بسم الله الرحمن الرحیم
پیرو جملات بیان شده توسط یک عضو محترم شورای اسلامی شهر تهران در موضوع تعدادی از آثار هنری متعلق به یکی از موزه‌های وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران که مدعی خروج 30 اثر از گنجینه مذکور و عدم بازگشت و تعیین وضعیت آثار شده¬اند و با توجه به حواشی ایجاد شده توسط برخی رسانه¬ها پیرامون این موضوع، سوالات و دغدغه¬هایی برای بخشی از مردم و اهالی هنر ایجاد شده است که لازم است نکاتی چند پیرامون این مسئله جهت تنویر افکار عمومی تشریح شود؛
یک. سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نهاد متولی فرهنگ و هنر در شهرداری تهران است و از بدو تأسیس مأموریت توسعه‌ی فرهنگ و هنر را بر عهده داشته است. عرصه‌های مختلف هنر و بالتبع آثار هنری همواره در دوره‌های مختلف، هویت¬دهنده به شهر بوده‌اند و در نتیجه مدیریت شهری در پیوستگی با هنرمند و آثار هنری توانست از ظرفیت هنر برای نیل به اهداف فرهنگی شهر و جامعه بهره ببرد. قوت و ضعف نگاه فرهنگی مدیران شهری و اعتقاد و باور آنها به عمق اثرگذاری هنر در شهر، تعیین کننده ضریب اهمیت این عرصه در نظر و عمل مدیران شهری بوده است.
آثار هنری، گنج و محصول رنج هنرمند است که برای دوره او و بعد از او به یادگار می‌ماند. اگر هنر اصل باشد آنگاه هنرمند در جایگاه والای اثرگذاری قرار خواهد گرفت و اثر هنری، موثر بر روح شهر خواهد شد و شهروندان منتفع خواهند شد؛ ولی اگر هنر فرع شود و آن‌را پیوست و زینت‌آرای دیگر عرصه‌ها کنند آنگاه اثر هنری مبدل به کالا خواهد شد و هنرمند را بازیچه‌ی دست اهل سیاست خواهند کرد.
ارزیابی کارنامه دوره‌های مختلف مدیریت شهری تهران، گواه وجود ضعف و قوت‌های جدی در میان دوره‌های مختلف مدیریتی و گاه در طول یک دوره مدیریت شهری بوده است. قوت‌هایی از قبیل هنرشناسی و قدرشناسی از هنرمندان متعهد و ضعف‌هایی از قبیل رفتار شعاری و تظاهر به جایگاه خطیر هنر و هنرمند. البته دوره‌هایی از سکوت و رفتار خنثی نسبت به هنر و هنرمند بر این شهر گذشته است که شایسته است آن¬را هنر بی عملی نامید.
دو. نهاد مدیریت شهری در این عرصه تنها بازیگر میدان نیست و در کنار افراد هنردوست و مجموعه‌های پرتعداد بخش خصوصی، نهادهای دولتی و عمومی نیز وجود دارند که در طی سال‌های گذشته نسبت به گردآوری آثار فاخر هنری تلاش کرده‌اند. موزه‌ها و نگارخانه¬ها و رویدادهای هنری، عرصه‌ی زیبایی نمایی دسترنج هنرمندان این شهر و کشور است و آنگاه که آثار مجموعه‌ها رو به فزونی نهد، گنجینه‌هایی از آثار تشکیل می‌شود که مصداق گنج دارایی‌های ملت هنر دوست ایران هستند.
اکثر نهادهای متولی در عرصه هنر دارای گنجینه‌های اینچنینی می‌باشند که مع¬الاسف همگی در حسن استفاده و بهره برداری از آثار و اثربخشی مثبت بر جامعه دچار ضعف‌هایی می‌باشند. این نهادها عمدتاً در نگهداشت و ترمیم و یا در ظرفیت‌های اکران و تبلیغ و ... دچار کاستی‌هایی بوده¬اند ولی خوشبختانه در چند سال‌های اخیر موجی از توجه در میان دست‌اندرکاران جدید مجموعه‌های مذکور در توجه و التفات به ظرفیت گنجینه‌های هنری ایجاد شده است که مبشر آینده روشن‌تر این عرصه است. بارقه‌های این تلاش‌ها را می‌توان در اشکالی همچون ایجاد موسسات تخصصی جدید و نیز خلق فرآیندهای سیستمی برای اکران و تبلیغ آثار، انجام سفارش¬های جدید برای تولید اثر و نیز همت و تلاش برای قوت بخشیدن به حضور موثر هنرمندان ایرانی در رویدادهای داخلی و خارجی اشاره کرد. در نتیجه‌ی این توسعه‌ی نگاه، اتفاقاتی از قبیل توسعه‌ی بازار تولید، تنوع اکران و نیز حضور موثر در رویدادهای بین‌المللی در طول این سالیان اخیر قابل مشاهده و ارزیابی است. این روند به‌صورت جدی در دوره‌ی جدید مدیریت شهری تهران و از سوی سازمان فرهنگی و هنری آغاز شد.
سه. در طول سالیان عمر مدیریت شهری، آثار متعددی از هنرمندان شهیر شهر به‌پاس جایگاه والای هنر و هنرمند در شهر، گردآوری شده است. هرچند متاسفانه در سال¬های قبل، این امر مهم تبدیل به یک سامانه‌ی فرآیندمحور و قابل اتکا و مستند نشده است و امروز حتی نمی‌توان به تعداد آثار تهیه شده در طول این سال‌ها و منابع هزینه شده برای آنها در طول این سالیان اشاره کرد. کدام نهادها، آثار کدام هنرمندان را در کدامین سال‌ها تهیه کرده‌اند و در کدام بخش‌ها نگهداری می‌کنند؟
موزه هنرهای دینی امام علی(ع) یکی از موزه‌های وابسته به شهرداری تهران است. در شکل¬گیری این مجموعه سه مولفه «موزه»، «هنرهای دینی» و «امام علی ع» بعنوان چشم¬انداز در نظر گرفته شده است. موزه تعریف مشخص و تخصصی دارد و باید بدان پایبند بود، هنر دینی تعریف مشخص دارد و معنای پایبندی به آن را باید به صراحت بیان کرد و در نهایت شخصیت «امام علی علیه السلام»، عنوان موضوعی خاص برای هنرهای دینی این موزه درنظر گرفته شد. در خیل هنرمندان والامقام این شهر، چه بسیار مفاخر که عشق و ارادت خود به مولای جوانمردان و آزادگان، حضرت امیرالمومنین(ع) را با زبان هنر به زیباترین شکل نقش داده‌اند. آیا در سال‌های گذشته این میزان آثار هنری مرتبط با هنرهای دینی و به‌ویژه در حوزه مرتبط با شخصیت جامع¬الاطراف امام علی(ع) محل توجه قرار گرفته است؟ چه میزان از آثار هنرمندان و چه تعداد از هنرمندان این حوزه محل توجه واقع شدند؟ آثار فعلی گنجینه براساس نگاه کارشناسی هنرمندان و براساس قاعده‌ی عدالت میان هنرمندان گردآوری شده‌اند؟ اهداف صحیح برای تشکیل یک گنجینه مرتبط با موزه هنرهای دینی امام علی علیه¬السلام را رعایت کرده-اند؟ منابع و اعتبارات این حوزه را در طول سال¬های گذشته، به¬درست و به حق و عدالت مصروف کرده‌اند؟ قواعد علمی و استانداردهای فنی در حفظ، نگهداری و مرمت آثار رعایت می‌شد؟ از گردآوری آثار نااهلان و نابلدان فاصله گرفته‌اند؟ اهداف سیاسی در میدان اجرا ظهور و بروز نیافت؟ و در یک کلام پس از سال‌ها وضعیت گنجینه‌های آثار هنری چگونه است؟
احتمالاً پاسخ به برخی از این پرسش‌ها می¬تواند موجب رنجش خاطر و ایجاد دغدغه در میان اهالی هنر و هنردوستان شود؛ لیکن حال که رقابت سخیف سیاسی عرصه‌ی فاخر هنر را دستخوش مجادله‌ی رسانه‌ای کرده است، می‌بایست حقایق را به اهل هنر گفت و البته حرف‌های حق آنان را شنید. امید آنست که مجادله‌ی اهل سیاست پای از عرصه‌ی هنر بیرون برد و زحمت رقابت سیاسی بر رنج اهل هنر نیفزاید.
واضح است که کالبدشکافی عملکرد گذشته سبب نمایان شدن بسیاری از خطاها و جفاها خواهد شد؛ واهمه و هراس از تجلی این اشکالات و خطاهاست که تریبون‌های اهل سیاست را به¬غرض فرافکنی روشن می‌کند. باید در پی حرکت¬های ایجابی و روبه¬جلو بود و جبران کم‌کاری و اشتباهات گذشته را کرد و خطاپوشی کارنامه گذشتگان را نیز سرلوحه عمل قرار داد. قطعاً بنای دوره‌ی مدیریتی حاضر افشای کم¬کاری و خطاهای گذشتگان نبوده و نیست. اشتباهات کارشناسی، خطاهای مالی، کاستی‌های فنی و علمی و هرچه در دوره مدیریت‌های قبل بوده، گذشته است و امروز باید فقط به آینده اندیشید و برای دست یافتن به آن آینده درخشان تلاش کرد.
ما تکلیف داریم بر صراط حق حرکت کنیم، لیکن مدیران سابق و اسبق که وضعیت امروز نتیجه‌ی دیروز آن‌هاست، انصاف داشته باشند و اگر این‌چنین نیست در بی‌انصافی، اندازه نگه دارند.
چهار. آنچه مطرح شد ثمره مدیریت اسبق شهری‌ست؛ کارنامۀ سابقین که خود ماجرای دیگر است. برای نمایش تمایز میان عملکردها، آنچه که در طول 2 سال گذشته دوره جدید مدیریت آغاز شده است را به اختصار مرور کنیم؛
1. با هدف توسعه فعالیت¬های هنری، در سال 1401 شورایی متشکل از اساتید و بزرگان صاحب نام عرصه هنرهای تجسمی کشور، تحت عنوان «شورای ساماندهی آثار هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران» با مأموریت تعیین سیاست‌ها و چارچوب کلان ساماندهی آثار هنری تشکیل شد. ضمن بیان نظرات تخصصی پیرامون ظرفیت¬های شهرداری تهران در جهت توسعه فعالیت¬های هنری و اثربخشی هنر بر کالبد شهر، آخرین وضعیت گنجینه¬های شهری مورد بازبینی و بررسی قرار گرفت. شورای مذکور وضعیت نامطلوب گنجینه¬ها، ضعف جدی اکران و تبلیغ آثار موجود و نیز تعطیلی فرآیند گردآوری آثار فاخر را مورد تاکید جدی قرار داده و از شورای شهر و شهرداری تهران توجه به این عرصه و بهبود وضعیت را مطالبه کردند.
2. در سال 1402 هیئت امنای سازمان فرهنگی هنری، پس از استماع گزارش مذکور مصوبه‌ای را در خصوص طرح توسعه ظرفیت آثارهنری به سازمان تکلیف می‌نماید. در گام نخست نسبت به احصاء آثار موجود اقدام شد، چرا که از گذشته آثار در گوشه و کنار بخش¬های سازمانی و اداری پراکنده بود. بر مبنای مستندات موجود آثار هنری متعدد در سال¬های گذشته توسط شهرداران اسبق خریداری شده و در گنجینه موزه امام علی(ع) انبار شده بود؛ لیکن کدام اثر از کدام هنرمندان و با چه وضعیت و قیمتی، نیازمند ساماندهی و تعیین تکلیف است. اینها پرسش‌هایی بود که باید پاسخ کارشناسی می‌یافت.
3. پس از بازگرداندن تعدادی از آثار خارج از گنجینه، فهرست¬برداری و مستندسازی آثار موجود آغاز و بصورت یک پروژه مستمر در دستور کار قرار گرفت.
علاوه بر آثاری که در بخش¬های اداری پراکنده بود، آثاری متعلق به گنجینه شهرداری تهران، در نگارخانه¬¬های بخش خصوصی ردیابی شد و هیچ¬گونه مستندات قانونی برای این جابجایی¬ها در دسترس نبود. همه این آثار شناسایی و به گنجینه بازگردانده و با عناصر متخلف برخورد قانونی انجام شد.
همچنین آثار فاخر هنرمندان بزرگ در کنار آثار فراوانی که توسط هنرجویان تولید شده بود، نگه¬داری می¬شد. این قبیل آثار در کارگاه¬های آموزشی متعدد تهیه و جهت مستندسازی فعالیت¬های موزه نگهداری می¬شده است. در این مرحله آثار واجد ارزش هنری بالا از دیگر آثار از حیث اداری و فیزیکی تفکیک شد.
4. تامین نیازمندی¬های اولیه و رفع عیوب فیزیکی ساختمان موزه انجام و وضعیت بحرانی گنجینه محل نگهداری تا حد امکان مرتفع شد. ایجاد فضای اکران مناسب و شایسته نام موزه و خرید تجهیزات فنی گام دیگری بود که در این دوره انجام و زمینه برای نمایش آثار فراهم شد.
5. پس از فراهم آمدن امکانات و زیرساخت¬ها، برنامه¬ی اکران آثار هنری در دستور کار سازمان قرار گرفت. پس از سال¬ها آثار ارزشمند هنرمندان از گنجینه خارج و در کنار آثار افزوده شده از دیگر مجموعه¬های خصوصی و نهادهای عمومی، رویدادهای هنری متعدد با موضوعات قرآن، امام علی علیه¬السلام، امام حسین علیه¬السلام، نقاشی قهوه¬خانه¬ای، مقاومت و ... اجرا گردید. اخبار این رویدادها در رسانه¬های مختلف قابل رصد و مشاهده است.
موزه امام علی علیه¬السلام پس از سال¬ها مجددا در مدار اکران قرار گرفت و همچنین سبب شکل¬گیری رویدادهای دیگر اکران آثار هنری در نگارخانه¬های شهر تهران از جمله نگارخانه¬های لاله، ارسباران، باغ موزه هنرهای ایرانی و ... شد.
5. در گام بعد طراحی مشترک و هم¬افزایی میان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و حوزه هنری انقلاب اسلامی که دارای گنجینه¬ای بزرگ و ارزشمند از آثار هنرمندان بنام کشور است، انجام شد. براساس این طراحی و با تصویب هیئت مدیره تفاهم¬نامۀ همکاری مشترک جهت توسعه فعالیت‌های فرهنگی هنری بمدت یکسال منعقد شد. کارشناسان و نمایندگان قانونی هر دو نهاد، ماموریت تهیه برنامه اقدامات عملی و طراحی سازوکارهای اجرایی در جهت تحقق این هدف را پیگیری نموده و پس از ارائه و بررسی در هیئت مدیره به تصویب رسانده¬اند.
بر این اساس در دوره‌های زمانی مختلف و بنا به رویدادهای هنری که در ایران و سایر کشورها برگزار می‌شود و به تناسب موضوع، آثار گنجینه‌های سازمان فرهنگی هنری و حوزه هنری جهت اکران ارسال و نمایش داده خواهد شد. تیم اجرایی بصورت مشترک میان مدیران و کارشناسان دو نهاد تشکیل شد و در بالاترین سطوح تخصصی نسبت به طراحی همۀ استانداردهای هنری، حقوقی، مالی و بیمه‌ای برای پیش¬بری این برنامه‌های جدید، اقدامات لازم انجام شد. طراحی و اجرای هر رویداد هنری نیز توسط بخش¬های قانونی دو نهاد مورد نظارت و ارزیابی مستمر قرار می‌گیرد.
6. تاکنون دو اکران مشترک در ایران و یک اکران بین¬المللی در کشور امارات انجام شده است. سومین اکران داخلی در فصل پاییز با همکاری مشترک یک نهاد دولتی دیگر و دومین اکران بین¬المللی در انتهای سال جاری با حضور آثار بیشتری از هنرمندان کشور ایران برنامه¬ریزی شده است.
در خصوص رویداد معتبر هنری که در کشور امارات برگزار شده است لازم به ذکر است که این رویداد با حضور 60 اثر هنری از کشور ایران (بصورت مشترک از آثار سازمان فرهنگی هنری و حوزه هنری) در سال 1403 برگزار شد. کلیه فرایندهای حقوقی و مالی و بیمه¬ای لازم جهت شرکت در این رویداد انجام شد و در بالاترین سطح استانداردهای تخصصی این حوزه رعایت گردید و در نهایت نیز حضور نمایندگان ایرانی با موفقیت همراه بوده است.
پنج. با عنایت پروردگار و در نتیجه تلاش کارشناسان و مدیران هنری سازمان فرهنگی هنری، برنامه ساماندهی آثار هنری موجود در گنجینه¬ها و رویدادهای بزرگ اکران¬ آثار در داخل و خارج از کشور با تکیه بر ظرفیت و دارایی¬های هنری کشور عزیزمان ایران، استمرار خواهد داشت و ان¬شاالله با شکل¬گیری جریان گردآوری دیگر آثار فاخر هنرمندان صاحب¬نام ایران و جهان، گنجینه¬های شهری بیش از پیش غنی و پربار خواهد شد و آثار هنرمندان اصیل حوزه هنرهای تجسمی از انحصار مافیای آثار تجسمی رهایی خواهند یافت. همچنین توجه به هنرمندان اصیلی که تلخی ناجوانمردی ادوار گذشته، آثار آنان را به فراموشی سپرده بود در اولویت قرار خواهد گرفت.
در این مسیر رنج¬های بسیاری پیش روی همکاران هنرمندمان در سازمان فرهنگی هنری خواهد بود که با امید به آینده روشن ایران، آن را بر جان خواهند خرید.
شش. اما در پایان می¬توان اینگونه جمع¬بندی کرد که رقابت سیاسی می‌تواند آن‌قدر سخیف شود که نه‌تنها نسبت به بهانه¬دهی به دشمنان ملت ایران و رسانه¬های¬شان و ایجاد تردید و ناامیدی در جامعه بی‌تفاوت شود، بلکه دل و ذهن اهل هنر و هنردوستان را نیز دستاویزی برای مطامع حزبی و گروهی قرار دهد. اگر پرسشی وجود دارد، پاسخی داده شده و اگر دغدغه‌ای وجود دارد، در میدان عمل مشاهده شده است؛ ولی چه می‌شود که نه پاسخ و نه مشاهده عینی هیچ یک شنیده و دیده نمی‌شود؟ هرچند برهمگان مشخص است که دعوای سیاسی، بهانه نمی‌خواهد و بدون دستاویز و بهانه هم می‌توان طرح دعوا کرد.
در این عالم سیاست‌زده در هر موقعیت زمانی و مکانی می‌توان طرح دعوی کرد و ظرف چند روز هم آن موضوع و موقعیت آن‌چنان به فراموشی سپرده شود که گویا اصلا خبری نبوده است. آنچه خراب می‌شود روح جامعه است و آنچه از دست می‌رود اعتماد جامعه است و آنچه هرگز بازنخواهدگشت فرصت برای کار و پیشرفت است؛ لیکن این معیارها در میان این اهالی سیاست، ارزشی ندارد و ارزش تنها در " با ما بودن است".
پس شایسته است که بجای این مردان سیاست، بنشانید درخت.