت سیزدهم ظرفیت سازی‌های بسیار خوبی در نقش آفرینی منطقه‌ای و جهانی بویژه در حوزه ترانزیت ایجاد ساخته که همگرایی اعضای بریکس در جهت طرح‌ها و ابتکارات عمل ایران جهت عملی ساختن طرح‌های این پیمان جهانی می‌تواند بالفعل در آمدن این ظرفیت‌ها را محقق سازد. در این میان برخی اعضای بریکس همچون چین نیز باید در نظر داشته باشند که توجه به حساسیت‌های ایران در باب تمامیت ارضی غیر قابل مذاکره‌اش و وارد نشدن به برخی شیطنت‌ها و توهمات علیه این تمامیت ارضی می‌تواند تاثیرات موثری در نقش آفرینی ایران در تحقق اهداف بریکس به همراه داشته باشد. ظرفیت‌هایی که قطعا برای طرح‌هایی همچون یک کمربند یک جاده چین دارای اهمیت بسیار می‌باشد.
نگاهی بر نشست اخیر بریکس از دو جنبه دارای اهمیت می‌باشد. نخست ساختار و ماهیت بریکس است. بریکس که زمانی با گردهمایی کشورهای چین، روسیه، هند، برزیل و آفریقای جنوبی شکل گرفت و پس از آن با عضویت کشورهایی همچون ایران، عربستان، مصر، آرژانتین، امارات متحده عربی و درخواست‌های دهها کشور برای پیوستن به این جمع، از ظرفیت‌های عظیمی برای نقش آفرینی در معادلات جهانی برخوردار است و می‌تواند به عنوان رقیبی بزرگ در برابر یک جانبه گرایی سرمایه‌داری غرب ایفای نقش داشته باشد. بریکس بیشترین جمعیت، بزرگترین اقتصاد و پهناورترین قلمرو کره زمین را دراختیار دارد لذا می‌تواند صدای اکثریت مردم جهان باشد که خواهان دستیابی به جایگاه شایسته خود هستند و جهانی عادلانه‌تر، دموکراتیک‌تر و چندجانبه را بر جهان پر هرج‌ومرج کنونی ترجیح می‌دهند. ساختار نوینی برگرفته از چند جانبه گرایی عادلانه که هر کشوری بتواند نقشی موثر در آن داشته و از ظرفیت‌ها و تعاملات جهانی برخوردار شود. بریکس، هم‌اکنون به یک نماد جدید و الگوی موفقی از همکاری‌های نوین و ائتلاف اقتصادهای پرشتاب تبدیل و نشان داده که دارای طرح، ابتکار و برنامه‌های چند وجهی برای اصلاح حکمرانی جهانی و نقش‌آفرینی هرچه بیشتر در صحنه‌های بین‌المللی است که ریشه در تاریخ کهن بسیاری از کشورهای عضو نظیر ایران، روسیه، چین و... دارد. به عبارتی دقیق‌تر می‌توان گفت که ادعای غرب که سعی دارد تا از واژه کشورهای جنوب و یا نوظهور برای بریکس استفاده کند، نوعی ادعای واهی برای اهمیت زدایی از تاریخ کهن اعضای این اتحادیه و تحقیر‌سازی برای توجیه سلطه خویش بر سایر کشورهاست.
نکته مهم آن است که امروزه یکجانبه‌گرایی، برتری‌جویی‌های ملی‌گرایانه، نسل‌کشی، اعمال تحریم‌ها، محاصره‌ها و دیگر اقدامات قهرآمیز یکجانبه و کاملاً غیرقانونی، اهمیت ایجاد و تقویت نهادها و ساختارهای نوینی را در کنار نظامات ناکارآمد موجود ضروری ساخته است که بریکس می‌تواند در آن ایفای نقش داشته باشد که توجه به مسائلی همچون انجام مبادلات با ارزهای ملی، استفاده از ارزهای دیجیتال، راه‌اندازی پلتفرم‌ها و پیام‌رسان‌های بانکی مشترک، بیمه اتکایی، تأسیس ساختارهای مالی بانکی جدید و غیره در کنار نقش آفرینی در معادلات اصلی جهان نظیر تلاش برای پایان دادن به نسل کشی در غزه در این زمینه قابل تامل است.
خنثی‌سازی تحریم‌های غیرقانونی، یکجانبه و ظالمانه علیه کشورهای عضو برای برپایی امنیت بین‌المللی پایدار، نیازمند همکاری اعضای بریکس در زمینه‌های مختلف بویژه حوزه مالی، تجاری، سرمایه‌گذاری، حمل و نقل، انرژی، فناوری و نوآوری است. مولفه‌هایی که جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر دانش مهندسی و علمی‌اش، ظرفیت‌های اقتصادی بویژه در حوزه انرژی، موقعیت ژئوپولتیک و برتری جغرافیایی برای ترانزیت میان اعضای بریکس، ظرفیت‌های عظیمی که در حوزه امنیت زمینی، دریایی و هوایی برخودار است که مولفه‌ای مهم در تحقق اهداف اقتصادی، سیاسی و امنیتی بریکس می‌باشد، از آنها برخوردار است و می‌تواند در اختیار تحقق اهداف بریکس قرار دهد. جمهوری اسلامی ایران بویژه در دولت سیزدهم ظرفیت سازی‌های بسیار خوبی در نقش آفرینی منطقه‌ای و جهانی بویژه در حوزه ترانزیت ایجاد ساخته که همگرایی اعضای بریکس در جهت طرح‌ها و ابتکارات عمل ایران جهت عملی ساختن طرح‌های این پیمان جهانی می‌تواند بالفعل در آمدن این ظرفیت‌ها را محقق سازد. در این میان برخی اعضای بریکس همچون چین نیز باید در نظر داشته باشند که توجه به حساسیت‌های ایران در باب تمامیت ارضی غیر قابل مذاکره‌اش و وارد نشدن به برخی شیطنت‌ها و توهمات علیه این تمامیت ارضی می‌تواند تاثیرات موثری در نقش آفرینی ایران در تحقق اهداف بریکس به همراه داشته باشد. ظرفیت‌هایی که قطعا برای طرح‌هایی همچون یک کمربند یک جاده چین دارای اهمیت بسیار می‌باشد.
قاسم غفوری